Mắt một mí, gương mặt biểu cảm đặc trưng như biết nói ngay cả khi câm lặng nhất, Như Quỳnh là lựa chọn đầu tiên cho những vai diễn thiếu phụ Việt trong các phim nước ngoài. Gần 30 năm trong nghiệp diễn và hơn hai thập kỷ sống bình yên bên chồng con, với quán café Quỳnh nhỏ xíu nhưng quá nổi tiếng như chính chủ nhân, với tôi, Như Quỳnh vẫn còn quá nhiều bí mật!
***
Cái nết con gái Hà Nội là phải khép mình trước đám đông
- Cô luôn có vẻ đẹp của một người phụ nữ dường như viên mãn ở bất kỳ độ tuổi nào cho đến tận giờ. Nên cháu vẫn hay tự hỏi mỗi khi nhìn thấy cô, rằng cô có đang hài lòng với cuộc sống của mình không nhỉ?
"Có chứ, tôi hài lòng với cuộc sống của mình dù đó là cuộc sống trong gia đình cũng như nghề nghiệp. Nhưng nghĩ lại cũng thấy mình đã trải qua nhiều, cách đây 10 năm thế hệ diễn viên chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn vì sản xuất phim trong điện ảnh ít, gần như không có phim cho diễn viên tham gia. Vào thời điểm đó để lo cho gia đình riêng của tôi, tôi đã mở một quán café nhỏ mà trang trải cho cuộc sống. Café Quỳnh hồi đấy là một địa chỉ cho hầu hết những người yêu thích điện ảnh kể cả người nước ngoài. Họ đến nhiều, đến và nghe tôi nói về các nhân vật trong phim, nhất là sau phim "Mùa hè chiều thẳng đứng" thì khán giả nước ngoài đến rất nhiều, tìm đến để hỏi tôi về Hà Nội. Có cả một cô gái liệt hai chân đi xe lăn từ Nhật Bản sang để xin chụp ảnh và nói chuyện. Những điều đó an ủi tôi rất nhiều và thắp lên trong tôi những hy vọng về một nền điện ảnh Việt Nam khác đi".
- Cô là một phụ nữ Hà Nội gốc, nghĩa là có rất, rất nhiều những đức tính điển hình chỉ có ở phụ nữ Hà Nội. Cái gốc ấy còn ở thời nay những gì vậy, thưa cô?
"Thực ra cho đến tận bây giờ tôi mới thực sự thấu hiểu người Hà Nội gốc có tính cách đặc biệt như thế nào đấy. Có lẽ vì bây giờ các bạn trẻ có một cuộc sống khác ngày xưa. Rất năng động, rất mạnh mẽ nhưng cái gốc cá tính Hà Nội đang dần mất đi. Cái nết ấy là gì ư, ví dụ người con gái Hà Nội gốc khi đi ra đường, có gặp đám đàn ông nào buông lời chọc ghẹo, sẽ không bao giờ đối đáp lại. Còn bây giờ tôi thấy con gái quay lại đối đáp ngay. Khi đi với con gái tôi, tôi cũng bằng sự thể hiện của mình mà giáo dục cháu là đi đến đâu đi thẳng đến đó chứ không có nhìn ngang nhìn ngửa, tạt chỗ này chỗ kia. Cái đó cũng rất riêng Hà Nội. Tôi luôn nhắc con, cái nết con gái Hà Nội là phải khép mình trước đám đông".
- Và người phụ nữ Hà Nội gốc đã có hai cô con gái rất xinh đẹp, nhưng cô sẽ dạy con theo cách nào ạ? Cổ điển hay hiện đại? Con gái cô có giữ được nét tính cách "phụ nữ Hà Nội" nào của mẹ mình không?
"Thực sự ra cha mẹ sinh con trời sinh tính. Tính nết do trời sinh nhưng bố mẹ như cái gương cho con cái nhìn vào tự điều chỉnh bản thân. Cũng may hai cô con gái nhà tôi cũng có khép nép đấy nhưng cũng khó tránh sự ảnh hưởng từ bạn bè. Nhất là cô con gái thứ hai Đan Khuê sống rất cởi mở. Bạn bè hay kéo đến nhà nhưng vẫn phải nhắc con luôn về sự giữ gìn nếp sống và trong cách nói năng cũng thế. Hai con gái tôi không văng bậy và nói mày tao bao giờ. Tiếc là những người Hà Nội bây giờ ít còn biết nhắc nhở con cái cho đúng cách. Nên con gái Hà Nội hiện đại nói to, nói thô, ở những nơi đông người ăn nói không có sự giữ gìn trong đó".
Sự thoáng qua mà hấp dẫn thì có rất nhiều!
- Một vẻ đẹp sớm phát lộ từ khi còn quá trẻ ấy, nên bây giờ lại có quá nhiều tò mò, tò mò nguyên cớ sao ngày đó cô lại chọn ông Hữu Bảo làm chồng?
"Thực sự lúc đó đã ăn hỏi với một người con trai khác nhưng không thành, anh ta bỏ đi nước ngoài. Chồng tôi hiện tại cũng chơi với tôi lâu rồi vì anh Hữu Tuấn là anh trai lấy chị gái tôi. Khi tôi bị đổ vỡ mối tình đó, anh Bảo đã thương mến tôi từ lâu nhưng vì thấy tôi còn vướng mối tình kia nên không dám thổ lổ. Mối tình kia tan vỡ, chồng tôi đã đến để ngỏ lời. Thời đó chồng tôi rất lành, ngay cả ngày xưa mọi người đã nói diễn viên mà lấy một người lành quá thì chưa chắc đã đáp ứng được sự mong đợi của diễn viên đâu. Nhưng khi đó tôi cần một chỗ an toàn, cũng đã gần 30 tuổi, đã qua cái thời kén chọn so đo và tôi cần một gia đình êm ấm. Gia đình chồng tôi lại hầu hết làm điện ảnh. (NSNA Hữu Bảo là em trai của NSND - nhà quay phim Hữu Tuấn và đạo diễn Hữu Luyện). Sau khi cưới nhau thì chính các anh bên chồng đã thúc đẩy tôi bỏ sân khấu sang làm điện ảnh chuyên nghiệp".
- Và khoảng hơn 20 năm đã qua sau mối tình đầu tan vỡ, cộng một cuộc sống với người chồng như quà tặng bất ngờ, cô vẫn cứ yên bình như thế?
"Cũng có sóng gió đấy, nhưng chồng tôi rất hiểu cái sự nổi sóng tâm lý của người diễn viên nên thực ra anh rất thông cảm với tôi. Và chính anh cũng là người làm cho tôi tỉnh lại để biết ngoài nghề nghiệp ra thì người diễn viên cũng cần một chỗ dựa rất vững chắc đó là gia đình. Nhiều bạn diễn viên tâm sự với nhà báo là người chồng hay cấm đóng vai này vai nọ, kịch bản này kia có cảnh này cảnh khác không được nhưng với chồng tôi thì không bao giờ anh ấy cấm đoán. Chồng tôi thực sự tin tưởng tôi vì tôi làm nghề từ khi rất trẻ để có đủ kinh nghiệm cùng bản lĩnh nên và không nên làm cái gì".
- Nhưng cảm xúc là thứ vô hình, khó nắm bắt và bất chợt nhất. Khó có thể kiểm soát và kiềm chế nó, nhất là ở một người làm nghệ thuật như cô. Có bao giờ cô cảm thấy muốn nổi loạn không?
"Có chứ, có những giây phút bất chợt nhất là khi làm phim, đóng với bạn diễn, cần có sự rung động rất mạnh… Nhưng sau những lúc quay khi trở về nhà tôi vẫn luôn luôn nghĩ mình có một gia đình. Mình cần sự yên ổn này và phải bảo vệ nó mới có thể sống để làm nghệ thuật chứ mỗi phim mà cứ rung động và khám phá thì mất thời gian lắm vì đó chỉ là những hấp dẫn nhất thời. Dù sự thoáng qua mà hấp dẫn thì có rất nhiều. Rung động là cần thiết để thăng hoa diễn xuất nhưng sau vai diễn cần phải tỉnh táo lại ngay".
- Bữa trước cô có nói với cháu là người phụ nữ phương Đông còn nổi loạn hơn cả phương Tây?
"Chắc là thế đấy, từ bản thân mình thôi, mình nhiều lúc cũng muốn nổi loạn lắm chứ. Nhưng sự nổi loạn ấy nó có ranh giới. Đó là khi mình có gia đình, có con rồi thì gia đình và con cái làm cho người ta tỉnh lại và sống với nghĩa vụ và bổn phận của mình. Nếu chỉ có hai vợ chồng thì cũng khó đấy nhưng tôi còn có hai đứa con như sợi dây níu kéo tôi với tổ ấm của mình. Mà nói thẳng ra dù trong tâm trạng có muốn phá phách đến mấy thì tôi cũng không làm vì tôi là người rất sợ sự thay đổi. Sự thay đổi liệu có mang lại cái gì hơn không hay chỉ là phù phiếm và không bền vững?"
- Cháu không ngờ là tìm được ở một người phụ nữ đẹp như cô một trạng thái sống bình thản đến thế. Nhưng có ngụy biện không nếu khẳng định mình vẫn hạnh phúc, nhất là ở độ tuổi này và thời gian thì đã quá hai thập kỷ? Cháu muốn hỏi, hai vợ chồng mà muốn duy trì được hạnh phúc thì ngoài con cái cần nhất điều gì?
"Cho đến độ tuổi như tôi mà còn nói chúng tôi vẫn yêu nhau say đắm thì quá sáo rỗng vì mỗi tuổi thể hiện sợi dây tình cảm khác nhau rất nhiều. Tuổi trẻ thì say đắm nhưng sau đó là con cái. Khi mọi sự an bài rồi thì người ta sống với cái nghĩa nhiều hơn. Mà để giữ được chữ nghĩa ấy còn khó hơn bảo vệ chữ yêu. Vì nó bao hàm nhiều thứ lắm, nó có cả tình vợ chồng, tình bạn, sự dựa vào nhau để sống, quan tâm đến nhau dù đó không phải là sự chăm chút như thời trẻ. Chăm chút những cái nhỏ thôi nhưng vẫn phải giữ mà làm được những điều đó không phải là dễ".
- Nếu người ta thấy tiếc cho cô vì bao năm cô đã sống như vậy? Dường như người ta kỳ vọng vào một Như Quỳnh khác?
"Nếu ai nói vậy thì tôi thực sự ngạc nhiên đấy. Vai diễn là vai diễn. Tôi rất ngại phô mình trước đám đông. Tôi sống ngoài đời thường giản dị lắm. Khi đi ra đường, với những công việc thường nhật tôi chẳng bao giờ muốn ai để ý đến. Bố mẹ tôi ở Hà Nội cũng xuất thân là những người lao động bình thường, là tiểu thương ở Hà Nội xưa kia nên cuộc sống giản dị từ bố mẹ tôi cũng ảnh hưởng đến tôi rất là nhiều. Bây giờ mọi người cũng nghĩ với vị trí như tôi, sự nổi tiếng như tôi ra đường phải có xe hơi hay này khác. Kinh tế của tôi cũng có thể để cho tôi mua được xe nhưng tôi cũng chẳng muốn cố tình có để cho mọi người biết, tôi thấy không cần thiết. Tôi chơi với bạn bè cũng rất vô tư, thợ uốn tóc cũng có, bác sĩ cũng có… tôi sống như mọi người".
Ở nước ngoài chắc chẳng bao giờ họ cư xử như vậy với nghệ sĩ!
- Sự nối tiếng ấy có đem lại phiền phức nào cho cô chưa?
"Cũng may mắn ở Việt Nam sự hâm mộ cũng ở một mức độ hạn chế thôi. Dù tôi đi đến đâu thì mọi người cũng biết, có mặt tôi đi cũng suôn sẻ hơn thật. Điều đó vui hơn là phiền phức chứ".
- Mấy chục năm làm nghề, cô và thế hệ bạn diễn của cô để lại cho chúng cháu sự kính trọng về thái độ nghiêm túc, chuyên nghiệp trong công việc. Còn các diễn viên bây giờ thì sao, theo cô?
"Đó là những người không chuyên nghiệp thích đóng phim để nổi tiếng nên lúc nào cũng có thái độ thờ ơ với công việc. Còn thế hệ chúng tôi làm điện ảnh, bao giờ cũng thuộc thoại, đọc kỹ và dành thời gian suy nghĩ về kịch bản. Chứ còn vừa đóng vừa nghe nhắc thoại thì làm sao tập trung mà diễn được? Nhưng tôi vẫn cứ hy vọng rồi đây điện ảnh sẽ trở lại sự đúng mực của nó. Tôi đã làm nghề hơn 30 năm, nhưng dù tham gia phim nào nếu có thời gian tôi cũng nán lại trường quay để xem người bạn diễn của mình, xem không khí trường quay, xem cách làm của đạo diễn để nắm bắt được phong cách riêng của đạo diễn khi làm việc. Các bạn trẻ bây giờ dường như chỉ mong được xuất hiện trên màn hình mà quên mất mối quan hệ với bạn diễn, với đạo diễn…. Họ quên mất cách làm việc chuyên nghiệp để phục vụ cho chính vai diễn của mình trên phim. Và hơn cả, dường như họ không có đam mê".
- Bao năm qua, hình như café Quỳnh - mà bây giờ cũng đã không còn ở con phố Bát Đàn nữa - vẫn là "một cú aphe" lớn nhất liên quan đến kinh doanh. Hai vợ chồng cô dường như không hề biết làm kinh tế?
"Chúng tôi mở được café Quỳnh là cả một sự cố gắng lớn lắm rồi. Còn thì thực ra không biết làm cái gì. Ngay cả chồng tôi cũng vậy, nếu có hợp đồng chụp ảnh không hợp thì anh ấy cũng từ chối. Khó khăn về tiền bạc thì có chứ, nghề chính của tôi là nghề diễn, nếu mình đi buôn đất hoặc quảng cáo chẳng hạn mình có thể có rất nhiều tiền nhưng nó là vật cản lớn trong sự nghiệp của mình. Sẽ không có thời gian để cho đam mê đâu. Tôi chẳng biết ở nước ngoài các diễn viên lớn như thế nào. Có thể họ cũng mở nhà hàng nhưng chắc là chỉ đầu tư tiền thôi chứ nếu phải lo lắng đủ thứ thì làm sao có thời gian đọc kịch bản, nghĩ về nhân vật, đi thực tế rồi nhập được vai? Tôi cũng nhìn thấy nhiều bạn diễn của tôi ban ngày đóng phim, tối về lại mở máy tính, điện thoại ra chỉ đạo công việc. Thế thì làm sao có thể tập trung được? Hoặc có khi hôm nay đóng phim này mai đóng phim khác? Tôi không làm được. Tôi chỉ có thể làm được một việc trong một thời điểm thôi. Làm cái gì cũng phải nghĩ về nó, trăn trở với nó. Năm kia năm kìa tôi đóng vai bà mẹ trong "Những cô gái chân dài" của đạo diễn Vũ Ngọc Đãng. Vai của tôi quay có hai ngày nhưng tôi đã phải nghĩ rất lâu, trao đổi rất nhiều với đạo diễn để vai diễn của tôi hợp lý nhất về logic nhân vật và đạt nhất. Nhưng nhiều khi trăn trở thế mà khi kiểm duyệt phim cắt xoẹt đi thế là xong. Tôi nghĩ ở nước ngoài chắc chẳng bao giờ họ cư xử như vậy với nghệ sĩ".
- Cô làm việc với rất nhiều các đoàn phim nước ngoài, họ chọn cô vì gương mặt rất Việt Nam và cả tài năng của cô nữa. Ở phim Việt Nam dường như ít hơn, tại sao vậy?
"Cũng lâu lâu rồi tôi chưa được làm phim với các đạo diễn Việt Nam trẻ. Nhưng không hiểu sao các đạo diễn trẻ bây giờ hình như thích làm việc với các diễn viên không có nghề, hay họ e ngại nhỉ? Với những diễn viên có nghề như chúng tôi? Họ có thể uốn các diễn viên không chuyên kia theo họ còn với chúng tôi hình như họ không muốn chia sẻ? Trong khi chúng tôi có rất nhiều kinh nghiệm với công tác tại hiện trường? Nhưng nếu từ chối vai, tôi thường từ chối vì đạo diễn chứ không phải vì kịch bản".
- Ở một hoàn cảnh nào sẽ làm cô mất tự tin nhất?
"Ít khi tôi để tôi mất tự tin. Nhất là khi làm phim. Nhưng cũng có thể giữa đời thường, khi phải giao tiếp ở trong đám đông thì tôi ngại lắm. Giữa đám đông để mà ứng đáp ngay thì tôi rất kém. Có khi người ta nói xong về nhà tôi mới nghĩ tại sao lúc đó mình lại không trả lời như thế này nhỉ?"
- Cô ơi cô có quá kín đáo không? Vì phỏng vấn cô gần như không thể "moi" được thông tin nào sơ hở cả? Vậy một câu cuối cùng nhé, tại sao cô lại làm diễn viên?
"Tôi không phải là người hot đâu. Như con người tôi có người thích mà có đạo diễn chê tôi lắm, không thích tôi diễn một chút nào đâu. Tùy thuộc rất nhiều vào đạo diễn cảm giác diễn viên như thế nào đấy. Với tôi, cái gì đã là chuyện riêng thì tôi không bao giờ bộc lộ ra đâu. Lo lắng nhất của tôi thường bao giờ cũng chỉ là trước một vai diễn, chỉ sợ mình sẽ không làm được như mình muốn. Đến tuổi này tôi chẳng muốn bị sa sẩy trong nghề nghiệp nữa. Như dự án làm phim sắp tới với Hàn Quốc, tôi đã được giới thiệu rất kỹ nhưng vẫn phải casting và sau khi vượt qua được chấp nhận thì tôi lại lo cho vai diễn của mình. Nếu không làm diễn viên chắc tôi chẳng biết làm gì vì là học dốt (cười), học xong lớp 7 là đi thi vào trường nghệ thuật luôn…".
- Cảm ơn cô.