Doanh nhân bất đắc dĩ

Nếu như bạn mang lại một trải nghiệm tuyệt vời cho khách hàng, họ sẽ kể cho nhau nghe về điều đó. Những lời truyền miệng luôn có sức mạnh khủng khiếp.

- Jeff Bezos

Tôi muốn kể cho các bạn nghe rằng tôi luôn có dự tính thành lập và điều hành một công ty của riêng mình. Tôi cũng muốn nói rằng ngay từ khi còn rất nhỏ tôi đã biết mình sẽ đi học ở một trường kinh doanh, sẽ tạo cho mình những mối quan hệ thật tốt và vươn ra thế giới bên ngoài với một kế hoạch kinh doanh thật mới lạ.

Tôi muốn kể cho các bạn nghe tất cả những điều đó, nhưng chúng chỉ là những điều tưởng tượng.

Bạn có thể gọi tôi là một "doanh nhân bất đắc dĩ". Tôi chẳng những không có dự định làm "doanh nhân", mà tôi còn không nghĩ rằng mình hiểu được ý nghĩa thực sự của từ này khi còn trẻ. Và chắc chắn một điều là tôi không biết cả cách đánh vần tiếng Anh của từ này (entrepreneur).

Tôi có bằng cao đẳng ngành tâm lý học. Thời sinh viên, tôi làm tài xế taxi và làm bồi bàn ( đây cũng là một yêu cầu của dân Mỹ gốc Ireland chúng tôi). Một người bạn của tôi đang làm việc tại một trại giáo dưỡng dành cho những đứa trẻ hư hỏng, và cậu ta thỉnh thoảng cũng ghé qua quán nơi tôi làm việc trên đường đi làm về. Cậu ta hay kể cho tôi nghe nhiều về trại giáo dưỡng đó và tôi ngày càng quan tâm hơn. Ngay sau đó, tôi đã bắt đầu sự nghiệp kéo dài 14 năm với công tác xã hội cho Trại giáo dưỡng Trẻ em Nam St. John ở Queens, New York.

Tôi chưa hề tốt nghiệp đại học, nhưng 14 năm làm việc đó cũng tương đương với việc tôi giành được tấm bằng MBA, và còn nhiều ý nghĩa hơn thế nữa. Tôi đã học được rất nhiều điều về con người - và thậm chí về cả bản thân mình - hơn tất cả những gì mà tôi có thể tưởng tượng ra được.

Trong những ngày đầu mới tham gia công tác xã hội, tôi chẳng làm được việc gì cho ra trò cả. Tôi cảm thấy chán nản nên đến gặp Tom, người quản lý trại, để xin nghỉ việc. Anh ấy không đồng ý và thay vào đó, đã xây dựng một kế hoạch làm việc cho tôi.

Tôi phải học cách trở nên chủ động hơn, cách tiếp cận những đứa trẻ ở đó theo lịch sắp xếp và mục tiêu định sẵn. Điều quan trọng nhất là tôi không được đối xử với chúng như một nhóm người. Bạn không thể xây dựng mối quan hệ giao tiếp với một nhóm được; bạn phải xây dựng những mối quan hệ với những con người trong nhóm, với từng cá nhân riêng lẻ.

Dần dần, tôi bắt đầu trở thành một người chuyên nghiệp. Nhưng vẫn có một đứa trẻ mà tôi không tài nào tiếp cận được. Cậu bé tên là Norman, là một trong những đứa trẻ ương ngạnh nhất trong trại giáo dưỡng. Tôi cố gắng hết mức nhưng chẳng làm được gì nhiều để xây dựng một mối quan hệ tốt với cậu bé này.

Một ngày nọ, tôi đang trồng cà chua trong mảnh vườn nhỏ bên cạnh trại giáo dưỡng (dấu hiệu đầu tiên cho thấy tôi sẽ trở thành một người bán hoa tươi trong tương lai) thì Norman đi ngang qua và bắt đầu chọc phá tôi, cậu ta nói linh tinh về cà chua và bất cứ thứ gì khác mà cậu ta có thể nghĩ ra. Việc này diễn ra liên tục trong vài ngày. Tôi làm việc, còn Norman đến chọc phá làm tôi khó có thể tập trung được.

Nhưng những cuộc nói chuyện cũng dần dần thay đổi. Chúng tôi chuyển dần chủ đề từ "sự ngu dốt" của tôi khi cố gắng trồng những cây cà chua ấy sang cách chúng tôi có thể cùng nhau làm cho chúng phát triển xanh tốt hơn.

Hàng ngày, Norman đến giúp tôi chăm sóc những cây cà chua mới trồng. Chúng tôi bắt đầu nói về thể thao, về các cô gái, về trường học, về bất cứ điều gì đang diễn ra trong cuộc sống của Norman. Chủ đề nói chuyện không quan trọng; chính những cuộc trao đổi mới quan trọng.

Tôi đã học được cách để thực sự tiếp cận và xây dựng một mối quan hệ. Bài học, hoặc triết lý này, chính là điều mà tôi vẫn luôn mang theo cho đến tận ngày hôm nay khi tư vấn trên số điện thoại 1-800-FLOWERS (nghĩa là 1-800-3569377). Bạn phải xây dựng quan hệ trước khi bàn đến công việc kinh doanh.

Mối quan hệ cũng là một giao dịch. Bạn có thể sử dụng công nghệ (và chúng tôi thường làm thế) để mở rộng và gia tăng số lượng đầu mối giao tiếp của mình, nhưng bạn vẫn phải nỗ lực để xây dựng mối quan hệ từ đó. Nếu không có mối quan hệ, bạn chẳng có gì cả.

Sau đây là một vài "điều răn" mà tôi đã trình bày trong quyển Stop and Sell the Roses (tạm dịch Hãy dừng lại và bán hoa hồng) của mình:

• Hãy "lãng phí" tuổi trẻ cho những mục tiêu sự nghiệp cao hơn. Bạn không cần phải ăn cùng, uống cùng, thở cùng việc kinh doanh từ lúc 5 tuổi mới có thể thành công. Mười bốn năm làm việc ở Trại giáo dưỡng St. John đã dạy cho tôi hàng ngàn bài học về cách động viên người khác, thiết lập mục tiêu và xử lý khủng hoảng. Tôi chẳng bao giờ chịu ánh đổi khoảng thời gian làm công tác xã hội với bất cứ điều gì khác, và dĩ nhiên nó đã và đang đóng một vai trò vô cùng then chốt trong sự thành công của tôi ở đường dây tư vấn 1-800-FLOWERS.

• Đừng "phát rồ" nếu không lấy được bằng MBA. Mặc dù tôi luôn ước sao mình được học ở những trường kinh doanh tốt nhất trong nước, nhưng tôi là một bằng chứng sống cho thấy những trải nghiệm khác cũng có thể giúp bạn thành công như vậy. Đừng cho rằng tôi nói sai - dĩ nhiên tôi cũng mong muốn mình được đi học ở Trường Kinh doanh Harvard hoặc những trường kinh doanh hàng đầu khác. Nhưng nếu được lựa chọn, tôi thích bản thân mình trở thành một câu chuyện mẫu mực, còn hơn là đi đọc một câu chuyện tương tự của người khác.

• Đừng cố biết mọi việc trước. Nếu tôi biết hết mọi điều về ngành kinh doanh hoa trước khi tôi mua lại cửa hàng đầu tiên, có lẽ tôi không bao giờ tham gia ngành này rồi. Đôi khi, bạn cần phải bước chân lên một con đường trước khi bạn có thể nhìn thấy nó sẽ dẫn bạn đến đâu. Nếu bạn có khả năng của một doanh nhân, hãy thực hiện bước đi đầu tiên ấy.

• Hãy tạo thương hiệu cho mình. Trong một thế giới ngày càng thay đổi nhiều, yếu tố duy nhất bạn có thể kiểm soát được chính là BẠN! Hãy đối xử với bản thân mình như một thương hiệu, và luôn ghi nhớ rằng sự nhất quán và uy tín là hai tài sản lớn nhất của bạn.

• Trân trọng khách hàng. Mọi người đều có quyền lựa chọn và họ chỉ làm ăn với những cá nhân hay công ty đánh giá cao họ.

• Rẻ tiền đồng nghĩa với kém cỏi. Người ta thường nói rằng doanh nhân thông minh thường chọn cách đầu tư vào những nơi có lao động giá rẻ. Sai lầm. Hãy chọn những nơi có lao động thông minh. Nên nhớ rằng bạn sẽ nhận được những điều tương xứng với chi phí bỏ ra.

• Tin tưởng những mối quan hệ gia đình. Chúng ta có những đồng nghiệp tuyệt vời ở mọi cấp độ trong công ty. Một số người đã có quan hệ với chúng ta trong một thời gian dài, những người khác chỉ mới quen biết vài ba năm. Tuy nhiên, trong thế giới tự do, linh hoạt ngày nay, chỉ có gia đình là vĩnh cửu.

• Tỷ suất lợi nhuận cao không phải lúc nào cũng quan trọng. Hãy quên tỷ suất lợi nhuận đi. Có phải bạn đang cung cấp cho khách hàng những hàng hóa và dịch vụ mà họ cần vào những thời điểm mà họ yêu cầu hay không? Khi bạn thỏa mãn các yêu cầu của khách hàng thì tỷ suất lợi nhuận sẽ tự nhiên tăng lên.

• Hãy đặt quan hệ với từng cá nhân. Tôi nghe nói rằng những người đích thân đóng vai trong những đoạn quảng cáo của họ thường ảo tưởng về tài năng của chính mình. Có lẽ như vậy, nhưng tôi xuất hiện trong những đoạn quảng cáo của chúng tôi để cho mọi người biết rằng tôi là một người trồng hoa thực sự, và đây là một công ty gia đình. Tất cả đều trở lại với các mối quan hệ. Nếu bạn có thể tìm cách thiết lập được các mối quan hệ, bạn đã đi trước một bước. Nếu quảng cáo tình cờ là một cách để làm được điều đó thì bạn cứ tiến hành.

• Nên nhớ rằng bánh xe đã được phát minh từ rất lâu. Tôi tự xem mình là một kẻ đạo văn sáng tạo. Tính sáng tạo thực sự là khả năng học tập từ những người khác và áp dụng những bài học đó vào những tình huống mới. Trong hầu hết mọi việc mới mẻ mà bạn thử, một người nào đó ắt hẳn đã làm rồi, đôi khi họ thành công và đôi khi thất bại. Dù sao đi nữa, nó cũng là một bài học cho bạn.

Một trong những sở thích trong cuộc sống của tôi là làm cho mọi việc tiến triển, từ hoa đến các mối quan hệ, đến các thương vụ kinh doanh. Tôi hy vọng rằng câu chuyện và những lời động viên của mình sẽ truyền cảm hứng cho bạn để tiến lên.

- Jim McCann

Lời bình:

Jim McCann - sáng lập viên, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành và tư vấn viên đường dây 1-800-FLOWERS - đã tạo dựng một công ty mang tầm cỡ quốc tế chỉ từ một cửa hàng bán hoa duy nhất ở Manhattan. Sau khi mua lại số điện thoại 1-800-FLOWERS năm 1986, McCann tập trung vào việc tạo ra một thương hiệu đáng tin cậy và truyền cảm giác tin tưởng và tiện lợi vào một ngành mà trước đây không có người dẫn dắt. Ngày nay, đường dây 1-800-FLOWERS là một trong những nhà bán lẻ quà tặng hàng đầu thế giới. Khi công ty phát triển, McCann đã đi tiên phong trong việc tham gia vào những kênh tiếp cận hoạt động bán lẻ khác, xây dựng trang web 1-800-FLOWERS.com năm 1995.

- Dahlynn McKowen

Nguyên tác The Accidental đentrepreneur