Đã thấy mấy vạt hoa vàng lòe xòe, đã thấy những trái dưa hấu bóng mẫy thẫm xanh chất tầng tầng trên chợ. Thế là Tết thật rồi. Tết cứ làm người ta nao lên nôn nóng ngóng chờ, rồi lại nuối tiếc cho tuổi xuân qua. Chợ Tết chạy dọc theo các vỉa hè quanh ngã năm, bán toàn dưa với hoa. Vô tình chỗ Đậm bán đối diện với khu nhà đẹp nhất, cao nhất và sầm uất nhất thị xã. Sau lưng, cách một lớp chì gai oặt quẹo là một bãi cát trống, cỏ xanh theo gió chạy líu ríu từng triền, từng triền mải miết. Cánh bán dưa ra chợ từ 20 tháng chạp, chở từ sáng tới khuya, hịch hụi. Lúc nghỉ mệt tay chống hông ngó qua. Những ngôi nhà cao. Những bảng hiệu sặc sỡ. Đèn đủ thứ mầu. Sang quá. Người ta đợi Tết để trang hoàng cho thật đẹp, mà càng đẹp thì cánh bán dưa trong ruộng ra càng buồn. "Biết chừng nào mình xây được cái nhà cỡ đó hen?". "Bán dưa, làm ruộng cỡ 40 năm". "Giỡn hoài, cỡ đó thì xuống lỗ rồi còn gì". "Ừ"...
Chỗ Đậm ngồi dưới tán cây còng bị tỉa nhánh chỏng chơ như bàn tay cụt. Bên trái là vạt bông của ông Chín từ miệt Sa Đéc xuống. Và chỉ Đậm là ngồi bán một mình chứ người ta chồng vợ đùm đề, xoong nồi lủ khủ. Ngày đầu cô chất dưa chưa khéo, dưa cứ ỷ mình tròn, lăn long lóc ra đường. Dưa lăn, người hì hục đuổi theo. Xe cộ giáp Tết đông nghẹt, người ta cười, người ta cằn nhằn. Tủi cực trào lên như người ta nhận cái thùng vô lu nước đầy. Đậm lầm lũi khóc nghẹn. Đậm 29 tuổi, hơi đen, trên khuôn mặt lam lũ còn sót lại chút duyên ngầm. Chưa thấy chanh chua như đã từng quen chợ. Lúc chở dưa ra, có anh chàng trẻ tuổi cao lỏng khỏng, nước da đen lùi, lúc cười chỉ thấy hơi hới hàm răng, chạy tới làm giúp. Kéo tấm ni-lông che nắng, chặt mấy cây chuối đem ra bao lại cho dưa khỏi lăn, anh chàng cũng giúp. Đậm nằng nặc bảo thôi đi, anh chàng cãi cố: "Tôi tiếp cho, có sao đâu". Quần anh chàng lấm nhớt, tóc bù xù đỏ quạch như rễ vú sữa. Già Chín bán bông thắc mắc:
- Con gái ơi! Bác thấy thằng đó hiền khô hà, ai vậy?
Đậm bảo:
- Tên Quí, chạy xe lam, ở xóm thôi, bác à.
- Chà, giỏi, tốt thiệt. Làm hăng vậy tính kiếm tiền để cưới vợ hả?
Anh chàng nghe lóm, cười chéo mắt:
- Có ai đâu mà cưới, bác.
Ông Chín cười khà khà, vuốt chòm râu cụt ngủn.
Cái nắng xuân kỳ lạ, không gay gắt đỏ, không nhàn nhạt như nắng chiều hè mà vàng thắm thiết như mầu bông sao nhái. Bấc lồng lộng lẫy qua từng ngọn cỏ sau chợ, mang theo mù mịt cát. Mặt mũi đầu tóc Đậm lúc nào cũng nham nhám như hột me rang cát. Người ta quần là áo lượt kìn kìn chạy qua mà chợ dưa với hoa vẫn chưa sôi động. Năm nay dưa trúng mùa cả núi vầy ăn gì cho hết. Người ta nán đợi tới ngày rước ông bà, lúc đó coi dưa có rẻ hơn bây giờ không. Những người bán ngồi chéo queo, buồn teo. Bông vạn thọ, bông cúc trái nết nở bung từng khóm, lái bông than như bọng: "Năm nay chắc thua rồi".
Đậm bắt chước cánh lái dưa xóm Vàm Xáng, đi chợ mua xấp liễn dán dưa cho bắt mắt khách, tiện thể mua cho bé Lý bộ đồ. Mứt gừng, mứt dừa ở nhà má làm rồi để coi mua gì thêm. Má thì thích bánh ngọt. Con út thích cắn hột dưa, Đậm mua mỗi thứ vài trăm gam. Về khui ra thấy bộ đồ bé Lý hơi lớn, nhưng không sao, lớn thì mặc tới năm sau. Già Chín hỏi: "Đồ ai mà bây ôm ấp vậy?". Đậm bảo của con gái con. Hỏi thêm một chút về ba của đứa nhỏ, Đậm cúi mặt thưa: "Không có" . Nghĩa là không có. Ông Chín không phăng tới nữa. Ông già rồi, lăn lộn trên đời, ông biết chắc có chi lầm lỡ. "Con lầm lỡ tới mức phải bỏ nhà đi luôn đó, bác Chín à. Tới lúc ba con buồn rồi chết, má mới rước con về. Bây giờ, có cực khổ thế nào con cũng ráng chịu, miễn sao năm tháng cuối đời má con vui. Mà, chắc bù bi nhiêu cũng không đủ". Sau này, Đậm mở lời. Giọng Đậm khao khao. Cô thấy mình giống như cỏ ven đường, người ta đi qua đạp, đi lại đạp vẫn ngoi lên sống, sống cỗi cằn.
Những mùa lam lũ. Những mùa cực nhọc. Một mình chống chọi. Đàn ông con trai coi được một chút mới lòng vòng ở ngoài đã nghe thiên hạ rần lên: "Thứ gái hư đâm đầu vô làm gì". Ai mà muốn, chỉ tại còn nhỏ, thấy gió yêu gió, thấy hoa yêu hoa, đam mê bồng bột. Nghĩ mình học chưa tới đâu nhưng là học những bài học bự nhất, đắt nhất. Đếm đi đếm lại chỉ còn Quí, khi biết được còn mỗi Quí thì Đậm đã sắp 30. Nhà Quí ở Lung Giữa, Quí gửi xe sân nhà cô. Làm một vài chuyện nhỏ như chở Đậm đi chợ không lấy tiền, tiếp Đậm cất cái nhà củi... thì cho là có qua có lại đi. Nhưng ánh mắt Quí ngày càng nồng nàn trói buộc, bắt Đậm phải day dứt giữa nỗi khát khao và tủi hổ. Quí trai tơ, chưa vợ, lại nhỏ hơn Đậm gần 4 tuổi. Nhưng Quí tốt quá, rất tốt. Má Quí già rồi, than với Đậm hoài, có một mối trong Nhà Phấn Ngọn, coi được lắm, vậy mà biểu thằng Quí cưới vợ mà nó hổng nghe, làm như nó còn chờ ai đâu.
Thời gian bị người ta chở kĩu kịt đi. Khiếp, mới đó đã 29 Tết. Bánh mứt, dưa hành, quần mới, áo mới như nước tràn lên phố. Đây là một thời điểm rộn rịp nhất, phơi phới nhất trong năm. Tết này không có 30, 29 rồi tới mùng một, như người ta bước hụt, thấy thiếu một ngày. Những khóm vàng hoa của ông Chín nở sớm từ 24, 25 đã ngả mầu vàng sậm. 4 giờ sáng, ông đi qua bên kia đường gánh nước về tưới, than: "Thời tiết năm nay kỳ cục quá" ông vấn điếu thuốc, phà khói bảo: "Con biết không, nghề bán bông tết cũng như bán lồng đèn Trung thu, qua rằm tháng 8 có cho người ta cũng không thèm lấy. Buôn bán kiểu vậy như con gái có thì, qua rồi, khó lắm... ". Ông nói tới đây, thấy Đậm ngẩng đầu ngó sao muộn, ông thôi không nói nữa. Đậm nhớ con gái quá. Nghe Quí đem đồ về lại đem tin ra bảo: "Bộ đồ bé Lý mặc vừa lắm, nó đòi ra với Đậm. Buôn bán như vầy cực quá, chở nó ra đây, tội nghiệp...". Rồi Quí bảo mớ bông mồng gà Đậm gieo sao mà khéo quá, bông đỏ bông vàng trổ ngay Tết.
Đó là lúc chờ sáng, còn rỗi rãi xẻ dưa mời nhau, chứ ngày 29 là một ngày tất bật, nói theo dân đá banh là thắng với thua. Người mua xúm xa xúm xít. Mới một buổi đã lử lả, Đậm một mình phải coi trước coi sau. Tưởng dưa hấu đắp đập ngăn sông mà đã vơi đi quá nửa. Nhưng chắc phải đợi cho tới giao thừa. Người ta chờ tới đó sẽ rẻ nữa. Chạy xong mấy chuyến xe buổi sáng, chiều Quí lại giúp. Từ bến xe lam lại đằng chợ chừng 100 mét. Quí kêu: "Có ai mua nhiều, Đậm hứa đi, tôi chở tới nhà cho" . Đậm thấy vui, phần thì bớt lo dưa ế, phần thấy nao nao trong lòng. Cái không khí đẹp thế này, ấm thế này, không vui sao được. Quí hỏi: "Nhà Đậm có gói bánh tét không?". Đậm hỏi lại: "Có, mà chi". "Tôi cho, má tôi gói nhiều lắm". Quí mặc áo đứt mất tiêu cái nút trên, lồ lộ ra mảng ngực ráp nắng. Trong Đậm nhiều khi dậy lên một cái gì rưng rức khó tả, chỉ mong nép đầu vào đó để quên nhọc nhằn, để quên nỗi cô độc lùi lũi trong đời.
Lúc ngẩng lên được đã năm mới mất rồi. Nghe được tiếng trống giao thừa vọng về từ trung tâm thị xã. Ớ đó có một lễ hội thật tưng bừng. Ông Chín đốt 6 nén nhang, chia cho Đậm nửa, biểu: "Con cúng giao thừa đi. Cầu an khang, sức khỏe, cầu năm tới giàu hơn năm nay". Mùi nhang thơm trong gió sực lên mũi Đậm một nỗi nhớ nhà. Dù đây về đấy chưa tới một tiếng đi xe. Ớ chợ, người muốn về trước giao thừa thì đã bán thốc tháo để về. Những người còn lại cũng cố dọn dẹp làm sao mùng một có mặt ở nhà, pha bình trà cúng tổ tiên. Ông Chín đứng chỉ huy cho con trai ông bưng mươi chậu hoa còn lại lên xe hàng, quyến luyến: "Hồi nãy con tặng bác dưa ăn, giờ bác tặng lại cho con với cậu nhỏ hai chậu cúc đại đóa này. Năm tới, bác có xuống không biết được ngồi gần cháu như vầy không. Cha, đây về Sa Đéc chắc phải nhâm nhi dài dài cho đỡ buồn quá".
- Dạ, bác về mạnh giỏi, ăn Tết cho thiệt vui.
Đậm vén tóc, cười, thấy thương ông quá. Ông Chín leo lên xe còn ngoắc Quí lại nói thì thào: "Ê cậu nhỏ, tôi nói cậu nghe, ông bà mình có câu: Ra đường thấy cánh hoa rơi. Hai tay nâng lấy, cũ người mới ta. Mạnh dạn lên, cậu thương con gái người ta mà cà lơ phất phơ thấy rầu quá.
Đậm brushed her hair with her own hand, smiling. She felt she loved old Chín. Once in the
Cháu Đậm, thấy vậy mà như trái dưa, xanh vỏ đỏ lòng". Nói rồi xe vọt đi, mấy người nữa lên xe vỗ vào thùng xe thùm thùm như gửi lại lời chào tạm biệt. Khói xe xoắn ra từng ngọn tròn tròn như con cúi. Đậm lui cui quét dọn chỗ của mình, hỏi:
- Ông Chín nói gì vậy?
- Đâu có gì. - Quí cười bối rối.
- Về nghen, chạy xe chất đồ chở về. Biểu Quí đứng chờ mà không nghe, vì tôi mà ngày nay Quí bỏ mấy mối xe, uổng quá.
- Đâu có gì còn 31 trái dưa...
- Tôi tặng Quí chục trái ăn dài dài.
Quí cười:
- Nhà tôi đơn chiếc, có mấy người đâu, ăn gì nhiều vậy.
Những chiếc xe vẫn nối đuôi nhau chạy về phía đại lộ. Lễ hội giao thừa vẫn chưa tan, chưa muốn tan. Người ta vẫn muốn cùng nhau đi hết Tết này. Một vài anh bạn trẻ chạy xe qua, gọi Đậm: "Nhanh lên chế ơi, trễ rồi. Tết đâu có đợi". Lúc Đậm lên xe thì đã qua lâu giao thừa, Đậm ngồi đằng trước ngang với Quí. Xe ra khỏi thị xã, con đường nhỏ lại, vắng hoe. Đậm ngoái lại nơi cô từng nếm sương, nếm nắng, nghe gió. Những đóa cúc sau sàn xe rung rinh những sắc mầu rực rỡ. Quí bảo:
- Đậm biết cúc đẹp gì không?
Đậm lắc đầu. Quí cười:
- Lòng chung thủy. "Diệp bất ly chi, hoa bất ly đài" .
- Ai nói với Quí vậy?
- Bác Chín. Năm tới, tôi trồng cúc đi bán với Đậm nghen.
Đậm muốn cười, rất muốn cười mà sao nghẹn lại. Làm sao vượt qua những trở ngại trong lòng người. Hai bên đường rập rờn hoa dại. Những đống lửa rơm còn nghi ngút khói, bọn trẻ cơi lên khoe áo mới rồi mỏi mòn đi ngủ.
Quí cho xe chạy thật chậm, nghe gió thổi qua lỗ tai lạnh quánh. Lạnh như khoảng chiếu nửa đêm Quí chạm tay vào, tượng lên một nỗi nhớ rờn rờn lúc mờ lúc tỏ. Những nỗi nhớ phơ phất mái tóc một người, đôi mắt một người, dáng dấp một người. Đến tỉnh dậy vẫn còn bồng bềnh như khói. Quí nhìn Đậm, ánh nhìn rất lạ. Anh không biết vì một nỗi gì mà tới bây giờ anh chưa nói lời thương với người ta. Anh không ngại đứa con, anh không ngại chuyện lỡ lầm xưa cũ, tuổi tác cũng không thèm nghĩ đến. Cô luống cuống khi thấy chiếc xe chạy chậm dần:
- À... Ờ... Tết này nữa, Quí bao nhiều tuổi rồi ha?
Quí im lặng, dừng xe hẳn. Lúc này anh thấy cần nắm lấy bàn tay lạnh tái của Đậm, rất cần. Khi ấy giao thừa đã đi qua lâu, lâu lắm rồi nhưng rõ ràng vẫn chưa hết Tết. Mai là mùng một.
- Nguyễn Ngọc Tư
New Year's Eve
Already on display were patches of yellow flowers, shiny bluish watermelons arranged in layers in the market. Tet was coming. People were looking forward to Tet, then regretted it for the passing of young age. Tet market ran along the pavements of the five-direction intersection, all with melons and flowers. In front of Đậm stall, by chance, was the nicest, tallest and busiest building of the town. Behind, divided by a layer of curved barbed wire, was an unoccupied piece of sand lined with blue grass, softly trembling with the wind. The melon-selling vendors were here since the twentieth day of the last month, busy from early morning till late at night. Free, they stood akimbo, looking ahead. Tall buildings, georgeous signs, multi-colored lights. How affluent. They have waited for Tet coming to have splendid decorations, but the more beautiful they were, the sadder the people from the country side. "When will we be able to own such a house?" "Melon selling, farming will last us some 40 years." "Silly. Then we'll have been buried!" "Maybe—"
The tree under which Đậm was sitting looked like a hand with all its fingers missing. To the left was a patch of cotton owned by Chín from Sadec. Only Đậm was alone, other sellers were couple with kitchenware around. On the first day, Đậm arrangement of melons was not skilled enough, so they ran away into the street. Melons rolling she chasing behind painfully. Traffic near Tet was busy, people laughed and complained. Self-pity was like a pot held down in a basin full of water. Đậm silently swept. She was 29, with rather dark skin, a hidden charm could be perceived on her face - that of a life-long hard-working girl. She was quick to learn the way people behave in the market. When she carried the melons here, there came a helper, real tall young man, with shining dark skin, only his teeth were seen when he grinned. Pulling a nylon cloth as a shelter for the sun, felling down some banana trees to make an embankment to prevent the melons from rolling away. She insisted on his stopping, but he was against it, "It doesn't matter. I'll help you." His pants were stained with grease, his hair was ruffled and reddish like star apple tree roots. Old Chín - selling flower - asked, "Who's he? That real gentle young man?" "His name is Quí, a Lambretta rider, of the hamlet." "Good. He's hard-working. He's earning money to get married." He overheard, grinning and saying, "No one to marry, ma'am." Old man Chín grinned loudly, stroking his short-cut bunch of beard.
How unusual was the sunlight in spring, not intensely red, not softly light like summer evening shine, but deeply yellow like star flowers. Monsoons strongly blew up grass stalks behind the market, taking along with them a lot of sand. Đậm's face and hair was roughish like tamarind seeds browned with sand. People in beautiful clothes were passing by, the flower and melon market staying untouched. This year there was a bumper crop of melons, how to consume them? People just waited until the day when ancestors were welcomed back, melons would sell cheaper. Sellers were sitting round, sad. Marigold flowers and daisies bloomed in patches, flower dealers complained, "It is a bad year for us sellers."
Following the Vàm Xáng hamlet selling circle, Đậm bought roll posters to attract customers, she also bought little Lý an outfit. What else should she buy? There was already ginger jam, coconut jam. Mom liked cakes. The youngest kid liked to crack melon seeds. A little of each type. The outfit did not fit little Lý, a little large, but no problem though, she would wear it till the following year. Old Chín asked, "Whose outfit is it?" "My daughter's." Asked about the kid's Dad, she said, "no Dad." It meant "no." Old man Chín didn't ask more questions. He was old and experienced, he knew it must have been some mistake. "The error was so big that I had to escape from home. My Dad turned sad and died, my Mom asked me to come back. Now I am willing to endure any hardships so long as my Mom feels happy the rest of her life. But as I see, no way to make up for those losses." She meant that - by a low-pitched voice - she was like grass on the pavement, which, tramped over and over, stood up to survive, though in bad shape.
Through seasons of hardship, she alone tried to survive. Men of accepted class who just had an idea of courtship were driven off by rumors, "Why date such bad-mannered girls." Who would accept it, it was just because she welcomed love when she was quite young without consideration. She had just learned few lessons, but the dearest ones! There remained Quí, she knew that she was nearing 30 year of age. He lived in Lung Giữa. He parked his Lambretta in the yard of our house. He carried her free, helped her build a shed ... It was "give and take" treatment. Quí's eyes became all the more loving and forcible, which harassed Đậm between crave and shame - Quí was a young man just out of teens, single, and 4 years junior to Đậm. But Quí was real good. His mother was old, had many times talked to Đậm that the girl in Phấn Ngọn hamlet was real nice, but Quí didn't pay attention to her, it seemed that he had another one to care for.
Time has passed by real quick. What a terror, Tet would come in one more day. Jams, onions, melons, new clothes, outfits flowed to the town like water. That was the busiest and the most affluent time of the year. No thirtieth day of the last (lunar) month, so the first day of new year would come right after twenty-ninth, just like a wrong step with a day missing! Old Chín's yellow flowers had blossomed on the 24th, 25th and had turned dark yellow. At 4:00 a.m, he carried water back from the other side of the street for the flowers, "How unusual the weather is this year." He rolled a cigarette, then blew out smoke, "You see, selling flowers for Tet is like selling lanterns for Autumn Festival, it is really over after the fifteenth day of the month, no one takes them. Just like old maids, real difficult to get a husband ..." He stopped, Đậm looking up at the late stars in the sky. She missed her daughter. On his return, Quí said, "The outfit fits her perfectly and the kid asked to come here with Đậm. It would be real bad to bring the kid here to be mixed up with all this messy selling." Then Quí said how nice the cockscomb flower blossoms were that Đậm had sowed.
Those were times when they were not busy with business, they invited each other to eat melon, but the 29th was a real busy day, it was a "win and lose" time, according to the football circle. Buyers came in numbers. Only a half day made her tired. Đậm had to take care of everything - more than half of the melons were sold. Anyhow, we had to wait for New Year's Eve, when things sold cheap, cheaper. After some morning routes, Quí came to help. It was only 100 meters from the Lambretta terminal to the market. Quí shouted, "Đậm, make an announcement that I will deliver free if they buy in numbers." Đậm felt relieved partly because she didn't worry about goods unsold, partly because she had Quí's eager help. How could one be indifferent to such another? Quí asked, "Đậm, you make "bánh tét." "Yes, but just a few ..." answered Đậm. "I'll give you some, Mom makes a lot." Quí's shirt had the top button missing, a patch of his chest lay bare in the sunlight. Đậm felt it real difficult to describe her mood and desire — tingling, her liking to land her head against it to forget all about hardship, all about her loneliness.
When she was less busy, it was already the new year. Drum sounds of the New Year's Eve came from the town center. A jovial festival there. Old Chín burned six incensed sticks, half that number was given to Đậm, "Celebrate the New Year's Eve, begging for good health, security and prosperity." The good smell of the incensed sticks made Đậm feel nostalgic, though it was only less than an hour's trip. Those sellers who wanted to be back to their homes before eve had tried to sell out their goods. Others tried their best to be home on the first day of the new year, to make some tea as an offering to ancestors. Old Chín commanded his son to move some ten flower pots on the lambretta, he acted sentimentally, "You give me melon for us to eat, and now these two big daisy pots are yours and your man's, don't know whether we'll be sitting close together as we were this year. It's a long way to Sadec, so let's have some drink to pass the time."
"You take care and have a nice Tet."
Đậm brushed her hair with her own hand, smiling. She felt she loved old Chín. Once in the car, he beckoned Quí and murmured in his ear "Let me tell you this, son. An old saying, "On the road, you see a falling flower, catch it with your two hands, it's old to other people but new to you. Act boldly, you're in love, but you're behaving perfunctorily like that you'll come to nowhere. She's like that, blue shell but red core, real good inside.""
Old Chín started the vehicle off, some more men got on and thumped the cover of the vehicle real loud as good byes. Smoke produced spiral circles. Đậm silently cleaned up her spot and asked "What did uncle Chin say to you?" Quí grinned, confused, "Nothing important." "Let's leave, carry things on your Lambretta. I told you not to wait for me, but you didn't listen. You missed a lot of transportation. What a pity!" "Never mind. 31 melons left ..." "I offer you 10 ... for long time enjoyment ..." Quí grinned, "My family is not a large one, so why so many?"
Vehicles were bumper to bumper running to the highway. The New Year's Eve festival was not over yet, not willing to be over. People were loving to go through Tet this year together. Some young men passing by waved to Đậm, "Hurry up, or you'll be late. Tet waits for no one." When Đậm got on the Lambretta, it was well past New Year's Eve. Đậm sat on the front seat beside Quí. Out of the town, the road went narrow, empty. Đậm cast a glance at her own spot, where she used to listen to the winds, taste sunshine and dew. Daisies on the back quaked, their colors being splendid. Quí broke the ice, "You know what is beautiful about the daisy?" Đậm shook her head. Quí grinned, "Faithfulness. Leaves couldn't be away from stems, flower couldn't be away from petal." "Who told you so?" "Uncle Chín. Next year, I'll go sell daisies with you."
Đậm wanted to smile, but stopped. How to go beyond the obstacles within. Wild flowers were seen bobbing along the road sides. Smoke rose choking from burning straw bunches poked by the children who wanted to show off their new clothes and then went to sleep dozingly.
Quí rode real slow to have the cold wind blowing through his ears. Cold as the patch of mat he touched with his hand at midnight, which made appear a vague remembrance, of a girl's hair, a girl's eyes, a girl's figure. It still appeared as bobbing as smoke even when he rose up. Quí looked at Đậm with a strange look. He actually didn't know why until then, he couldn't declare his love for her. He didn't care about the kid, didn't worry about her past love affair, age wouldn't matter. Đậm was confused to see that the Lambretta was losing speed. "Oh hm, — this Tet, new year, how old are you, Quí?"
Quí did not answer. He stopped the Lambretta. He felt he badly needed to hold Đậm's cold hand. New Year's Eve was over long ago but surely Tet was not. It would be the beginning of the new year tomorrow.
- Nguyễn Ngọc Tư