M
ark Twain tên thật là Samuel Langhorne Clemens, sinh ngày 30 tháng 11 năm 1835 tại thị trấn Florida thuộc tiểu bang Missouri. Ông là một nhà văn khôi hài, người viết tiểu thuyết và nhà diễn thuyết Mỹ nổi tiếng. Năm 1839, gia đình ông dọn đến thành phố Hanibal thuộc tiểu bang Missouri. Thành phố này nằm trên bờ sông Mississippi. Cha của Mark Twain là người ngay thẳng, nghiêm túc, ông từng làm luật sư tại địa phương, và cũng từng xây dựng nông trường, mở cửa hiệu nhỏ. Năm Mark Twain 12 tuổi thì cha qua đời. Bà mẹ dũng cảm đảm đương gánh nặng của gia đình, nuôi con cái khôn lớn.
Sau khi cha qua đời được 2 năm, Mark Twain bắt đầu đi học sắp chữ tại một xưởng in. Suốt 8 năm sau đó, ông làm thợ sắp chữ tại nhiều thành phố ở phía Đông và Trung nước Mỹ.
Từ năm 1857 - 1861, Mark Twain đi theo một người lái thuyền già trên sông Mississippi là Horace Bixby để học lái tàu thuỷ, thay đổi ý nguyện ban đầu là muốn đi Nam Mỹ. Bút hiệu Mark Twain bắt nguồn từ thuật ngữ trong nghề nghiệp của các thuỷ thủ trên sông Mississippi, có nghĩa là “nước sâu hai tầm”, tức “nước sâu 12 thước Anh”. Mark Twain nhớ rõ tất cả những khúc quanh, những bãi cạn và những thay đổi trên dòng sông Mississippi. Bốn năm trên sông Mississippi đã giúp cho Mark Twain tích luỹ được rất nhiều kinh nghiệm về cuộc sống, để sau này ông viết tác phẩm “Đời sống trên dòng sông Mississippi” (1883).
Chiến tranh Nam Bắc bùng nổ, những hoạt động buôn bán trên dòng sông Mississippi tạm thời bị gián đoạn. Mark Twain tham gia vào quân đội liên bang ở phía Nam, tiếp nhận huấn luyện quân sự. Mùa hè năm 1861, anh trai của Mark Twain là Orion được phái đi Nevada để làm thư ký riêng cho bộ trưởng của Nevada. Mark Twain có dịp cùng người anh đi dọc đất nước. Nhờ vậy ông hiểu một cách toàn diện về vùng đất rộng lớn chạy từ New York tới New Orléan. Thời kỳ đó, Mark Twain bắt tay vào việc đào vàng nhưng không thành công. Tác phẩm “Tháng năm gian khổ” (1872) được lấy bối cảnh trong giai đoạn này.
Năm 1863, Mark Twain làm ký giả cho tờ “Territorial Enterprise” tại thành phố Virginia và lần đầu tiên ông dùng bút hiệu Mark Twain để ký vào những bài viết của mình. Được nhà văn Artemus Ward giúp đỡ và khuyến khích, ông bắt đầu gửi một số truyện ngắn cho những tờ tạp chí ở phía Đông nước Mỹ.
Năm 1867, Mark Twain được tờ báo Alta California phái đi làm ký giả theo chiếc thuyền Quayker City sang Âu châu và Palestine. Tập hợp những bài viết trong chuyến đi được in thành cuốn “Chuyện anh ngốc đi du lịch nước ngoài”. Những bài báo trên đã phản ánh thực cuộc sống lúc bấy giờ với nhiều nét mới mẻ, trong đó chàng ký giả trẻ tuổi cố tình làm ra vẻ như một anh ngốc để cười cợt một cách có thiện ý về sự giả dối của lục địa Âu châu.
Năm 1870, Mark Twain kết hôn với Olivia Langdon, một người thuộc gia đình giàu có tại thành phố Elmira, bang New York. Do vậy, ông chẳng những có địa vị mà còn an tâm để lo việc sáng tác văn học. Bản thân Mark Twain cũng từ đó trở nên ôn hoà nhã nhặn hơn. Từ năm 1873 - 1890, là giai đoạn Mark Twain sáng tác nhiều nhất. Năm 1873, Mark Twain hợp tác với người láng giềng là Charles Dudley Warner để xuất bản tác phẩm văn học đầu tiên của ông là “Thời kì vàng son” (1873).
Từ năm 1872, Mark Twain thường xuyên đi du lịch khắp các nước trên thế giới, sắp xếp việc xuất bản tác phẩm của mình. Năm 1880, ông xuất bản quyển “Dạo chơi nước ngoài” và năm 1897, ông cho xuất bản cuốn “Theo đường xích đạo” (1897). Từ năm 1884 - 1885, Mark Twain từng đi cùng George Cable đến một số thành phố ở nước Mỹ và Canada. Tiếp xúc với G. Cable, Mark Twain có được cái nhìn sâu hơn về vấn đề chủng tộc tại nước Mỹ. Điều đó ảnh hưởng tích cực tới việc sáng tác “Cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer” và “Cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn”.
Cũng giống như cha ông, đối với tương lai Mark Twain luôn có một ảo tưởng không thực tế. Khoảng trước năm 1894, ông đầu tư để kinh doanh một công ty xuất bản và sản xuất máy xếp chữ tự động bị thất bại và buộc phải tuyên bố phá sản. Lúc bấy giờ Mark Twain đã 60 tuổi nên chỉ còn cách đi diễn thuyết khắp nơi để lấy tiền trả nợ.
Năm 1900, ông trở về Mỹ, năm 1904 vợ ông qua đời, sau đó vài năm con gái ông cũng mất. Chính vì vậy, giai đoạn này, tác phẩm của ông càng có khuynh hướng bi quan yếm thế. Trong những tác phẩm “Người Hadleyburg bại hoại” (1900), “Người là gì” (1916), và “Người khách thần bí” (1906) đều phản ánh cảm giác ảo diệt của tác giả.
Sáng tác thời kỳ sau của Mark Twain bao gồm những tác phẩm như “Hoàng tử và kẻ khốn cùng”, “Người Mỹ Connecticut trong vương triều Arthur”, “Bi kịch của chàng ngố Wilson”... nhìn chung vẫn nối tiếp giọng văn hài hước quen thuộc nhưng thay vì tinh thần lạc quan, trong nhiều câu chuyện là thế giới quan u tối, chán đời. Điều này cũng phù hợp khi hoàn cảnh sống của nhà văn đã có nhiều thay đổi, tuổi già, sức khoẻ, công việc làm ăn thất bại, những dự định không thực hiện được, gánh nặng nợ nần... phần nào đã có ảnh hưởng đến phong cách của ông. Nhưng nhìn một cách toàn diện, trước sau ông vẫn là một nhà văn tiến bộ, dân chủ, ủng hộ phong trào giải phóng nô lệ, chống chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân.
Ngày 21 tháng 4 năm 1910, Mark Twain, một văn hào xuất sắc đồng thời cũng là cha đẻ của tiểu thuyết Mỹ đã qua đời tại Stormfield thuộc tiểu bang Connecticut.
Thành tựu mà Mark Twain đã đạt được không chỉ giới hạn ở chỗ ông biết tận dụng ngôn ngữ thông thường. Việc tạo dựng hình tượng nhân vật chính Huckleberry là một bước phát triển trong văn học nước Mỹ. Nhân vật này ngay từ nhỏ đã mất đi tình thương của cha mẹ, sống tự do không bị ràng buộc, lúc nào cũng lôi thôi, chưa từng chịu qua một sự giáo dục nào và tỏ ra không tuân phục những trò thuyết giáo của những người lớn. Cậu lúc nào cũng muốn thoát ly sự ràng buộc của xã hội văn minh. Cậu tinh nghịch trong những trò trẻ con bao nhiêu thì cũng tỏ ra dũng cảm, khôn ngoan kiểu người lớn bấy nhiêu trong những tình huống phức tạp. Nhờ có trí thông minh, cậu đã bày ra một hiện trường giả đánh lừa mọi người để mặc sức ngao du. Tính tình phóng khoáng, ưa mạo hiểm, không màng tiền tài vật chất cũng là nét đáng yêu riêng của cậu, nhưng cũng phản ánh tâm lý chung của người Mỹ thời bấy giờ - muốn khai phá những vùng đất xa lạ.
Tiểu thuyết “Cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn” không hề né tránh mặt đen tối trong đời sống Mỹ. Sự ra đời của “Cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn” đã thể hiện những thay đổi lớn trong phong cách của nhà văn. Lối châm biếm sâu cay hơn, những chi tiết hài hước nhuần nhuỵ hơn, chiều sâu hiện thực của tác phẩm cũng đa dạng hơn: từ vấn đề trẻ em đến việc giáo dục chúng, từ tự do của con người, tự do của đứa trẻ đến tự do của những người nô lệ và việc giải phóng nô lệ... Chính vì vậy, người đọc không những tìm thấy sức lôi cuốn, hấp dẫn của cuộc phiêu lưu trẻ thơ mà còn thấm thía ý nghĩa xã hội sâu sắc toát lên từ một thứ ngôn từ giản dị, hóm hỉnh, giàu lòng nhân ái.
Với vai trò của một nhà văn giàu tâm huyết với cuộc sống, Mark Twain mở ra một giai đoạn mới của tiểu thuyết hiện thực tại Mỹ, trở thành một cây bút bậc thầy trong thể loại truyện phiêu lưu hài hước, mang đến cho độc giả những tiếng cười và cả những nhận thức bình dị về cuộc sống. Việc sử dụng ngôn ngữ miền Nam dân dã, quen thuộc, hằng ngày trong văn chương là một biến chuyển đáng kể nhằm biến văn chương thành một món ăn tinh thần không thể14 thiếu được đối với mọi người, không cứ gì tầng lớp trên của xã hội. Và Mark Twain đã làm được điều đó, cho đến nay tác phẩm của ông vẫn được độc giả khắp nơi trên thế giới say mê đón đọc, nhất là những cô bé, cậu bé ưa phiêu lưu và ham thích tự do.