Chương trình Telehealth (Khám chữa bệnh từ xa) đã được triển khai đầu tiên tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội vào ngày 18/4/2020. Thủ tướng và lãnh đạo Bộ Y tế, Bộ Thông tin và Truyền thông đã tham dự trực tiếp cho thấy hướng đi do bệnh viện khởi xướng đã được cả xã hội ghi nhận, là thành tựu y khoa nổi bật của Việt Nam trong năm 2020.

Một bác sĩ đang có hai tay, sẽ có thêm cánh tay thứ ba là Telehealth.

Telehealth là từ mà tôi cùng với cô thư ký nghĩ ra vì tôi muốn phân biệt với Telemedicine (khám bệnh từ xa, hội chẩn từ xa) mà chúng ta đã làm từ rất lâu rồi, trên thế giới họ cũng làm hàng chục năm nay. Telehealth sẽ diễn ra hoàn toàn khác. Đó là một buổi hội chẩn đa trung tâm, đa bệnh viện, tất cả các dữ liệu liên quan đến bệnh lý đều được công khai cho người dân được biết.

Tôi đã có thể thực hiện hóa những ý tưởng của mình trong việc khám chữa bệnh cũng như đào tạo tuyến dưới thông qua việc sử dụng hệ thống Telehealth. Các bác sĩ của bệnh viện đang sở hữu “cánh tay thứ ba” đúng như mong muốn của tôi.

Lễ ký kết Mô hình khám chữa bệnh từ xa giữa Bệnh viện Đại học Y Hà Nội và Sở Y tế Quảng Ninh (7/2020).

Quá trình triển khai Telehealth hiện nay có ba giai đoạn.

Giai đoạn 1 là giai đoạn các y bác sĩ tại các bệnh viện, bao gồm cả Bệnh viện Đại học Y lẫn bệnh viện các tuyến, sẽ cùng tham gia những buổi giảng bài học tập, thảo luận công khai. Các bác sĩ cũng phải làm quen với việc không khám trực tiếp cho bệnh nhân mà sẽ sử dụng các công cụ công nghệ hỗ trợ. Mỗi một buổi như thế này, chúng tôi sẽ phân tích khoảng tám đến mười ca bệnh. Các bác sĩ sẽ cùng nghe cùng thảo luận, kể cả các bác sĩ tuyến trung ương cũng vẫn phải học. Các bác sĩ tuyến trung ương nâng cao trình độ lên qua các ca lâm sàng và các bác sĩ từ khắp nơi sẽ được học. Vì công khai, nên nếu tôi có nói sai trong bài giảng thì các bác sĩ khác cũng sẽ phát hiện ra. Đây cũng là một cách để thể hiện và rèn luyện bản lĩnh.

Với riêng tôi, mỗi buổi Telehealth là một buổi học lâm sàng quý báu. Mỗi buổi khám chữa bệnh trực tuyến có hàng nghìn người xem và hàng chục nghìn người xem lại. Telehealth là cơ hội học tập cho các y sĩ, bác sĩ, sinh viên y khoa, điều đó rất rõ ràng. Chúng tôi dự định sẽ triển khai đào tạo y khoa liên tục (CME) và xin phép Bộ Y tế được cấp chứng chỉ CME cho mỗi buổi Telehealth. Đây sẽ là cách học đơn giản, hiệu quả nhất cho các bác sĩ trẻ, tất nhiên cả bác sĩ không còn trẻ. Hơn thế, với Telehealth, chúng tôi đang có kho tàng vô giá với hơn 500 ca bệnh lâm sàng và ngày càng tăng. Chúng tôi sẽ cắt video theo các bệnh lý, tập hợp lại thành phương tiện giảng dạy cho các trường đại học Y. Đây là cơ hội rất lớn cho Việt Nam tạo ra hình thức học tập mới, gần với thực tế hơn và nhất là rẻ nhất trên thế giới. Tôi nghĩ trên thế giới, cũng chưa có mô hình giảng dạy như vậy. Telehealth sẽ không giúp cho bác sĩ thành ông nọ bà kia nhưng chắc chắn sẽ giúp họ thành bác sĩ giỏi hơn. Chúng ta không cần thay đổi hệ thống giáo dục mà song hành, hỗ trợ để tạo nên hệ thống giáo dục mới với “hai chân” vững vàng cả lý thuyết và thực hành.

Giai đoạn 2 quan trọng hơn, tôi vừa mới triển khai. Đây là giai đoạn mà các bệnh viện huyện miền núi, vùng sâu vùng xa thành lập các phòng khám bệnh trực tuyến từ xa. Mỗi phòng khám sẽ có màn hình vô tuyến rất lớn, để hai bác sĩ cùng khám, một bác sĩ ở Hà Nội, một bác sĩ ở tuyến dưới. Cả hai bác sĩ cùng khám bệnh nhân, xem xét các kết quả xét nghiệm, kê đơn thuốc và cả hai người cùng phải chịu trách nhiệm cho bệnh nhân đó. Bệnh nhân ở giai đoạn này sẽ được hưởng lợi nhiều. Bệnh nhân sẽ được đăng ký khám các chuyên gia ở tuyến trung ương ngay tại địa phương của mình. Họ sẽ không phải lên Hà Nội nữa, không còn cảnh phải mò hàng nghìn cây số để gặp ông giáo sư này, vị bác sĩ nọ. Điều quan trọng hơn là bệnh nhân khi tham gia hội chẩn sẽ hiểu ngành y và có niềm tin hơn với bệnh viện tuyến dưới, bệnh viện địa phương. Khi đó, họ biết rằng các bác sĩ địa phương cũng đủ trình độ khám chữa bệnh và luôn có bệnh viện tuyến trung ương ở đằng sau sẵn sàng hỗ trợ. Và đặc biệt hơn, bệnh viện ở tuyến dưới sẽ học nâng cao trình độ hơn nữa, nâng uy tín của mình và bệnh viện tuyến dưới lên. Giai đoạn 1 đã uy tín rồi, giai đoạn 2 còn uy tín hơn.

Giai đoạn 3 là khám bệnh tại nhà. Đây là ước mơ của tôi và tôi cũng đang bắt đầu làm. Các điều dưỡng, kỹ thuật viên sẽ đến tận nhà, lấy máu xét nghiệm, dùng các dụng cụ truyền thông tin về bệnh viện hoặc đến các thiết bị cá nhân của bác sĩ. Sau đó, bác sĩ sẽ chỉ dẫn các xét nghiệm cần thiết. Bệnh nhân có thể được tiến hành các xét nghiệm từ xa như siêu âm, đo điện tâm đồ, nội soi tai mũi họng. Hồi dịch Covid-19 chúng tôi đã bước đầu thực hiện rồi, nhưng để đạt được mục tiêu thì rất phức tạp bởi khám bệnh tại nhà còn liên quan đến hành lang pháp lý, thu tiền thế nào, trách nhiệm ra sao. Thêm nữa là phương tiện trang bị cũng rất đắt tiền, một cái máy siêu âm xách tay nhỏ xíu mà tôi mua đã đến 15.000-20.000 đô la thì làm sao để trang bị cho mỗi điều dưỡng có một cái máy siêu âm và truyền hình ảnh về điện thoại cho bác sĩ. Đây là giai đoạn cuối cùng và cần phải đợi thêm thời gian. Khi mà Nhà nước quyết tâm làm thì ta ưu tiên triển khai ở miền núi trước, mà cụ thể ở đây là các trạm y tế xã.

Hiện nay ở trên Bộ cũng rất ủng hộ Telehealth và đã đưa ra nhiều thông tư hướng dẫn hỗ trợ. Tuy nhiên hành lang cứng thì chưa có, bắt buộc phải sửa đổi Luật Khám bệnh, chữa bệnh. Kỳ họp vừa rồi tôi có đề xuất sửa đổi nhưng Quốc hội vẫn chưa thông qua. Khi có luật rồi thì bệnh nhân sẽ rất sẵn sàng với Telehealth. Kể cả là bây giờ thì bệnh nhân cũng đã rất sẵn sàng rồi mặc dù họ đã quen với việc đến tận nơi gặp bác sĩ. Đơn cử như là bây giờ ngày nào cũng có hơn chục bệnh nhân đăng ký khám qua Telehealth, có cả bệnh nhân ở bên Lào, phòng khám từ xa ở Phú Thọ ngày nào cũng tấp nập bệnh nhân...

Từ buổi hội chẩn trực tuyến lần đầu tiên vào tháng 4/2020, tính đến ngày 31/1/2021 đã có: 120 bác sĩ tham gia, 128 bài báo cáo khoa học, 498 lượt hội chẩn, tư vấn và chỉ có 93 ca bệnh phải chuyển viện về các tuyến trung ương do tuyến huyện còn thiếu thốn về nhân lực và trang thiết bị. Từ hai bệnh viện ban đầu là Bệnh viện Đa khoa Mường Khương (Lào Cai), Bệnh viện Đa khoa Quảng Xương (Thanh Hóa), sau tám tháng triển khai đã có 188 cơ sở y tế tuyến tỉnh, huyện, xã và bốn bệnh viện của Lào, Campuchia, Hàn Quốc, Nhật Bản tham gia Đề án Khám chữa bệnh từ xa của Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

Năm 2021 điểm nhấn sẽ là phát triển giai đoạn 2 của Chương trình Telehealth. Trong thời gian qua đã có 6 đơn vị tham gia kết nối, 22 đơn vị bệnh viện đề xuất tham gia phòng khám từ xa. Trong đó, tổng số lượt khám là 278 bệnh nhân với 19 chuyên khoa khám, tư vấn thông qua hai hệ thống khám chữa bệnh từ xa là hệ thống Tele Rad và hệ thống Tele ICU.

Tất nhiên, Telehealth chỉ là công cụ hỗ trợ chẩn đoán, chỉ định theo dõi điều trị, nó không thể thay thế tuyệt đối cho hệ thống y tế. Có những trường hợp chẩn đoán khó, bệnh nhân vẫn phải đến bệnh viện để có được chẩn đoán chính xác nhất. Telehealth là một bước tiến quan trọng trong tiến trình chuyển đổi số của ngành y tế Việt Nam, đồng thời nó tạo ra những bước tiến mạnh mẽ cho nền y tế nước nhà.