Nắng hắt lên nhuộm vàng những ngọn cây cao trong rừng Bách Thảo.
Vài chiếc lá từ đâu bay lại đậu nhẹ lên mặt hồ, mặt hồ rung rinh, bóng mây dưới đáy hồ cũng rung rinh.
Bầy sáo trên những khóm dừa nước, ríu rít gọi đàn như báo hiệu chiều đã đến.
Từ vị trí gác trở về, tôi vội đặt khẩu súng vào giá, cởi bao đạn để bên hông, bụng bảo dạ: "Áo Bác giặt từ buổi sớm có lẽ đã khô!".
Tôi chạy ra xem. Đúng thật! Được nắng có khác.
Cầm chiếc áo trên tay, tôi nhớ lại những lời Bác dặn buổi sớm: "Các chú giặt xong, xem ở tay áo và vai áo có chỗ nào sờn đấy vá lại hộ mình. Đừng nhờ các cô ở cơ quan. Được ngày chủ nhật các cô ấy cũng còn bận việc chồng việc con!". Nghĩ lại lời Bác, tự nhiên trong lòng mình nó cứ như thế nào ấy. Có cái gì như đang dâng lên chặn ngang ngực. Tôi thì thầm với chiếc áo: "Bác ơi! Đường kim mũi chỉ của cháu còn vụng, nhưng cháu cũng xin cố vá áo Bác cho đẹp".
Trở về buồng, tôi đặt chiếc áo lên giường, lần lại các chỗ sờn, tính cách vá, mạng. Tay áo, gấu áo cũng bị sờn rồi, phải vén lại mới được!
Kể ra Bác giữ quần áo khéo thật! Khi áo bạc màu thì bạc- rất đều, mặt vải bị mỏng cũng mỏng như nhau. Bác chẳng những cẩn thận khi mặc, ngay cả khi giặt, Bác cũng thường hay nhắc: "Các chú giặt hộ mình thì khi giặt sạch rồi không nên vắt, chỉ cần bóp cho hết nước, rồi phơi lần trái ra, vừa bền màu, vừa hợp vệ sinh".
Tôi đang tìm lựa thứ chỉ cho hợp với màu áo, bỗng một bàn tay ở đâu thình lình bịt chặt lấy mắt tôi, tiếp theo là giọng cười, cố nén trong cổ họng.
Chà, lại chú nhóc Tâm (chiến sĩ nghĩa vụ năm 1961, vừa được chuyển sang đơn vị bảo vệ) chứ còn ai nữa. Nghĩ vậy, tôi gắt:
- Tâm nhóc, bỏ ra!
Đúng cu cậu thật! Tâm bỏ ra, mặt đỏ ửng như quả đào chín, cậu ta chữa thẹn:
- Vá áo à? Chiều chủ nhật, trên đường Thanh Niên vui lắm! Bố ra chơi một lát, ngồi nhà mãi mụ người đi đấy!
- Phần cho cậu! Mình hết tuổi thanh niên rồi!
Trả lời Tâm xong, tôi bỗng so sánh. Cái tuổi mười chín của các cậu ấy sung sướng thật. Con nhà cố nông mà học hết lớp bảy. Mặt mày, dáng người đẹp cứ như lính trong hoạ báo ấy! Nhìn Tâm tôi bỗng thấy cái tuổi bốn mươi hai của mình sao mà già vậy!
Ừ, bốn mươi hai tuổi đời, mười lăm tuổi quân rồi, chả trách các cậu chiến sĩ nghĩa vụ cứ gọi mình à bố. Lúc đầu tôi có thẹn thật. Nhưng sau họ gọi mãi hoá quen.
Đứng xem tôi vá áo, Tâm nhận ra chiếc áo lạ liền hỏi:
- Bố Bốn, bố vá áo cho ai đấy?
Tâm vừa nói vừa đưa tay giằng chiếc áo tôi đang vá. Tôi vội gạt tay Tâm ra:
- Áo Bác đấy! Khéo lại rách bây giờ!
Tâm rụt vội tay lại, nhìn dán mắt vào chiếc áo:
- Áo Bác à!? Đồng chí vá áo cho Bác à?
Rồi Tâm cúi xuống nhìn lại tấm áo cho kỹ và hỏi sẽ tôi:
- Chiếc áo này cũ lắm rồi nhỉ?
- Ừ cũ rồi! Từ năm 1949, tôi về bảo vệ Bác đã thấy rồi đấy! Chúng mình gọi nó là bộ "Kháng chiến", nhưng bộ này chưa lâu bằng bộ "ka-ki vàng" đâu!
Vừa nói tôi vừa kéo Tâm vừa bảo:
- Ngồi xuống đây mình kể những chuyện về Bác cho mà nghe để các cậu hiểu Bác và săn sóc Bác chứ!
Tâm ngoan ngoãn ngồi xuống cạnh tôi, đôi mắt đen láy tròn lại, chờ đợi câu chuyện. Bốn vừa viền lại những chỗ gấu áo sờn vừa thủ thỉ kể cho Tâm nghe đầu đuôi tên gọi của từng bộ quần áo của Bác.
- Bộ "Kháng chiến" này được may từ khi Bác lên Việt Bắc và được Bác mặc suốt thời kỳ kháng chiến cho tới nay, nên chúng mình gọi thế cho dễ nhớ!
Còn bộ "ka-ki vàng" là bộ quần áo "lịch sử", Người mặc từ khi đọc Tuyên ngôn Độc lập ở vườn hoa Ba Đình đấy! Bộ quần áo ấy đã trải qua những thời kỳ sóng gió của Cách mạng tháng Tám, rồi trải qua kháng chiến đến bây giờ.
- Thế Bác chỉ có hai bộ thôi ư?
- Trong kháng chiến thì có hai bộ này là sang nhất! Còn một bộ quân phục màu xanh nữa và một bộ màu gụ bằng lụa Hà Đông, may kiểu thường để Bác mặc khi trời nóng. Bác cũng có áo len và một chiếc áo khoác ngoài để mặc rét. Chiếc áo khoác cũng là chiến lợi phẩm của đơn vị nào gửi biếu Bác, đến chiến dịch Biên giới, Bác đi thăm thương binh, thấy một đồng chí bị thương mất nhiều máu, rét quá, Bác cởi đắp cho đồng chí ấy, rồi phong phanh chiếc áo sơ-mi đi về.
Tâm vẫn lẳng lặng ngồi nghe, mắt đăm đăm nhìn tấm áo. Tâm nhận ra được một miếng mạng gần vai áo Bác, Tâm chỉ tay, hỏi tôi:
- Này đồng chí! Chỗ này có lẽ rách đã lâu nhỉ! Đồng chí mạng phải không?
Nhìn lại chỗ mạng, tôi nhớ lại ngày cùng Bác trèo đèo vượt suối đi chiến dịch Biên giới.
- Ừ lâu rồi, mười một năm rồi đấy! Hồi ấy Bác đi chiến dịch Biên giới, Người cũng thắt bao gạo ngang lưng, lá ngụy trang trên mũ, khăn mặt vắt vai. Nhiều chặng đường, Người cùng hành quân với bộ đội hay dân công. Một hôm gặp một cụ dân công, hai cụ nói chuyện với nhau rất vui. Bác thì khen cụ dân công: "Già như thế mà còn hết lòng phục vụ tiền tuyến, làm gương cho con cháu". Cụ dân công thì lại khen Bác: "Tôi bì sao được với cụ! Cụ tóc đã bạc như vậy mà vẫn tham gia quân đội, thế mới gọi là "chiến sĩ bạch đầu quân". Khi qua một đoạn suối, cụ dân công bị sẩy chân, may được Bác đỡ kịp. Ông cụ không bị ngã nhưng chiếc đinh ở đầu đòn gánh đã làm rách áo Bác ở chỗ mạng này.
- Thế ông cụ dân công có cảm ơn Bác không? - Tâm tò mò hỏi thêm.
- Cả hai cụ cùng cười. Cụ dân công thích chí khen: "Thật là em ngã, anh nâng".
- Nếu cụ dân công biết hôm ấy đòn gánh mình móc rách áo Bác Hồ thì không biết cụ nghĩ sao nhỉ! - Tâm cười góp thêm chuyện: Lại một vết sờn nho nhỏ nơi khuỷu tay áo lọt vào mắt Tâm. Tâm reo lên:
- Chỗ này phải mạng đồng chí ạ!
- ừ, đây là vết sờn ở Ngòi Thia đấy! Trước nó nhỏ thôi, bây giờ lâu ngày hoá ra to.
- Ngòi Thia ở đâu nhỉ? - Tâm ngơ ngác hỏi.
- Ở gần "Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào" ấy! Các cậu đọc thơ Tố Hữu thì biết chứ!
Tâm gật đầu như hiểu ra. Tôi kể tiếp:
- Hôm ấy Bác đi họp Hội đồng Chính phủ, có đồng chí Trường và tôi cùng đi. Trường cưỡi ngựa đi trước, Bác đi giữa, tôi đi sau. Mỗi ngựa cách nhau chừng năm mươi thước để đề phòng máy bay. Ven theo đường rừng, ba ngựa đang phi rất đẹp. Không ngờ đến một quãng đường vòng có một cây tre tự nhiên đổ ngã xuống chắn ngang đường, ngựa của đồng chí Trường đã qua rồi. Ngựa của Bác vừa tới nơi, Bác ghìm ngựa không kịp. Con ngựa dừng lại quá mạnh, Bác bị ngã.
- Bác bị ngã à! Bác cũng bị ngã ngựa à? - Tâm hỏi cuống lên.
- Ừ, Bác ngã!... Từ sau, thoáng thấy Bác ngã, mình hoảng quá, vội nhảy xuống chạy lại đã thấy Bác gượng đứng dậy. Con ngựa của Bác cũng khôn lắm. Nó dừng lại ngay, cứ cúi đầu như xin lỗi Bác. Mình thấy nét mặt Bác hơi khác. Mấy giọt mồ hôi lăn tăn trên trán. Mình vừa thương Bác, vừa lo trách nhiệm nên cuống chả biết làm gì. Khi cậu Trường quay lại, mình mới định thần hỏi: "Bác có làm sao không ạ?". Mình vừa hỏi vừa nhận thấy ngoài khuỷu tay áo Bác có vết đất, sỏi, còn có dấu máu thấm ra ống quần. Mình vội kéo ống quần Bác lên xem: đầu gối Bác bị mất một lớp da, có chỗ lõm hẳn vào, máu từ chỗ đó đang ứa ra, Bác nhìn qua, rồi gạt đi: "Các chú đừng lo, ta đi thôi!".
Rồi Người lên ngựa trước. Tới nơi họp, Người vui vẻ như thường và tham gia hội nghị ngay. Giờ nghỉ Bác mới chịu để y tá băng vết thương.
- Đồng chí Trường đi trước như vậy là có lỗi! - Tâm nhận xét.
- Hôm ấy mình và Trường đều áy náy quá! Thấy mình có khuyết điểm đã là một nhẽ, nhưng lo cho Bác thì nhiều. Bác già rồi, từ trên mình ngựa ngã xuống thì Tâm nghĩ xem...! Khi về họp chi bộ chúng mình tự phê bình, Bác bảo: "Bác cũng có khuyết điểm là giục đồng chí Trường phóng nhanh để kịp giờ".
Tâm trút được một hơi thở dài như đã bị ứ từ lâu trong lồng ngực, mãi Tâm mới nói, giọng xúc động:
- Bác thật là... thế mà hồi mới được lấy vào đơn vị cảnh vệ tôi vừa mừng lại vừa lo đấy!
- Sao lại lo?
- Gần Bác thì thấy rõ trách nhiệm và vinh dự rồi, nhưng tôi nghĩ nhỡ mình có làm sai cái gì thì...
- Tâm ạ! Khi mới được gần Bác, chưa hiểu Bác thì mình cũng lo như thế, nhưng khi đã sống cạnh Bác rồi thì thấy Bác với chúng mình gắn bó lắm! Tình thày trò, cha con, đồng chí... chả dùng chữ nào để diễn đạt được đâu! Bác rất hiểu và thương chúng mình, Người rất rộng lượng trước những sai lầm khuyết điểm về sinh hoạt của anh em.
Hồi giữa năm 1963, có một số anh em mới được bổ sung đến đơn vị này. Anh em có nhiều kinh nghiệm chiến đấu, nhưng chưa am hiểu công tác cảnh vệ. Các cậu ấy thấy Bác có đôi đũa ngà của anh em nước bạn gửi tặng, đã đem giấu ngay đi rồi cắt ra từng khúc chia nhau để có chút kỷ niệm về Bác.
Tâm trợn mắt, phát vào đùi một cái:
- Bậy đến thế là cùng, thế Bác có biết không?
- Tất nhiên là đồng chí đội trưởng phải báo cáo với Bác.
Bác nghe xong, Người cười và lấy cho mỗi cậu một quyển sổ trong đó có chữ ký của Người, để các cậu ấy làm kỷ niệm, và dặn đồng chí đội trưởng nện hiểu tâm lý anh em. Đấy là nói về sinh hoạt, còn những điều về chính sách thì Bác rất nghiêm. Hồi kháng chiến có lần chúng mình đi kiếm măng, thấy một khóm măng mai, ai nấy Hồ nhau chặt mang về. Bác biết và nói ngay: "Mai trong rừng đều được nhân dân trồng hoặc đã có sự phân chia rồi đấy, các chú phải vào bản hỏi xem của nhà ai thì đền cho vừa lòng dân". Đúng như vậy! Bọn chúng mình đã đền rồi, Bác còn bắt phải đến báo cáo với chi bộ xã, chính quyền xã và xin lỗi đấy! Gần Bác trước hết là phải học và chấp hành chính sách cho thật nghiêm.
Vui chuyện, tôi đã mạng vá lại những chỗ Bác dặn, chỉ còn đính lại chiếc cúc là xong. Tôi trải chiếc áo ra, đặt chiếc cúc lên trên. Một vết mờ mờ gần gấu áo nhắc tôi một câu chuyện vui, tôi chỉ cho Tâm xem và bảo:
- Cậu nhìn xem chỗ này có dấu vết gì không?
Tâm nghiêng ngó rồi gật gù:
- Đúng, có khác hơn, vải bạc màu hơn, có lẽ bị cọ xát nhiều, nhưng vẫn còn vết thâm mờ mờ.
- Đây là dấu vết khi Bác đi chống hạn đấy! Cùng đi hôm ấy với Bác có đồng chí đại diện Tỉnh uỷ. Gặp chỗ nhân dân đang tát nước bằng gầu giai, Bác liền bảo đồng chí ấy cùng tát nước với Bác. Ra đồng chí ta cũng không quen việc nhà nông! Chiếc gầu cứ lẵng nhà lẵng nhẵng, miệng gầu cứ bổ vào máng nước bình bịch. Mặt đồng chí ta đỏ như gấc, mồ hôi, mồ kê tháo ra như tắm. Mình vừa sợ Bác mệt và cũng tìm cách thoát cho đồng chí ấy, nên đến xin phép Bác tát thay cho đồng chí ấy, Bác trả lời rất nhẹ nhàng:
- Không được! Để chú ấy tập làm ăn với Bác. Muốn lãnh đạo nông nghiệp, thì phải biết cách làm ăn của nông dân chứ!
Thế mà Bác đã giúp cho đồng chí ấy tập tát nước bằng được đấy! Chỗ bùn ở đáy gầu bám vào áo đã khô đi, về chúng mình vò xà phòng mãi không sạch. Đến đây Tâm và tôi cùng cười, cái cười sung sướng của những chiến sĩ cảnh vệ mỗi khi ôn lại chuyện Bác.
Tâm bảo tôi:
- Hôm nào đồng chí giặt bộ "ka-ki vàng", đồng chí lại kể cho tôi nghe chuyện về bộ quần áo ấy nhé.
- Hơi khó đấy... sợ mình biết không hết...
Hồi còi thay gác của đội trưởng vang lên. Tâm xách súng vội chạy ra vị trí để đồng chí đốc gác đứng kiểm tra và dẫn đi chấp hành nhiệm vụ.
Gian nhà nhỏ còn lại một mình tôi. Ngoài trời trăng đã dựng, tôi bật đèn lên thận trọng xem lại từng đoạn đường kim mũi chỉ. Mỗi vết sờn, mỗi miếng vải bạc màu nổi lên trước mắt tôi, khiến tôi băn khoăn sao mà mình chẳng có bàn tay thật đẹp, thật khéo để mạng, vá tấm áo cho Bác nhỉ?