Chương 7

CÚ PHÁP CHO SỰ THÀNH CÔNG

“Hãy làm mọi sự một cách trang nghiêm và có trật tự.”

— Corinthians 1 14:40

Những người có thể tạo ra kết quả xuất sắc là những người kiên trì thực hiện một số hành động cụ thể – về thể chất và tinh thần. Nếu ta thực hiện những hành động tương tự, ta sẽ tạo ra những kết quả y hệt hoặc tương đương. Tuy nhiên, còn có một yếu tố khác ảnh hưởng lớn đến kết quả – đó là cú pháp của sự thành công, hay cách sắp xếp các hành động.

Đâu là sự khác biệt giữa “Con chó cắn Jim” và “Jim cắn con chó”? Lượng từ vẫn thế, nhưng cách sắp xếp thì có khác. Ý nghĩa của trải nghiệm được quyết định bởi thứ tự của các tín hiệu truyền đến não. Giống như đối với máy tính, nếu bạn lập trình các lệnh theo đúng thứ tự, máy tính sẽ cho ra kết quả mà bạn mong muốn. Còn khi bạn nhập đúng lệnh nhưng theo một thứ tự khác, bạn sẽ không nhận được kết quả như ý.

Tôi sẽ sử dụng từ chiến lược để mô tả những yếu tố này – hiển thị nội tại, những tiểu tình thái cần thiết và cú pháp được yêu cầu. Chúng ta đều có chiến lược để tạo nên bất cứ điều gì trong cuộc sống: cảm giác yêu thương, sự hấp dẫn, động lực, quyết định... Nếu ai đó làm được chiếc bánh sô-cô-la ngon nhất thế giới, bạn có thể làm được như vậy không? Đương nhiên là được, nếu bạn có công thức chế biến của người ấy. Công thức chính là chiến lược, là kế hoạch chuẩn bị và sử dụng các nguồn lực để tạo ra một kết quả nhất định. Đây cũng là quy luật trong kinh doanh. Một công ty có thể có những nguồn lực vượt trội, nhưng công ty nào có chiến lược sử dụng nguồn lực hiệu quả nhất thì sẽ chiếm lĩnh thị trường.

Vì vậy, bạn cần phải làm gì để làm ra chiếc bánh ngon như của người thợ làm bánh chuyên nghiệp? Bạn cần có công thức và thực hiện theo các bước hướng dẫn. Rồi bạn sẽ thu được kết quả tương tự, mặc dù bạn chưa từng làm bánh bao giờ. Người thợ làm bánh đã phải thử nghiệm nhiều năm trước khi tìm ra công thức cuối cùng. Bạn có thể tiết kiệm thời gian bằng cách làm theo công thức và hướng dẫn của anh ta.

Để tạo ra trải nghiệm, thành phần chính ở đây là 5 giác quan. Ngoài ra, ta cũng cần biết số lượng của mỗi thành phần – là các tiểu tình thái. Ví dụ, bao nhiêu đầu vào thuộc thị giác – trải nghiệm ấy sáng, tối ra sao? Gần gũi như thế nào? Kết cấu?

Giờ bạn đã có thể làm bánh chưa? Chưa, bạn cần biết cách thức chế biến – làm gì và theo thứ tự thế nào? Chuyện gì sẽ xảy ra nếu bạn cho thành phần này vào đầu tiên, trong khi người thợ làm bánh cho nó vào sau cùng? Bạn có thể cho ra lò chiếc bánh tương tự không? Tôi e rằng không. Tuy nhiên, nếu bạn sử dụng cùng các thành phần, cùng liều lượng, cùng một trình tự thì đương nhiên bạn sẽ đạt được những kết quả tương tự.

Chiến lược là cách kết hợp giúp giải phóng nguồn lực trong trí não. Ngay cả khi đã biết các con số, nhưng nếu bạn không bấm theo trình tự đúng, bạn sẽ không thể nào mở khóa. Vì vậy, bạn cần tìm ra cách kết hợp đúng để có thể mở ra hầm “kho báu” của bạn và của những người khác.

Thành phần để xây dựng nên cấu trúc là gì? Là các giác quan, với nguồn đầu vào từ bên trong và bên ngoài. Cấu trúc là cách ta sắp xếp những trải nghiệm đến từ bên ngoài và những gì ta truyền đạt với bản thân (từ bên trong).

Ví dụ, bạn có thể có hai dạng trải nghiệm bằng thị giác. Dạng thứ nhất là những gì bạn nhìn thấy được từ thế giới bên ngoài (như: qua sách vở...). Dạng thứ hai là những hình ảnh xuất hiện từ bên trong (bằng cách tưởng tượng, hồi tưởng).

Tương tự đối với những phương thức khác. Bạn có thể nghe tiếng còi tàu vọng từ ngoài cửa sổ, hoặc bạn cũng có thể nghe âm thanh ấy vang lên trong tâm trí mình. Nếu âm điệu của âm thanh là quan trọng, đó là thính giác - âm. Nếu ngữ nghĩa được truyền tải là quan trọng, đó là thính giác - ngữ nghĩa.

Bạn có thể cảm nhận được kết cấu của tay vịn chiếc ghế bạn đang ngồi, đó là xúc giác/cảm nhận bên ngoài. Hoặc bạn có thể có cảm giác sâu lắng bên trong vì điều gì đó khiến bạn cảm thấy vui vẻ hay tồi tệ, đó là xúc giác/cảm nhận bên trong.

Chúng ta sẽ thể hiện quá trình cảm nhận bằng những ký hiệu sau:

V (Visual): thị giác

A (Auditory): thính giác

K (Kinesthetic): xúc giác/cảm nhận

i (internal): bên trong

e (external): bên ngoài

t (tonal): âm điệu

d (digital): ngữ nghĩa

Ví dụ, khi bạn nhìn thấy (V) điều gì đó ở thế giới bên ngoài (e), ký hiệu sẽ là Ve.

Khi bạn có cảm nhận (K) từ bên trong (i), ký hiệu sẽ là Ki.

Một người được thúc đẩy bằng cách nhìn thấy điều gì đó (Ve), rồi cô ta tự nói với chính mình (Aid), qua đó tạo ra cảm giác kích thích, khơi gợi từ bên trong (Ki). Chiến lược này có thể được thể hiện như sau: Ve-Aid-Ki. Bạn có thể nói ra rả cả ngày về việc tại sao cô ta nên làm điều gì đó, nhưng cơ hội thành công của bạn là rất thấp. Tuy nhiên, nếu bạn cho cô ta thấy kết quả và căn dặn điều gì cô nên nói với chính mình khi nhìn thấy nó, bạn có thể giúp cô ấy đi vào trạng thái thích hợp.

Có chiến thuật nào để thuyết phục không?

Có cách nào để sắp xếp những tài liệu bạn định trình bày và khiến nó trở nên cực kỳ hấp dẫn?

Động lực? Sự quyến rũ? Học tập? Điền kinh? Bán hàng?

Còn sự thất vọng thì sao? Hay sự hưng phấn? Có cách nào để bộc lộ trải nghiệm của bạn về thế giới để khơi dậy những cảm xúc này?

Chúng ta có chiến lược cho tất cả mọi thứ, mỗi một cách nhìn nhận sẽ cho ra kết quả khác nhau. Rất ít người biết cách khai thác “quyền năng” của các chiến lược này, vì vậy chúng ta thường rơi vào những trạng thái khác nhau, tùy vào điều gì kích thích chúng ta. Điều ta cần là tìm ra chiến lược cho riêng mình để có thể tạo ra trạng thái như mong muốn vào đúng lúc. Bạn cũng cần nhận ra chiến thuật của những người khác để biết chính xác họ sẽ phản ứng ra sao.

Nếu bạn muốn bắt chước theo một vận động viên trượt tuyết, trước tiên bạn quan sát thật kỹ những kỹ thuật của anh ta (Ve). Sau đó, bạn chuyển động y như vậy (Ke) cho đến khi bạn cảm thấy đó là một phần của bạn (Ki) – khi vận động viên ấy xoay người, bạn cũng xoay người như thể bạn đang trượt tuyết. Có thể bạn cũng muốn tạo ra hình ảnh về vận động viên trượt tuyết (Vi). Bạn đã đi từ thị giác bên ngoài (Ve) đến xúc giác/vận động bên ngoài (Ke), rồi xúc giác/cảm nhận bên trong (Ki). Giờ bạn hãy “vẽ” ra một hình ảnh mới – quan sát mình đang bắt chước theo kỹ thuật trượt tuyết của người khác, càng chính xác càng tốt (Vi). Tiếp theo, bạn bước vào hình ảnh đó, trải nghiệm cảm giác khi thực hiện những hành động y như vận động viên kia (Ki). Lặp lại việc ấy nhiều lần cho đến khi bạn cảm thấy hoàn toàn thoải mái khi thực hiện. Bạn phải trang bị cho bản thân một chiến lược cụ thể để thể hiện ở mức tối ưu. Sau đó, bạn sẽ thử nó trong đời thực (Ke).

Bạn có thể sắp xếp cú pháp của chiến lược này là Ve-Ke-Ki-Vi-Vi-Ki-Ke. Đây là một trong hàng trăm cách bạn có thể bắt chước theo ai đó. Hãy nhớ rằng, có nhiều cách để tạo ra kết quả. Không có cách đúng hoặc sai, chỉ có cách hiệu quả hoặc không hiệu quả mà thôi.

Hiểu rõ các chiến lược và cú pháp có thể tạo nên sự khác biệt lớn trong việc dạy và học. Tại sao một số trẻ “không thể” học? Có hai nguyên nhân chính. Thứ nhất, chúng ta thường không biết phương pháp hiệu quả nhất để dạy ai làm một việc gì đó. Thứ hai, giáo viên hiếm khi nhận thức được rằng trẻ nhỏ cũng có cách học khác.

Có một chàng trai trẻ được gửi đến cho tôi. Cậu ta cầm theo một bản báo cáo dài sáu trang rưỡi cho rằng cậu bị chứng khó đọc. Cậu không thể đánh vần và có vấn đề về tâm lý ở trường. Tôi có thể nói ngay rằng cậu ta thích xử lý hầu hết các vấn đề bằng xúc giác/vận động hơn. Khi nhận ra cách cậu ấy xử lý thông tin, tôi đã nhận lời giúp đỡ. Chàng trai trẻ này thấu hiểu những gì cậu cảm nhận được. Tuy nhiên, hầu hết các phương pháp giảng dạy thông thường là bằng hình ảnh hoặc âm thanh. Cậu không hề kém cỏi, mà chính các giáo viên mới có vấn đề trong cách giảng dạy. Họ đã không hỗ trợ cậu cảm nhận, lưu trữ và truy tìm thông tin đã lưu theo cách hiệu quả nhất.

Giáo dục còn có nghĩa là khám phá ra phương pháp học ưa thích của từng người. Mọi người đều có “địa hình” thần kinh đặc thù. Và chúng ta hiếm khi được dạy về sức mạnh cá nhân. Hãy nhớ rằng tất cả chúng ta đều có những chiến thuật khác nhau. Nếu bạn không biết chiến thuật học tập của ai đó, bạn sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc hướng dẫn cho họ.