T
ôi sẽ để cho Henry Davis kể các bạn nghe về một hành động tha thứ có thể làm bạn kinh ngạc.
Tôi gặp Henry Davis khi đến sống tại Greensboro, North Carolina vào mùa xuân năm 2001. Anh ta là tài xế lái xe cho chặng đường từ Greensboro đến Winston-Salem của tôi.
Henry và tôi bắt đầu trò chuyện khi chúng tôi đi dọc theo tuyến quốc lộ North Carolina đầy nắng. Tôi có thể nhận ra ngay anh là một trong những người theo trào lưu chính thống của Cơ Đốc giáo, bởi chỉ trong năm phút mà anh đã có thể nói về Chúa nhiều hơn bất kỳ ai khác nói trong cả năm.
Tôi cho rằng ngoài nghề lái xe, Davis còn có khả năng trở thành một nhà hùng biện. Tôi cứ để anh ta nói, không lảng tránh, không hoài nghi nhưng khá thờ ơ. Đó là cách mà tôi thường làm khi giao tiếp với các con chiên mộ đạo.
Nhưng càng nghe Henry nói, tôi càng bị cuốn hút. Anh rõ ràng “cảm” được tất cả những điều mình nói ra. Như bao người sùng đạo khác, anh bị thôi miên bởi điều mà anh cho là “chân lý bất diệt”. Và không chỉ có những người sùng đạo mà các nhà vật lý học, triết gia hay thậm chí các fan bóng đá cũng thế.
Henry nói với tôi tất cả những điều anh biết, như một sự chia sẻ. Tôi nhanh chóng nhận ra anh là một người từng trải và gặp nhiều thăng trầm trong cuộc sống. Anh lớn lên tại một trang trại ở North Carolina và là một trong số 27 người con của cha anh, người có ba đời vợ. “Cha ép chúng tôi ra trang trại từ tinh mơ. Nếu lười biếng, ông ấy sẽ cho chúng tôi một trận, bởi thế ít khi nào chúng tôi dám lơ là. Mấy anh em tôi từ nhỏ đã quen với cuộc sống thiếu thốn, nên không bao giờ dám đòi hỏi những thứ mà chúng tôi cần”, Henry kể.
Henry muốn thoát khỏi trang trại, vì vậy khi đủ 18 tuổi, anh đến New York. Ở đó, sau rất nhiều nỗ lực tự nuôi sống bản thân và vươn lên, anh đã trở thành một thành viên trong lực lượng cảnh sát thành phố. Mọi chuyện có vẻ ổn khi anh được thăng cấp.
Ngày nọ, anh đã nhận một nhiệm vụ mà chính nó đã làm thay đổi cuộc đời anh mãi mãi. Cùng với hai viên chức cảnh sát khác, anh lãnh nhiệm vụ áp tải một tên tội phạm nguy hiểm từ trại giam này đến trại giam khác. Anh và hai người cảnh sát kia giải tên tội phạm, tay chân đều bị còng, lên một chiếc xe bọc thép, và chính Henry là người lái. Đi được nửa chặng đường thì có tiếng súng vang lên. Hai viên chức cảnh sát kia ra khỏi xe trong khi Henry vẫn ngồi trong buồng lái. Và rồi, anh đã chứng kiến hai đồng nghiệp của mình bị hạ gục, trước khi cảm thấy đau nhói ở lưng và bất tỉnh. Anh không còn nhớ thêm được gì nữa.
Về sau, chuyên án này được làm sáng tỏ: cấp trên của Henry đã nhận hối lộ 850 ngàn USD để tiết lộ lộ trình áp giải tên tội phạm đó. Hai người đồng nghiệp của Henry đã chết. Tuy Henry vẫn còn sống, nhưng anh bị liệt từ hông xuống chân.
Hai năm kế tiếp, anh đã phải luyện tập vật lý trị liệu không ngừng dưới sự hướng dẫn của một y tá giỏi và đầy nhiệt huyết. Kỳ diệu thay, trái với các chẩn đoán của bác sĩ, Henry đã có thể đi lại trên đôi chân của mình. Khi rời khỏi xe lăn, anh ngỏ lời cầu hôn với cô y tá đã hết lòng giúp đỡ anh. Và cô đã đồng ý. Hiện cô ấy là vợ anh.
Tôi hỏi Henry điều gì đã xảy ra với người thủ trưởng của anh – một con người tha hóa, sẵn sàng vì tiền mà đẩy cấp dưới của mình vào con đường chết.
- Ông ta vẫn đang ngồi tù. - Henry nói. - Và sẽ còn ở đấy lâu lắm.
- Anh có còn gặp lại hắn sau khi anh bị bắn không? - Tôi hỏi.
- Ồ, có chứ. - Henry đáp. - Không lâu sau khi hắn bị bỏ tù, tôi có đến thăm. Tôi muốn nói cho hắn biết rằng tôi đã tha thứ cho hắn. Tôi đã thật lòng tha thứ cho hắn. Tôi nói rằng tôi biết quỷ Satan đã nhập vào hắn lúc ấy, rằng lòng tham đã kiểm soát hắn. Và cũng bởi lòng tham ấy mà hắn dám làm điều mà hắn sẽ chẳng bao giờ dám, nếu không bị quỷ Satan chế ngự tâm trí.
Hắn bắt đầu khóc và hỏi làm sao mà tôi có thể bỏ qua và tha thứ cho lỗi lầm của hắn được. Tôi nói với hắn là tâm tính tôi không bắt tôi ghét hắn điều gì cả. Hận thù chỉ hủy hoại tâm hồn và khiến cuộc sống của tôi tồi tệ hơn thôi, vì vậy, tha thứ cho hắn là điều tốt nhất mà tôi nên làm. Nhưng hắn ta không tin tôi. Tôi đã phải lặp lại nhiều lần rằng tôi không hận thù gì hắn cả. Tôi bảo rằng nếu cầu nguyện thì hắn sẽ tìm thấy sự khoan dung.
Hắn nói hắn không tin nhưng tôi đáp là không sao cả, hắn chỉ cần mở rộng trái tim mình khi cầu nguyện và sự khoan dung sẽ được ban cho hắn. Rồi hắn nói không biết làm sao để đạt điều đó, tôi nói hắn sẽ tìm ra cách nếu cố gắng. Và đó là lần cuối cùng tôi gặp hắn, có lẽ, tôi sẽ ghé thăm hắn một chút trong vài ngày tới.
- Nhưng mà Henry à, hắn đã cố giết anh, và cũng do vậy mà anh bị liệt. Làm sao anh có thể tha thứ cho hắn được? - Tôi băn khoăn.
- Chỉ cần rộng mở cõi lòng thì anh có thể tha thứ cho bất kỳ ai. - Henry đáp.
- Anh nói nghe dễ lắm. - Tôi nói. - Nhưng nếu một ai đó làm vậy với tôi thì tôi không biết mình có thể tha thứ cho họ không nữa.
- Anh được lợi lộc gì nếu cứ thù hận mãi như vậy? - Henry hỏi. - Nó chỉ khiến tâm hồn anh thêm mệt mỏi mà thôi.
- Tôi sẽ không điều khiển được chính mình đâu. Thù hận vẫn tồn tại dù chúng ta có muốn hay không.
- Vậy cho phép tôi hỏi anh một câu. - Henry nói khi chúng tôi vẫn băng băng trên con đường North Carolina. - Anh có con rồi chứ?
- Có. - Tôi đáp. - Ba đứa tất cả, một đứa 11 tuổi, một đứa 8 và đứa kia lên 5. Một gia đình khá nhỏ so với gia đình mà anh đã lớn lên.
- Dĩ nhiên vậy rồi. - Henry nói. - Nhưng nói tôi nghe, có bao giờ con anh nói rằng nó ghét anh/em nó vì nó bị anh/em nói đoạt mất đôi giày hay đại loại như vậy không?
- Ồ, có chứ.
- Và anh đã nói gì? Anh có nó “À, mấy đứa cứ việc gây gổ đi”?
- Không, tôi đã cố can thiệp và bắt chúng giảng hòa.
- Vậy anh có thành công không?
- Không. - Tôi vừa nói vừa cười thầm. - Không thành công.
- Sau đó anh đã làm gì? - Henry hỏi. - Anh có để mặc cho chúng ghét nhau và quay lưng bỏ đi không? Dĩ nhiên là không. Có thể anh đã mất kiên nhẫn hay nổi giận với chúng, nhưng anh vẫn cố dạy chúng biết cách chia sẻ, tha thứ và yêu thương lẫn nhau, ngay cả khi không mấy thành công trong việc đó, phải vậy không?
Henry vừa nói vừa nhìn tôi qua chiếc kính chiếu hậu.
- Tôi sẽ thử xem sao. - Tôi nói.
- Dĩ nhiên là vậy rồi. Chúng ta cũng không nên bỏ mặc nhau.
Được lắm, tôi tự nghĩ, đã vậy tôi sẽ cho anh một câu hỏi hóc búa khiến anh phải nhức óc cho xem.
- Nhưng mà Henry này, - tôi bắt đầu hỏi, - không phải là anh sẽ trở thành “tấm thảm chùi chân” nếu cứ tiếp tục tha thứ cho người khác hoài sao? Ý tôi là không phải anh đang tự nguyện chìa lưng ra để đỡ đòn đấy chứ?
- Ai trong số chúng ta cũng từng bị “ăn đòn” rồi mà. - Henry đáp ngay. - Vấn đề ở đây là anh chịu đòn vì lý do gì. Tôi thà “ăn đòn” vì tình thương và sự tha thứ còn hơn là vì sự báo thù.
- Nhưng anh không cần phòng vệ cho chính mình sao?
Henry huýt sáo và đáp:
- Dĩ nhiên có chứ. Tôi đâu có nói “Anh bạn ơi, tôi đây nè, bắn thoải mái đi” đâu. Nhưng khi chuyện đã rồi thì cách duy nhất khiến cho mọi thứ thật sự qua đi là tha thứ cho người đàn ông đó. Đó cũng chính là cách tôi tự “bồi thường thiệt hại” cho mình. Do đã luyện tập điều này hằng ngày nên chuyện đó với tôi cũng không phải quá khó.
- Với kiểu phòng vệ như vậy, nhỡ không may anh thiệt mạng thì sao?
- Dĩ nhiên không thể rồi, anh ạ! Tôi đâu có điên. Ý tôi muốn nói là ta không thể tiên đoán những gì sắp xảy đến. Ta chỉ có thể sẵn sàng đương đầu với chúng và cố xoay chuyển tình thế sao cho tốt đẹp nhất.
Tôi lặng thinh và suy nghĩ về những điều anh ta nói.
- Vừa nãy anh có nói rằng, anh đã luyện tập tha thứ cho người khác hằng ngày. Vậy ý anh là sao?
- À, nếu anh là người “có đạo”, hẳn anh đã biết về điều này. Từ khi tôi có thể ghi nhớ được mọi chuyện thì tôi đã quỳ bên giường hằng đêm để cầu nguyện Chúa ban sự tha thứ cho tôi, cho gia đình tôi, cho bạn bè tôi, và điều khó thực hiện nhất, tha thứ cho cả kẻ thù tôi. Đó là điều tôi muốn nói. Theo bản năng, tôi cũng hỏi cha mình vì sao ta phải tha thứ cho kẻ thù của ta. Cha tôi nói: “Tha thứ cho bạn bè thì quá dễ rồi, nhưng để tha thứ được cho kẻ thù của mình thì cần phải quyết tâm”. Chỉ cách đó mới có ý nghĩa thôi.
- Tôi hiểu. Nhưng tôi không biết phải làm sao để đạt được như vậy. Thiếu gì người cũng “có đạo” và được dạy dỗ như anh, nhưng khi trưởng thành, họ vẫn không thể tha thứ cho người khác đấy thôi.
- Đúng là vậy. - Henry đồng tình. - Tôi không nói là anh phải được lớn lên trong một môi trường giống tôi. Tôi chỉ nói là anh cần được chỉ bảo nơi ẩn nấp của quỷ Satan, và cách kháng cự lại hắn cũng như sự cám dỗ mà hắn gây ra, mà trong đó, báo thù là loại cám dỗ cực kỳ mạnh mẽ.
- Vậy phải làm sao để kháng cự lại? - Tôi hỏi một cách cố chấp.
- Hãy rộng mở trái tim, rộng mở tâm hồn và tâm trí của anh. Hãy cầu nguyện và cố gắng yêu thương người khác như chính bản thân. Đó là điều khó thực hiện nhất, nhưng lại không gì ý nghĩa bằng. Nó giúp ta không đánh mất linh hồn của chính mình.
Tôi thầm nghĩ chắc anh ta có bí quyết để thuyết phục cả người không “có đạo”. Có lẽ cách anh giải thích về tôn giáo là một giải pháp tâm lý cực kỳ tinh vi.
Tôi đã nghĩ như vậy. Thế nhưng, nếu lọc ra những từ mà Henry đã dùng như “Chúa trời”, “Thượng đế”, “Satan” và thay thế chúng bằng ngôn từ thông dụng như “Cái thiện”, “Cái ác” thì quan điểm của anh vẫn giữ được tính chặt chẽ.
George Vaillant, một nhà tâm lý học của Đại học Harvard, đã từng sử dụng trong tác phẩm kinh điển của ông khái niệm “Cấp bậc phòng vệ”. Cái mà Vaillant gọi là “Sự phòng vệ tâm lý hoàn thiện” bao gồm sự đàn áp, sự đề phòng, lòng vị tha và tính hài hước. Nghiên cứu của ông cho thấy rằng những người mạnh khỏe và hạnh phúc có xu hướng dùng đến phương pháp “phòng vệ hoàn thiện” khi đối mặt với stress.
Khi được hỏi làm cách nào để cưỡng lại cám dỗ của sự trả thù, Henry đáp: “Hãy giải thoát chính mình bằng cách yêu thương người khác như yêu chính bản thân”. Theo thuật ngữ tâm lý của Vaillant, khái niệm này có thể viết lại như sau “Hãy giải thoát chính mình nhờ vào lòng vị tha”.
Chúng tôi vừa đi vừa tiếp tục trò chuyện. Henry thuyết phục tôi thật hoàn hảo, tôi không thể không chấp nhận.
- Người đàn ông đã phản bội anh có đang khẩn cầu một sự khoan dung không nhỉ? - Tôi hỏi.
- Hy vọng là có, tôi đã tha thứ cho hắn rồi thì phần còn lại do chính hắn quyết định. Điều cần thiết là hắn phải có lòng tin. Chắc chắn là vậy.
- Nhưng làm sao hắn có thể một khi hắn không có lòng tin? – Tôi hỏi như cho chính mình, và cho những ai có ít lòng tin vào Chúa hơn Henry.
- Hắn có thể làm điều mà tất cả chúng ta có thể làm. - Henry đáp. - Rộng mở trái tim để được chữa trị bởi sức mạnh của lòng yêu thương.