Cảm giác mãn nguyện khi ngồi thẳng

Khi ăn, bắt buộc phải ngồi trong tư thế tọa thiền. Có lẽ sẽ có người cảm thấy rất bức bối và khó chịu, nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại. Tọa thiền thậm chí còn được mang tên “Môn pháp của an lạc”. Nó là tư thế ngồi mà một khi đã quen, bạn sẽ cảm thấy cả thân thể nhẹ bẫng, không còn cảm giác nặng nề do trọng lực mang lại.

Bạn sẽ hiểu rõ cảm giác này khi tọa thiền trong một khoảng thời gian dài. Hãy thử ngả lưng trong tư thế mà bạn nghĩ là thoải mái nhất ở bất cứ đâu, có thể là ghế hoặc sô-pha chẳng hạn. Nếu cứ ở nguyên trong tư thế đó và không cử động cơ thể, chỉ một vài phút sau, chắc chắn cơ thể bạn sẽ mỏi nhừ và đau nhức.

Ấy nhưng, một khi đã quen với tư thế của tọa thiền, dù là một tiếng hay hai tiếng, bạn vẫn có thể tiếp tục ngồi thoải mái chỉ trong một tư thế. Mọi người thường nhấn mạnh tư thế ngồi kiết già rất khó nhưng cách xếp chân đó chắc chắn là tư thế thích hợp nhất để giúp phần thân trên được giữ vững. Trước khi bạn hoàn toàn quen với tư thế ngồi thiền thì việc ngồi kiết già sẽ khiến chân của bạn bị đau đúng không? Vậy nên bạn không cần quá cố sức bắt chéo chân ngồi kiết già, thay vào đó, trước hết hãy chú trọng việc ngồi thẳng.

Tại chùa Eihei, tôi được truyền dạy một bí quyết rất đơn giản để có thể ngồi thẳng. Đó chính là “Mắt ngang mũi dọc,” tức là phương pháp ngồi để tai và vai, mũi và bụng tạo thành một đường thẳng.

Khi nhìn ngang, hai tai và hai bờ vai ở vị trí thẳng hàng, nhìn từ chính diện, hai đường thẳng nằm ngang nối hai tai và hai vai ở vị trí song song với nhau. Thêm nữa, khi dính một sợi chỉ lên chóp mũi, sợi chỉ đó cũng phải rủ thẳng xuống vị trí của bụng. Một khi bạn có thể khiến cho cơ thể có những đặc điểm như vậy, tự nhiên bạn sẽ có thể ngồi thẳng được. Trọng lượng đầu được phân chia đồng đều, xương sống đứng thẳng và không phải chịu nhiều áp lực, vòm ngực mở ra tự nhiên, hô hấp trở nên sâu hơn, giải phóng những phần năng lượng thừa của cơ thể, vị giác và khứu giác cũng nhạy bén hơn.

Chẳng hạn, gần đây, việc ăn đồ ăn nhanh bằng một tay đang ngày càng phổ biến. Tôi cũng thường bắt gặp hình ảnh mọi người ngồi ăn bằng cách chống khuỷu tay lên trên bàn. Tuy nhiên, khi chống khuỷu tay như vậy, nếu không di chuyển đầu, ta sẽ không thể đưa thức ăn lên tới tận miệng, đồng thời cũng không thể ở trong tư thế ngồi thẳng người khi ăn. Bên cạnh đó, khuỷu tay vốn dĩ không phải là cơ quan có chức năng chống đỡ trọng lượng của cơ thể. Vậy nên, để hỗ trợ cho khuỷu tay, cơ bắp của vai và lưng sẽ bị chèn ép, hô hấp không được sâu, lưu thông máu chậm, đương nhiên cũng sẽ làm ảnh hưởng đến vị giác và khứu giác. Khi ăn trong tư thế ngồi thẳng, cơ thể bạn sẽ không phải chống đỡ những phần trọng lượng không cần thiết một cách lãng phí. Nhờ vậy, chắc chắn cơ thể bạn sẽ luôn ở trong trạng thái khỏe mạnh, các giác quan như xúc giác, vị giác, khứu giác có thể hoạt động nhanh nhạy như khả năng vốn dĩ của chúng.

Tư thế ngồi “Mắt ngang mũi dọc” là công cụ hỗ trợ cho một việc làm mang tính khá trừu tượng được gọi là “Khởi động trái tim”. Chẳng hạn, bạn có thể vừa ăn cơm, vừa xem tivi trong tư thế tọa thiền hay không? Hầu như là không làm được, bạn có thể làm thử để xem nhận định của tôi có đúng hay không. Khi tọa thiền mà trong đầu có nhiều tạp niệm, chắc chắn bạn sẽ không thể giữ vững tư thế tọa thiền. Ngược lại, một khi đã có thể chuẩn bị sẵn sàng, khởi động tư thế, cho dù là nghi thức “Khởi động trái tim” ở mức độ khó nhằn nhất là “Không liếc nhìn hành động của người khác,” tự nhiên bạn cũng có thể thực hiện được.

Từ xa xưa, nhà sư vẫn thường có thói quen ăn uống là một ngày một bữa hoặc một ngày hai bữa.

Hiện nay, ở thiền viện Eihei, vào buổi chiều tối, các nhà sư sẽ có bữa tối được gọi là “Dược thạch,” họ xem bữa tối giống như là thuốc vậy. Ban đầu tôi cũng lo lắng, liệu rằng họ có ổn với lượng thức ăn ít ỏi như vậy không, nhưng, nếu bạn ăn trong tư thế đúng như nghi thức yêu cầu, điều kỳ diệu là bạn sẽ rất nhanh chóng cảm thấy no bụng, dạ dày được lấp đầy, dần dần việc ăn uống quá nhiều cũng không còn nữa.

Tư thế khi ăn uống có ảnh hưởng tới toàn bộ các mặt trong cuộc sống. Chính vì thế, tôi mong bạn hãy tự ý thức, nhân cơ hội một ngày tuyệt đối phải ăn một vài bữa để thay đổi tư thế ngồi của mình. Chắc chắn, nhờ vào sự thay đổi tích cực ấy, bạn sẽ có thể cảm nhận được rõ ràng hoạt động của trái tim đang có những bước tiến tích cực hơn rất nhiều.

Để có thể ngồi thẳng, bạn cần bắt chước theo một bí quyết nữa. Đó là hãy cùng dùng bữa với những người có tư thế tốt và đúng. Nếu là bạn bè thân thiết, hãy cùng khen ngợi những điểm tốt trong tư thế ngồi của nhau và cùng bắt chước những gì mình chưa làm được. Có thể bạn sẽ nghĩ rằng bản thân mình chưa thể làm được ngay lập tức, nhưng hãy thử tìm ra điểm tốt của mọi người. Trong quá trình bắt chước lẫn nhau ấy, tự nhiên bạn sẽ có thể ngồi thẳng. Chắc chắn rồi bạn sẽ cảm nhận được tâm trạng thoải mái và dễ chịu khi ăn.

Sư trụ trì trước đây của thiền viện Eihei, cố thiền sư Miyazaki Ekiho đã từng nói như thế này:

“Việc học, nó xuất phát từ bắt chước.

Ngày thứ nhất, bắt chước, sau đó dừng lại, thì mọi chuyện kết thúc.

Nếu ngày thứ hai cũng bắt chước, sau đó vẫn tiếp tục bắt chước, tức bắt chước suốt cả một cuộc đời

Sự bắt chước ấy, nó sẽ thành sự thực”.

(Theo NHK Special, tháng 6 năm 2004, “Thiền sư 104 tuổi thiền viện Eihei”)