Tim mạch can thiệp hiểu nôm na là dùng ống luồn theo mạch máu từ đùi hoặc tay đến chỗ tổn thương trong hoặc ngoài tim. Nếu tổn thương là chỗ hẹp sẽ nong ra hoặc đặt giá đỡ (stent^*), còn chỗ nào thủng thì bít lại.

Còn rất nhiều bệnh lý mà các bác sĩ tim mạch can thiệp không chữa được phải gửi cho phẫu thuật viên để mổ. Hai ngành này luôn sát cánh, bổ trợ cho nhau và một cơ sở có sự thống nhất nhịp nhàng của hai ê kíp phẫu thuật và can thiệp mới có thể gọi là trung tâm tim mạch thực thụ.

Vậy nhưng hôm qua chúng tôi gặp một ca bệnh hết sức đặc biệt. Bệnh nhân nữ, 69 tuổi, không lấy chồng cũng chẳng có con vì bị bệnh tim từ trẻ. Cô bị hẹp van hai lá và van động mạch chủ do thấp tim. Hai lỗ van bị hẹp đều rất khít, diện tích đo được dưới 1cm². Chỉ định phẫu thuật là tuyệt đối vì chẳng ai trên thế giới nghĩ đến việc can thiệp nong hai van này. Nếu nong một van, bệnh nhân không sống nổi vì máu ứ trệ nhiều hơn ở chỗ van tim chưa được mở ra và cung lượng tim sẽ còn tệ hơn. Còn nếu nong cả hai thì nguy hiểm nhất xảy ra trong giai đoạn nong van đầu tiên vì nếu bị rách hoặc hở nhiều sau nong sẽ là thảm họa.

Khổ thay cô bệnh nhân nhất định không chịu phẫu thuật. Cậu học trò của tôi thuyết phục cả một tuần trời mà bệnh nhân không lay chuyển. Cô bảo thà chết cũng không lên bàn mổ “phanh”. Tình trạng lâm sàng ngày càng nặng hơn. Tôi đã trực tiếp xuống giải thích cho cô và hai cậu cháu. Họ xin ba mươi phút trao đổi riêng và cuối cùng là quyết định nghe theo ý của cô mình, ký vào bệnh án chấp nhận nguy cơ can thiệp không đồng ý phẫu thuật tim mở.

Khó khăn bây giờ chuyển về phía tôi. Bao nhiêu câu hỏi đặt ra trong đầu. Nong van nào trước, nong cỡ bao nhiêu, làm sao chọc nổi vách liên nhĩ với tâm nhĩ trái giãn khổng lồ... Cuối cùng tôi quyết định sẽ nong nhẹ van động mạch chủ rồi quay sang nong van hai lá. Sau đó sẽ đo lại chênh áp qua van động mạch chủ để quyết định có nong thêm không. Tránh tối đa làm rách van ngay cú bơm bóng đầu tiên.

Chiến lược có rồi nhưng bắt tay vào làm vô cùng khó khăn. Nong van động mạch chủ bằng bóng nhỏ mà bệnh nhân đã rối loạn nhịp phải đặt máy hỗ trợ. Cái nhĩ trái to gần bằng gang tay khiến tôi mất gần một tiếng. Loay hoay mãi mới qua được vách liên nhĩ bằng đủ mọi mưu mẹo.

Khi luồn được quả bóng qua chỗ hẹp van hai lá, tim tôi đập rất nhanh vì hiểu rằng thành công đã sát tầm tay với. Bóng bơm căng mở được mép van. Như cốc nước đầy sắp tràn được bớt đi vài cc, bệnh nhân cảm thấy khoan khoái dễ chịu ngay trên bàn can thiệp. Điều kỳ lạ hơn nữa là chênh áp qua van động mạch chủ cũng giảm xuống gần như không còn, phải chăng do van hai lá hẹp khít quá nên không đủ cung lượng tim làm van động mạch chủ bị tăng nặng, giảm thể tích máu đi qua.

Áp lực động mạch phổi và các buồng tim giảm xuống trong giới hạn bình thường. Mọi sự thật là ngoài sức tưởng tượng của tôi. Nó chứng minh sự kỳ lạ của cơ thể con người, đặc biệt là trái tim chúng ta.

Sáng nay dù còn hơi đau chỗ chọc mạch máu nhưng cô đã cười với chúng tôi, báo hiệu một ngày làm việc thật vui của cả Trung tâm Tim mạch Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.