A
leksandr Erminingeldovich Arbuzov sinh năm 1877 tại làng Arbuzovo – Baran. Ông là nhà hoá học hữu cơ của Liên Xô (cũ), chuyên gia lớn nhất về hoá học các hợp chất cơ - photpho.
A.E.Arbuzov đã có trên nửa thế kỷ đứng đầu trường phái các nhà hoá học ở Candan do N.N.Zinin sáng lập. Khi còn trẻ, ông đã say mê hoá học. Sau khi tốt nghiệp xuất sắc trường Đại học Cadan năm 1900, năm 1905, Arbuzov đã bảo vệ luận án “Cấu tạo của axit photphorơ và các dẫn xuất của nó”, trong đó ông trình bày phản ứng đồng phân hoá các este của axit photphorơ thành este của axit ankyl- photphinic dưới tác dụng của ankyl hologenua.
Phản ứng này sau đó được gọi là “phản ứng arbuzov” hoặc đồng phân hoá Arbuzov, làm cơ sở cho quá trình tổng hợp nhiều chất cơ - photpho.
Năm 1905, Arbuzov xác định cấu tạo của axit photphoric, tổng hợp este của nó ở dạng sạch. Ông cũng phát hiện sự isome hóa có xúc tác đối với các este trung bình của axit photphoric thành este của axit alkylphotphinic. Phản ứng isome hóa này đã trở thành phương pháp cơ bản để tổng hợp các hợp chất hữu cơ cơ photpho. Phản ứng tạo phức của photpho hóa trị ba với muối đồng (I) clorua là một phát hiện khác của ông. Năm 1914 ông tổng hợp este của axit photphoric, đặt nền móng cho lĩnh vực hóa học các hợp chất cơ photpho.
Việc nghiên cứu các hợp chất cơ - photpho do A.E.Arbuzov và nhiều học trò của ông tiến hành ở trường Đại học Cadan từ năm 1911 và Viện Hoá Công nghiệp Cadan từ năm 1930 đã tạo được hàng loạt các hợp chất cơ photphot mới. Các thuốc trừ sâu có tác dụng mạnh được tạo ra trên cơ sở nhiều hợp chất này.
Việc nghiên cứu các hợp chất cơ- photpho đã tạo điều kiện phát triển mạnh một lĩnh vực mới trong hóa học, các hợp chất cơ - nguyên tố hoá học của photpho có hoạt tính sinh học. Năm 1947 ông phát minh phản ứng kết hợp của axit dialkylphotphoric với nhóm cacbonyl.
Cuộc đời của viện sĩ A.E.Arbuzov và hoạt động khoa học xã hội rộng lớn của ông là một tấm gương phục vụ Tổ quốc vô điều kiện.