8Khẩn thiết: Tách rời ngay lập tức

“Luôn đi cùng nhau.” Sự kết hợp mặc định của bổ sung canxi và bổ sung vitamin D gây khó khăn cho việc xem xét chúng một cách riêng rẽ. Tương đối ít nghiên cứu loãng xương xem xét riêng các tính chất của canxi và vitamin D. Thay vào đó, hầu hết các bác sĩ lâm sàng và nhà nghiên cứu coi chúng chỉ như một chất bổ sung. Do sự kết hợp không lành mạnh này, nguy hiểm từ canxi thừa được khuếch đại rất nhiều trong khi lợi ích của việc bổ sung vitamin D bị giảm đi nghiêm trọng.

Không cần phải tìm đâu xa ngoài dòng chữ “Tăng cường Vitamin D” được in trên gần như mọi hộp sữa ở nước Mỹ để xem ví dụ điển hình về sự kết hợp nguy hiểm canxi-vitamin D. Các chương trước đã cảnh báo đầy đủ về các mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe và tính mạng do canxi thừa – từ thuốc bổ sung, từ các sản phẩm sữa giàu canxi, hoặc cả hai. Trong chương này, lý do hai chất dinh dưỡng trên phải được tách ra sẽ được giải thích và những lợi ích của việc bổ sung vitamin D mà không kèm canxi cũng sẽ được trình bày.

Tại sao không nên sử dụng canxi và vitamin D cùng nhau

Vấn đề là ở đây: Vitamin D làm tăng đáng kể sự hấp thu canxi từ đường tiêu hóa. Nếu canxi thừa không phải là vấn đề thì sự kết hợp canxi-vitamin D sẽ không gây rủi ro cho sức khỏe và thậm chí còn có thể mang lại lợi ích.

Tuy nhiên, tiêu hóa quá nhiều canxi, từ thực phẩm và/hoặc thuốc bổ sung, rất nguy hiểm cho tính mạng và sức khỏe. Tỷ lệ cao mắc bệnh xơ vữa động mạch, huyết áp cao, ung thư và loãng xương ở Mỹ chứng minh quy mô lớn và mức độ nghiêm trọng của việc nạp quá nhiều canxi. Thứ mà những người mắc phải các căn bệnh này không cần nhất chính là một cơ chế tăng cường bơm thêm canxi vào cơ thể vốn đã trong quá trình vôi hóa!

Mặc dù những nguy hiểm từ việc kết hợp bổ sung vitamin D với tiêu hóa quá nhiều canxi ở người cao tuổi là khá rõ ràng, nhưng những rủi ro này chưa được nghiên cứu hoặc xác định đầy đủ ở người trẻ tuổi và trẻ em. Tất cả chúng ta đều cần phải hết sức thận trọng trong việc tiêu thụ các loại thực phẩm giàu canxi, tăng cường vitamin D và các loại thuốc bổ sung canxi.

Vitamin D và sự chắc khỏe của xương

Vai trò quan trọng của vitamin D trong việc giảm nguy cơ gãy xương do loãng xương đã được xác định rõ ràng. Khi lượng vitamin D đầy đủ đã được bổ sung, nguy cơ gãy xương giảm đáng kể. Một nghiên cứu khác về nguy cơ gãy xương đã xem xét nồng độ vitamin D trong máu cho thấy phụ nữ ở nhóm ngũ phân vị thấp nhất [20% thấp nhất] với nồng độ huyết thanh dưới 20 ng/cc có nguy cơ gãy xương cao gấp đôi so với phụ nữ ở nhóm ngũ phân vị trên với mức 40 ng/cc trở lên. Nhóm ngũ phân vị trên có chỉ số trung bình là 50 ng/cc, với mức cao nhất tới 112 ng/cc.

Các nghiên cứu khác từ lâu đã khẳng định mối quan hệ trọng yếu giữa mức vitamin D, canxi và xương. Trong đó có những điều sau đây:

Tầm quan trọng về mặt sinh học của việc bổ sung vitamin D

Vitamin D đóng vai trò lớn trong việc điều chỉnh quá trình chuyển hóa canxi và tối ưu hóa quá trình đồng hóa canxi đúng cách vào chất nền khoáng xương mới, khỏe mạnh. Đóng góp của nó có tầm quan trọng lớn hơn nhiều chứ không chỉ đơn giản là cung cấp lượng canxi cao cho xương loãng. Như đã đề cập, bổ sung vitamin D đúng cách sẽ làm tăng mật độ xương đi kèm giảm tỷ lệ gãy xương. Ngược lại, canxi chỉ có thể tạo ra sự gia tăng bề ngoài ở mật độ xương mà không tác động đến chất lượng xương và tính toàn vẹn cấu trúc xương.

Trên thực tế, một số ít nghiên cứu trong các tài liệu y học kết luận rằng “bổ sung canxi” làm giảm tỷ lệ gãy xương, đây đều là những nghiên cứu kết hợp bổ sung vitamin D với canxi bổ sung. Yếu tố quan trọng là liều vitamin D. Khi 800IU vitamin D được sử dụng, người ta quan sát thấy tỷ lệ gãy xương giảm hẳn. Khi liều vitamin D giảm xuống 400IU, sự kết hợp canxi/ vitamin D không chống được gãy xương.

Vitamin D được dùng mà không kèm canxi cho thấy mức độ chống gãy xương tương tự trong các nghiên cứu mà vitamin D và canxi được sử dụng cùng nhau. Và như đã lưu ý, khi được thử nghiệm mà không có vitamin D thì canxi không chống được gãy xương. Rõ ràng, bổ sung canxi không làm giảm tỷ lệ gãy xương, và bổ sung canxi không giúp vitamin D tạo ra tác dụng bảo vệ như vậy.

Mặc dù việc bàn chi tiết những điều sau đây nằm ngoài phạm vi của chương này, nhưng điểm cốt yếu là cần lưu ý nhiều chức năng quan trọng của vitamin D ngoài những tác dụng của nó đối với quá trình chuyển hóa canxi và duy trì xương khỏe mạnh. Tuy có nhiều điều chúng ta không biết về vitamin D, nhưng tầm quan trọng của nó đối với sức khỏe đang trở nên rõ ràng hơn. Trên thực tế, chất dinh dưỡng này cần thiết đến mức các thụ thể vitamin D đã được tìm thấy trong gần như mọi cơ quan và mô của cơ thể. Nay chúng ta biết rằng vitamin D ảnh hưởng đến biểu hiện của hàng trăm, và có lẽ lên tới 1.000 đến 2.000 gien.

Những phát hiện gần đây cho thấy vitamin D đóng vai trò có lợi trong:

Định lượng tối ưu vitamin D cũng đã được chứng minh là cực kỳ hiệu quả trong việc làm giảm tỷ lệ mắc một loạt các bệnh và triệu chứng. Trong số đó có ung thư, bệnh động mạch vành, cũng như một số bệnh nhiễm virut và vi khuẩn.

Vitamin D làm giảm tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân

Việc điều chỉnh quá trình chuyển hóa canxi với các tác nhân vốn kiểm soát chặt chẽ sự hấp thu và lắng đọng canxi có thể mang lại nhiều tác động tích cực hơn là chỉ ổn định hoặc đảo ngược bệnh loãng xương. Những tác động tích cực của vitamin D đối với nhiều bệnh thoái hóa mạn tính khác là bằng chứng rõ ràng hơn về điều này.

Trong một nghiên cứu trên 1.006 người trưởng thành trong hơn 6 năm, những người trong nhóm tứ phân vị có mức vitamin D cao nhất [25% cao nhất] (> 26,5 ng/cc) có tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân và do bệnh tim mạch giảm đáng kể so với những người trong nhóm tứ phân vị có mức vitamin D thấp nhất (<10,5 ng/cc). Một kết quả tương tự đã thu được từ một nghiên cứu trên 3.408 người được theo dõi trong hơn 7 năm. Các nhà nghiên cứu khác đã đưa ra kết luận tương tự trong các nghiên cứu dài hạn quy mô lớn.

Tầm quan trọng của việc duy trì mức vitamin D trong phạm vi bình thường

Theo thời gian, lượng vitamin D tăng cao bất thường trong máu sẽ luôn dẫn đến tình trạng đồng hóa canxi thừa. Hậu quả là các biểu hiện lâm sàng của sự dư thừa vitamin D phản ánh các tác động của sự dư thừa canxi. Bằng cách tăng hấp thu lại (tiêu xương), nồng độ vitamin D bất thường đủ cao sẽ kéo canxi ra khỏi xương và đưa nó vào máu. Đồng thời, vitamin D làm tăng hấp thu canxi từ chế độ ăn và bổ sung. Diễn ra song song, các quá trình này làm nặng thêm tình trạng dư thừa canxi có hại trong phần còn lại của cơ thể. Tác động được xác định rõ ràng này của vitamin D dư thừa đã được chứng minh trong nuôi cấy mô, động vật và các đối tượng nam khỏe mạnh.

Việc mất quá nhiều canxi từ xương do vitamin D gây ra làm cho mức vitamin D như vậy trở thành một nguyên nhân bổ sung, hoặc làm nặng thêm bệnh loãng xương. Tuy nhiên, rõ ràng là thiếu vitamin D cũng dẫn đến việc mất canxi từ xương, khiến nó cũng là một yếu tố góp phần vào sự phát triển bệnh loãng xương.

Khi mức vitamin D thấp được bình thường hóa ở bệnh nhân có xương ít canxi, mật độ chất khoáng trong xương phục hồi nhanh chóng. Ngược lại, mật độ chất khoáng trong xương mất đi do nhiễm độc vitamin D cũng hồi phục ngay khi mức vitamin D trở lại bình thường.

Dựa vào những cơ sở lập luận này, điều quan trọng là mức vitamin D phải được duy trì trong phạm vi bình thường. Cả tình trạng dư thừa vitamin D lẫn thiếu vitamin D đều thúc đẩy sự tiêu xương, với lượng lớn canxi bị mất từ xương góp phần gây ra thừa canxi ở những nơi khác trong cơ thể.

Sự dư thừa vitamin D làm tăng mức canxi cả nội bào và ngoại bào. Các dạng dư thừa vitamin D tiến triển mạnh nhất dẫn đến hiện tượng lắng đọng canxi trên toàn cơ thể. Khi sự lắng đọng canxi này xảy ra, nó có thể xuất hiện ở bất kỳ mô và cơ quan nào của cơ thể.

Tình trạng vôi hóa rộng như vậy xảy ra bất cứ khi nào mức canxi, mức vitamin D hoặc mức phốt phát đủ cao trong một khoảng thời gian đủ dài. Và khi có hơn một trong các mức này tăng cao, xu hướng vôi hóa thậm chí còn rõ rệt hơn.

Nạp quá nhiều vitamin D cũng có xu hướng gây ra những tác động lâu dài, vì nó có thể được lưu trữ trong các mô mỡ, gan và cơ bắp trong nhiều tháng. Sự lưu trữ ở các mô này dẫn đến việc vitamin D được giải phóng chậm rãi và liên tục trong một thời gian dài sau khi ngừng bổ sung đều đặn vitamin D. Có bệnh nhân từng được báo cáo là có nồng độ vitamin D cao trong 22 tháng sau khi ngừng uống vitamin D.

Độ an toàn khi bổ sung vitamin D

Không như tính an toàn đặc biệt của việc sử dụng vitamin C, vitamin K, magiê và các axit béo thiết yếu, vitamin D có thể trở nên độc hại nếu nồng độ trong máu ở mức cao quá lâu. Có thể nói sự dư thừa vitamin D mạn tính cũng có hại cho sự chắc khỏe của xương như sự thiếu hụt vitamin D mạn tính, nhất là với người mắc bệnh loãng xương. Vitamin D dư thừa dẫn đến quá trình đồng hóa canxi quá mức, do đó thúc đẩy vôi hóa bất lợi trên toàn cơ thể. Sự dư thừa canxi này sẽ gây trầm trọng thêm và làm tăng tốc hầu hết các bệnh mà đáng lẽ vitamin D có thể giảm nhẹ. Tuy nhiên, độc tính tiềm tàng không thể ngăn mọi người bổ sung chất dinh dưỡng quan trọng này. Lợi ích của việc bổ sung vitamin D có thể được tận dụng và độc tính có thể dễ dàng tránh được nếu theo dõi nồng độ vitamin D trong máu.

Những cân nhắc quan trọng khi bổ sung vitamin D

Như đã lưu ý, vitamin D rất quan trọng đối với sự chắc khỏe của xương và nồng độ của nó phải nằm trong một phạm vi tối ưu để có tác dụng tối ưu. Quá nhiều hoặc quá ít vitamin D đều có hại cho xương và sức khỏe nói chung. Bổ sung một cách mù quáng với liều lượng lớn hằng ngày là hành động thiếu khôn ngoan. Để đảm bảo liều lượng thích hợp, nồng độ vitamin D trong máu phải được theo dõi đều đặn từ đầu quá trình bổ sung. Hiện tại các tài liệu khoa học sẵn có chỉ ra rằng nồng độ tốt của vitamin D trong máu là khoảng 40–80 ng/cc. Một số người ủng hộ nồng độ cao hơn, nhưng chỉ một số ít ủng hộ nồng độ thấp hơn.

Trong phạm vi này, mức 50–60 ng/cc có thể là tốt nhất để duy trì dài hạn. Xét nghiệm 25-hydroxyvitamin D là cách tốt nhất để theo dõi nồng độ vitamin D trong cơ thể. Đây là tiền chất trực tiếp của dạng hoạt hóa của vitamin D. Liều khởi đầu tốt, dựa trên nồng độ trong máu như sau:

Nếu nồng độ là	Liều vitamin D3 khởi đầu nên là
Dưới 10 ng/cc	7.000–10.000IU mỗi ngày
10–20 ng/cc	5.000IU mỗi ngày
20–30 ng/cc	2.000–4.000IU mỗi ngày
30 và 40 ng/cc	1.000–2.000IU mỗi ngày

Hãy kiểm tra lại nồng độ vitamin D cứ sau 2 đến 3 tháng, và điều chỉnh cho phù hợp. Một khi đạt được nồng độ chấp nhận được, nên kiểm tra lại sau mỗi sáu tháng hoặc lâu hơn.

Tóm tắt

Giả sử duy trì được nồng độ tối ưu trong máu, đây là tóm tắt các lợi ích tăng cường sức khỏe từ việc bổ sung vitamin D:

Vitamin D được sử dụng đúng liều lượng là rất cần thiết trong việc duy trì sự chuyển hóa canxi lành mạnh, và nó cũng có nhiều lợi ích khác cho sức khỏe và tuổi thọ. Tuy nhiên, việc theo dõi định kỳ nồng độ vitamin D3 trong máu là rất cần thiết khi bổ sung chất dinh dưỡng vô cùng quý giá này.