Trái tim có bản đồ của riêng nó, chỉ nó mới biết nó thuộc về nơi nào. Nơi ấy có thể là một nông trại vùng Oregon, một ngôi làng thuộc dãy Alps hũng vĩ, Thượng Hải phồn hoa, New York sôi động hoặc ngay tại quê nhà. Biết đâu việc bạn thích làm nhất là trở thành giáo viên tại chính ngôi trường mình từng học.
Trái tim bạn biết rõ nó thích nơi nào. Chúng ta sẽ tìm hiểu điều đó ở chương này, vì việc tìm ra môi trường bạn yêu thích có quan hệ chặt chẽ đến việc bạn thích làm gì và muốn cộng tác với mẫu người nào. Điều đó góp phần chủ yếu, chứ không phải thứ yếu, vào hạnh phúc cả đời của bạn. Chỉ khi được ở nơi mình thích, bạn mới có thể sống trọn vẹn ước mơ.
Có nhiều cách để xác định nơi bạn muốn sinh sống. Chúng ta sẽ khám phá hai yếu tố: môi trường làm việc lý tưởng và cộng đồng lý tưởng (bao gồm cả yếu tố vị trí địa lý). Chúng tôi sẽ đặt nhiều câu hỏi cho bạn. Có thể bạn chỉ trả lời vài câu trong số đó, nhưng đừng lo lắng, hãy trả lời trong khả năng của bạn và tiếp tục suy ngẫm về những câu còn lại. Những câu hỏi dù chưa có đáp án cũng có thể giúp bạn nhận ra nhiều điều mới mẻ. Câu trả lời của bạn sẽ thay đổi theo thời gian, khi bạn đã có nhiều trải nghiệm hơn. Kinh nghiệm tích lũy từ cuộc sống sẽ giúp bạn hiểu được điều gì, những ai và miền đất nào có ý nghĩa quan trọng trong cuộc đời bạn.
Tiêu chuẩn về môi trường làm việc lý tưởng của mỗi người khác nhau nên bạn cần tìm hiểu những điều bạn chưa từng nghĩ tới: môi trường làm việc lý tưởng của bạn và vì sao nó lại lý tưởng với bạn.
Môi trường làm việc của bạn
Khi bắt đầu đi làm, mỗi tuần bạn đều dành khoảng ¼ quỹ thời gian cho công việc. Nhiều người tưởng đã tìm được việc làm lý tưởng, nhưng làm rồi mới hay môi trường khắc nghiệt khiến họ phải bỏ cuộc giữa chừng, dù đó đúng là công việc họ thích. Môi trường làm việc tốt không chỉ là nơi bạn thấy thoải mái, mà còn cho bạn nhiều cơ hội thăng tiến. Môi trường làm việc lý tưởng của bạn không chỉ đơn thuần là địa điểm làm việc (văn phòng, phòng thí nghiệm, nông trang…), mà còn bao gồm nhiều yếu tố khác như không gian (bàn làm việc, chỗ ngồi…), điều kiện vật lý (có cửa sổ hay không, ánh sáng tự nhiên hay dùng đèn, ồn ào hay yên tĩnh), bầu không khí (nghiêm túc, thân thiện, mức độ tương tác, phong cách làm việc), quy mô công ty (to, nhỏ, tầm cỡ địa phương hay quốc gia, quốc tế) và trang phục (đồng phục, vest hay ăn mặc tự do…).
Nếu bạn đã có kinh nghiệm làm việc hay từng đến thăm nhiều loại không gian làm việc khác nhau (ví dụ nơi bố mẹ làm việc, phòng khám, trường học…), hãy nghĩ xem bạn thích và không thích nơi nào. Hoặc bạn cũng có thể nghĩ xem mình thích học ở đâu – trong thư viện yên tĩnh hay trong phòng riêng có bật nhạc, học một mình hay học nhóm… Nơi nào khiến bạn thấy thoải mái, nơi nào làm bạn khó chịu? Bạn thích ngồi lỳ hàng giờ ở đâu? Vì có khi cùng một công việc (hay những việc tương tự nhau) nhưng làm ở chỗ này thì bạn thích mà làm ở chỗ khác bạn lại ghét, nên hãy bắt đầu khám phá môi trường nào hợp với bạn nhất.
MÔI TRƯỜNG LÀM VIỆC LÝ TƯỞNG CỦA TÔI
Hãy cố hết sức trả lời những câu hỏi sau, nhưng không nên trả lời hết một lần vì câu hỏi rất nhiều. Hãy dành khoảng 10 – 15 phút và hoàn thành càng nhiều câu hỏi càng tốt. Nếu bạn thích bài tập này thì khi hết giờ, hẹn giờ lần sau để làm thêm 10 – 15 phút nữa. Một lựa chọn khác cho bài tập này là bạn chỉ trả lời vài câu, rồi sau một-hai tuần nữa quay lại những câu hỏi ấy, cộng thêm vài câu khác. Lúc bấy giờ, có lẽ bạn sẽ chú ý đến những điểm mà bạn đã bỏ qua trước đó. Trong khi làm bài tập, nếu thấy có những yếu tố mà câu hỏi chưa bao quát, bạn có quyền tự bổ sung.
Địa điểm làm việc
Bạn thích làm việc ở đâu nhất:
• Ngoài trời hay trong nhà?
• Trong tòa cao ốc? Cửa hàng máy móc? Trại chăn nuôi? Ở nhà? Ở nơi khác?
• Thành thị, ngoại ô, vùng quê?
• Một địa điểm cố định hay thường xuyên thay đổi vị trí?
Không gian làm việc
Bạn thích nhất được làm việc ở không gian nào:
• Một ngăn làm việc trong căn phòng lớn - nơi mỗi người có một ngăn?
• Bàn làm việc trong văn phòng riêng?
• Đa dạng – bàn làm việc, xe hơi riêng, công ty đối tác, máy bay, khách sạn?
• Phòng học, phòng thí nghiệm, bệnh viện?
• Gara hay xưởng?
• Ngoài trời – sân golf, nông trang, trên rừng, dưới biển?
• Một nơi có đủ thứ bạn thích – những công cụ tối tân nhất, những dụng cụ thiết yếu – hoặc nơi bạn cần phát huy sáng tạo với rất ít nguyên liệu, dụng cụ, trang thiết bị?
Điều kiện vật lý
Bạn thích những nơi:
• Sang trọng và cao cấp, trang trí đẹp - hay điều đó không quan trọng?
• Cửa sổ đóng-mở tự do hay kín mít và dùng máy lạnh?
• Ánh sáng tự nhiên hay dùng đèn?
• Ít hay nhiều ánh sáng?
• Có điều hòa hay không có điều hòa?
• An toàn hay mạo hiểm?
Không khí
Bạn thích:
• Ồn ào hay yên tĩnh?
• Trầm lắng hay sôi động?
• Nghiêm túc hay thoải mái – ví dụ bạn thích cách xưng hô thoải mái, thân thiện giữa các đồng nghiệp hay cách xưng hô trang trọng, theo chức vụ?
• Tương tác nhiều hay ít với đồng nghiệp?
• Tương tác nhiều hay ít với người khác (khách hàng, bệnh nhân, đối tác)?
• Làm việc độc lập hay thường xuyên làm việc nhóm?
• Thứ bậc chặt chẽ (sếp bảo gì, nhân viên làm đó) hay cộng tác bình đẳng (mọi người cùng làm việc để quyết định mục tiêu, thứ tự ưu tiên và khối lượng công việc)?
Quy mô công ty
Bạn thích công ty:
• Lớn hay nhỏ? Bạn quan niệm "lớn" và "nhỏ" ở đây như thế nào?
• Tầm cỡ địa phương, quốc gia hay quốc tế?
What color is your parachute? For Teens
• Nơi bạn đã quen biết hết đồng nghiệp và khách hàng hay luôn có cơ hội gặp người mới?
• Công ty lợi nhuận hay phi lợi nhuận?
• Điều hành công ty của riêng bạn?
Trang phục
Khi đi làm, bạn thích mặc:
• Đồ vest?
• Quần áo thời trang?
• Trang phục thoải mái, thường ngày?
• Quần jeans và áo thun?
• Đồng phục (như trong quân đội, lính cứu hỏa, cảnh sát, người phục vụ)?
• Áo choàng trắng trong phòng thí nghiệm?
• Tùy hoàn cảnh mà chọn trang phục phù hợp (ví dụ mặc vest khi đi gặp khách hàng, quần áo thoải mái khi làm trong văn phòng)?
• Trang phục tự do, không bắt buộc?
• Mặc kiểu khác?
Bạn hãy viết mỗi câu trả lời trên một tờ giấy, sau đó sắp xếp chúng theo mức độ quan trọng. (Bạn có thể chọn hai, ba câu trả lời cho mỗi yếu tố như địa điểm làm việc, không gian làm việc…). Sau đó, bạn chọn năm câu quan trọng nhất và điền vào bản đồ "Chiếc dù của tôi", phần "Môi trường làm việc lý tưởng của tôi".
Cộng đồng lý tưởng của tôi
Mỗi người có quan niệm về một môi trường sống lý tưởng khác nhau. Nếu thích trượt tuyết, bạn sẽ muốn sống ở vùng núi. Nếu thích lướt ván, bạn thích sống gần biển. Người khác thì thích sống gần sông hồ hay giữa sa mạc. Thường thì bạn muốn sống gần bạn bè hay gia đình. Hoặc, nếu giỏi ngoại ngữ (hoặc muốn trau dồi thêm), bạn sẽ thích sống ở nước ngoài.
Ngoài ra, với những lý do liên quan trực tiếp hơn đến công việc, nhiều người thích làm việc cách nhà chỉ vài dãy phố hay một trạm dừng xe. Người khác lại thích lái xe đi làm nên cần chỗ đậu xe thoải mái. Một số người thích gần chỗ làm có phòng tập thể dục hay quán cà phê quen, có siêu thị để tạt qua trên đường về nhà, có công viên để ra ăn trưa hay đi dạo. Còn bạn thì sao? Bạn thích sống và làm việc ở nơi như thế nào?
CỘNG ĐỒNG LÝ TƯỞNG CỦA TÔI
Yếu tố địa lý
Bạn thích sống ở:
• Trên núi hay vùng trung du, gần biển, sa mạc hay giữa đồng bằng?
• Trong thị trấn nhỏ (dưới 5.000 người), thành phố trung bình (5.000 - 20.000 người), thành phố lớn (20.000 -500.000 người), siêu đô thị (500.000 người trở lên)?
• Vùng nông thôn nhưng rất gần thành thị hay ở nơi hẻo lánh - "cách xa văn minh nhân loại"?
Con người
Bạn thích sống gần những người:
• Đa dạng về độ tuổi, chủng tộc, thành phần kinh tế, tôn giáo?
• Đa số trạc tuổi bạn hoặc cùng chủng tộc, thành phần kinh tế và tôn giáo với bạn?
• Bạn bè, gia đình hay người lạ?
Láng giềng/Nhà cửa
Bạn thích sống ở:
• Sống tập thể?
• Một căn hộ chung cư?
• Một ngôi nhà riêng có kiến trúc độc đáo?
Văn hóa
Bạn thích môi trường văn hóa nào:
• Nhà sách, phòng trưng bày nghệ thuật, thư viện hay bảo tàng?
• Rạp chiếu phim?
• Âm nhạc, nhảy múa và nghệ thuật?
• Đội thể thao địa phương bán chuyên nghiệp hay chuyện nghiệp?
Cơ hội học tập
Bạn thích lớp học nào:
• Lớp phát triển bản thân?
• Lớp bồi dưỡng nghiệp vụ?
• Đại học hay cao đẳng?
Vui chơi giải trí
Bạn thích gần nhà mình có:
• Công viên đẹp?
• Cậu lạc bộ thể thao với đầy đủ trang thiết bị?
Phương tiện đi lại
Bạn thích đi làm bằng:
• Xe ô tô?
• Phương tiện giao thông công cộng?
• Đi bộ hay xe đạp?
Bạn hãy viết các câu trả lời cho mục "Cộng đồng lý tưởng của tôi" vào những tờ giấy ghi chú và sắp xếp theo mức độ quan trọng. Sau đó chọn năm câu trả lời đầu tiên để điền vào mục tương ứng trên sơ đồ "Chiếc dù của tôi".
Mức lương lý tưởng và mức độ trách nhiệm
Môi trường làm việc lý tưởng của bạn còn bao gồm cả mức độ trách nhiệm mà bạn muốn gánh vác, khi mới nhận việc lẫn về lâu về dài, cũng như mức lương bạn mong muốn. Mức lương quyết định điều kiện sống và chỗ ở, còn mức độ trách nhiệm liên quan đến đối tượng giao tiếp và cách thức tiếp cận đối tác trong công việc.
Công việc nuôi sống bạn nên bạn cần biết rõ mức lương của công việc bạn yêu thích. Quảng cáo tuyển dụng chỉ đưa ra mức lương trung bình của công việc ấy, do đó bạn cần tham khảo mức lương của sinh viên mới ra trường và mức lương của người có nhiều kinh nghiệm ở khu vực bạn muốn định cư lâu dài, hoặc nơi đang cần chuyên ngành của bạn nhất.
Thông thường, mọi người sẵn lòng cho bạn biết họ được trả bao nhiêu cho công việc nào đó, nhưng lại không thích thổ lộ về thu nhập của mình. Câu hỏi "Lương của anh bao nhiêu?" hay "Anh kiếm được bao nhiêu tiền?" thường bị cho là khiếm nhã, nhưng nếu khéo léo, bạn sẽ tìm ra nguồn thông tin chính xác về lương bổng. Bạn có thể hỏi theo cách khác, ví dụ "Mức lương khởi điểm trung bình toàn quốc là X đô-la một năm. Ở địa phương mình có giống vậy không?" hoặc "Tôi đọc báo thấy mức lương trung bình hàng năm của một người có kinh nghiệm là Y đô-la. Ở vùng này mức lương ấy là bao nhiêu?". Bạn có thể tham khảo mức lương khởi điểm và lương trung bình của một số công việc các trang web tuyển dụng. Những việc liên quan đến bán hàng thường được trả lương căn bản cộng thêm hoa hồng. Bạn cần biết rõ mức lương khởi điểm để tính toán xem mức lương đó có đủ để bạn trang trải chi phí hàng tháng và đảm bảo cho cuộc sống của mình không.
Tuy nhiên, mức lương cũng có thể dao động tùy theo quan hệ cung cầu. Nếu nhân lực của một ngành nào đó gặp tình trạng cung lớn hơn cầu thì lương chắc chắn sẽ thấp. Ngược lại, lương sẽ cao nếu ngành nghề đó đang thiếu nhân lực, tức cung nhỏ hơn cầu. Lý tưởng nhất là công việc bạn thích cũng là việc đang "có giá" trên thị trường lao động. Nếu không có được cả hai, bạn phải xác định xem điều gì quan trọng với bạn hơn: thu nhập ổn định hay công việc bạn yêu thích, dù lương có thể không cao.
Một số người muốn kiếm càng nhiều tiền càng tốt. Nhưng có người chỉ thích kiếm vừa đủ, dành thời gian rảnh cho sở thích và bạn bè. Vậy bạn hãy tự hỏi:
- Tôi muốn mức lương khởi điểm là bao nhiêu?
- Tôi muốn mức lương bao nhiêu khi đã có năm năm kinh nghiệm?
- Mức lương cao nhất tôi muốn là bao nhiêu?
- Công việc nào tôi thích sẽ cho tôi mức lương như mong đợi?
Bạn có thể tìm hiểu mức lương theo đầu việc bằng cách đọc bảng miêu tả công việc ở những trang thông tin tuyển dụng trực tuyến. Tiếp theo, bạn có thể gặp gỡ những người làm trong lĩnh vực này và xác nhận lại mức lương khởi điểm và lương trung bình ở nơi bạn sống hay nơi bạn muốn sống. Sau đó, bạn xác định mức lương mình muốn để đảm bảo cho một cuộc sống sung túc. Tiếp theo, bạn hãy điền mức lương khởi điểm và mức lương lý tưởng vào sơ đồ "Chiếc dù của tôi", phần "Lương bổng". Hai con số đó là mức sàn và mức trần trong khung lương của bạn.
Cuối cùng, hãy nghĩ đến mức độ trách nhiệm thích hợp với bạn. Bạn muốn là người làm công, nhân viên bán hàng, quản đốc hay quản lý, hay thích làm chủ? Nếu bạn không muốn nỗi lo công việc lẽo đẽo theo bạn về nhà thì hãy cẩn thận khi chọn mức độ trách nhiệm. Nên nhớ dù xuất phát điểm của bạn chỉ là một vị trí bình thường, bạn vẫn có cơ hội thăng tiến khi đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm và nâng cao học vấn. Còn bây giờ hãy tóm tắt ngắn gọn mức độ trách nhiệm bạn mong muốn và điền vào "Chiếc dù" của mình.