Kế thừa ý chí, hiển hách tổ tông

Có rất nhiều tác phẩm nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc, trong đó Sử Ký là tác phẩm mà ai ai cũng rất quen thuộc. Đây là một bộ sử miêu tả rất cặn kẽ, rõ ràng, bắt đầu từ thời đại Hoàng Đế kéo dài cho đến thời đại nhà Hán. Chính lẽ ấy, quyển sách sử liệt kê các sự kiện theo niên đại này được gọi là Biên Niên Sử. Sau này lại có một cách viết sử khác nữa, đó là lấy lịch sử của các triều đại làm căn cứ để viết gọi là Đoạn Đại Sử. Quyển sách viết theo lối Đoạn Đại Sử được biết đến sớm nhất là Hán Thư do Ban Cố viết, và quá trình hoàn thành quyển Hán Thư này có mối liên quan mật thiết đến lòng hiếu thảo của Ban Cố.

Cha của Ban Cố là Ban Bưu, là một người có học vấn uyên thâm. Mỗi khi ông đọc Sử Ký xong, trong lòng luôn cảm thấy bồi hồi xúc động và thường tự nhủ với bản thân rằng: “Thái Sử Công Tư Mã Thiên thật là vĩ đại mới có thể viết ra một tác phẩm hoàn mỹ như vậy để lịch sử Trung Quốc được lưu truyền đời đời. Đáng tiếc, Sử Ký của Thái Sử Công mới chỉ ghi chép đến năm đầu tiên của đời Hán Vũ Đế.” Mỗi lần cảm thán xong, Ban Bưu lại có ước nguyện muốn viết tiếp Sử Ký. Vì thế, ông hạ quyết tâm thu thập những ghi chép liên quan và ông trời không phụ lòng người, trải qua một thời gian nỗ lực, cuối cùng ông cũng đã đủ tư liệu để bắt đầu thực hiện quyển sách này. Tuy nhiên, trớ trêu thay, tuổi thọ của Ban Bưu không được cao, ông chỉ sống đến năm 52 tuổi thì qua đời. Kết quả, Hán Thư còn dang dở chưa hoàn thành, để lại niềm tiếc nuối vô hạn.

Ban Cố từ nhỏ đã được cha dạy học nên học thức rất uyên bác. Sau khi cha mất, Ban Cố sắp xếp lại di vật của cha mình. Khi biết được rằng di nguyện viết Hán Thư của cha mình vẫn chưa hoàn thành, ông đã quyết định tiếp tục sự nghiệp còn dang dở ấy, bắt đầu viết tiếp cuốn sách này để tôn vinh tên tuổi của cha.

Nhưng, việc thực hiện di nguyện của cha mình khiến Ban Cố gặp phải sự vu oan, hãm hại của bọn gian thần trong triều đình. Ban Cố bị phán là có tội và bị giam trong lao ngục một khoảng thời gian dài. Tuy nhiên khi ở trong ngục, ông vẫn tiếp tục chỉnh lý tư liệu và viết sách. Sau đó nhờ tấu thư minh oan em trai dâng lên triều đình, Ban Cố mới được tha tội.

Phần Hán Thư do Ban Cố viết bắt đầu từ đời Hán Cao Tổ mãi cho đến giai đoạn Vương Mãng soán vị, đoạn lịch sử đó tổng cộng 229 năm. Những sự kiện lịch sử trong khoảng thời gian đó được Ban Cố miêu tả rất rõ ràng và chi tiết. Sau này, khi Ban Cố qua đời, quyển Hán Thư này vẫn chưa được hoàn thành bởi vì chưa có đoạn kết.

Ban Cố có một người em gái tên là Ban Chiêu, cũng là một người có học thức khá uyên thâm. Vì thế, vua Hòa Đế thời Đông Hán lệnh cho Ban Chiêu hoàn thành nốt phần cuối của Hán Thư và đặc biệt cho phép Ban Chiêu đến Tàng Thư Các để tìm kiếm những tư liệu quan trọng có liên quan. Trải qua sự nỗ lực và cố gắng trong thời gian dài, cuối cùng Hán Thư đã được Ban Chiêu hoàn thành.

Vậy, bộ Hán Thư hoàn chỉnh trước hết là do Ban Bưu sưu tập tài liệu và viết phần đầu, tiếp sau đó được con trai Ban Cố và con gái Ban Chiêu tiếp tục hoàn thành. Có thể nói là hai người con đã kế thừa ý chí của cha mình. Việc làm này không chỉ thể hiện lòng hiếu thảo, khiến người cha mỉm cười nơi chín suối mà còn là một cống hiến vĩ đại đối với cả nền văn hóa Trung Quốc, không những khiến tên tuổi của mình được mọi người biết đến mà còn làm rạng danh tiên tổ. Đây đúng là biểu hiện chân thật của lòng hiếu thảo.