21CON ĐƯỜNG “THOÁT RA KHỎI HỘP”

N

hớ lại ngày hôm qua, cậu vừa nói là dường như có cái gì đó đã biến đổi cậu. – Ngài Lou tiếp lời. – Chúng ta hãy xem nhé.

Ngài đi tới bên chiếc bảng.

– Tôi muốn nói về sự tự lừa dối và chiếc hộp một chút, để làm rõ một số điều có thể cậu chưa được rõ lắm.

Đoạn ngài vẽ sơ đồ sau:

– Nào, đây là hình ảnh thế giới bên trong chiếc hộp. – Ngài Lou chỉ vào bức vẽ. – Chiếc hộp là hình ảnh ẩn dụ thể hiện sự kháng cự lại người khác của chúng ta. Bên trong chiếc hộp, ta chủ động chống lại điều mà lương tâm kêu gọi ta làm cho những người xung quanh. Đó là nguyên nhân vì sao việc cố “thoát ra khỏi hộp” bằng cách tập trung vào bản thân lại là điều vô ích như Bud vừa nói. Trong chiếc hộp, mọi thứ chúng ta nghĩ hoặc cảm nhận đều là một phần của sự tự lừa dối. Sự thật là, chúng ta thay đổi ngay tại giây phút chúng ta ngừng kháng cự lại những điều bên ngoài chiếc hộp, từ những người khác. Đến đây thì cậu đã nắm rõ rồi chứ?

– Vâng.

– Và do đó, con đường “thoát ra khỏi hộp” luôn hiện diện trước mắt ta – bởi những người chúng ta đang cưỡng lại ở ngay trước mắt ta. Chúng ta hoàn toàn có thể dừng sự phản bội của mình lại, nghĩa là ngừng kháng cự lại họ.

– Nhưng điều gì có thể giúp tôi làm được điều đó? – Tôi hỏi.

Ngài Lou nhìn tôi với ánh mắt xuyên thấu.

– Có một điều khác nữa cậu cần hiểu về sự tự phản bội. Nó sẽ giúp cho cậu tìm thấy lời đáp cho những thắc mắc của mình. Này nhé, theo cậu thì hôm qua cậu đã “nhốt mình trong hộp” hay “thoát ra khỏi hộp” đối với Bud và bà Kate?

– Ồ, tất nhiên là ở ngoài rồi. – Tôi nói.

– Thế còn đối với Laura thì sao? Có phải cậu đã “nhốt mình trong hộp” đối với cô ấy?

– Có lẽ thế.

– Đó chính là điểm mấu chốt, Tom ạ. Bởi vì chúng ta có rất nhiều mối quan hệ nên trong cùng một thời điểm, ta có thể “nhốt mình trong hộp” đối với người này nhưng lại “thoát ra khỏi hộp” đối với người khác. Và chính thực tế đơn giản đó có thể đóng vai trò như một đòn bẩy giúp ta có thể “thoát ra khỏi hộp” trong một số tình huống mà mình đang gặp phải. Đó chính là điều đã xảy ra với cậu ngày hôm qua. Để tôi chỉ cho cậu thấy nhé.

– Nào, – Ngài Lou nói, đứng sang bên cạnh chiếc bảng. – cậu đã “nhốt mình trong hộp” đối với Laura, nhưng lại “thoát ra khỏi hộp” với Bud và Kate. Mặc dù cậu cưỡng lại những mong muốn của Laura, nhưng cậu lại cảm nhận được những nhu cầu của Bud và Kate. Chính cảm nhận tôn trọng, quý mến đối với Bud và Kate, kết hợp với sự kêu gọi không ngừng của bản chất con người từ Laura – điều vẫn luôn tồn tại – đã khiến cho cậu có thể “thoát ra khỏi hộp” đối với cô ấy vào tối hôm qua.

Như vậy, mặc dù đúng là chúng ta không thể làm gì để“thoát ra khỏi hộp” khi đang ở trong đó, nhưng chính những mối quan hệ “thoát ra khỏi hộp” trong cùng thời điểm đã giúp giảm thiểu thời lượng ở-trong-chiếc-hộp và hàn gắn các mối quan hệ trong-chiếc-hộp của chúng ta. Sự thật là chính một việc gì đó cậu đã làm khi “thoát ra khỏi hộp” cùng Bud và Kate đã giúp cậu “thoát ra khỏi hộp” đối với Laura.

Tôi lục tìm trong trí nhớ.

– Nhưng tôi đã làm gì kia chứ?

– Hãy tự hỏi mình đi nào.

– Nghĩa là sao ạ?

– Những điều học được từ mối quan hệ với Bud và Kate trong trạng thái “thoát ra khỏi hộp” đã gợi ý cho cậu làm những điều mà khi “nhốt mình trong hộp”, cậu sẽ không bao giờ làm được. Nó khiến cậu phải tự hỏi liệu mình có thật sự đang “ thoát ra khỏi hộp” trong các mối quan hệ khác hay không. Và thực tế nhất, nó đã giúp cậu thay đổi cách suy nghĩ và nhìn nhận về Laura. Có thể điều đó sẽ không xảy ra ngay lập tức. Nhưng tôi đảm bảo với cậu rằng, chắc chắn sẽ có một giây phút nào đó, hình ảnh của Laura bỗng trở nên khác đi trong mắt cậu.

“Đó chính xác là điều đã diễn ra”, tôi tự nói với mình.

– Đúng thế. – Tôi nói. – Đó chính là điều đã xảy ra.

– Vậy chúng ta cần sửa đổi bản vẽ này chút nữa.

Ngài Lou nói, quay qua tấm bảng.

– Ở đây mô tả tâm trạng của cậu khi rời văn phòng tối qua:

– Cậu đã nhìn nhận và cảm nhận một cách thẳng thắn. Laura đã trở nên khác đi trong suy nghĩ của cậu, bởi vì sau giây phút “thoát ra khỏi hộp” đối với cô ấy, cậu đã không còn lý do để kết tội hay phóng đại những sai lầm của cô ấy nữa. Và ngay khi vừa “thoát khỏi chiếc hộp”, cậu quyết định nghe theo cảm tính của mình thay vì chống đối lại nó. Nó mách bảo cho cậu biết nhu cầu được quan tâm, chăm sóc của Laura.

Đó chính là chìa khóa để tiếp tục duy trì trạng thái ở ngoài chiếc hộp.

– Có phải ngài đang nói rằng, để “thoát ra khỏi hộp”, tôi phải luôn làm điều gì đó cho người khác?

Ngài Lou mỉm cười, như thể ông đang mong đợi câu hỏi này từ tôi.

– Đây là một câu hỏi quan trọng, Tom à. Ngài tạm dừng lời, tỏ vẻ suy nghĩ. – Hãy lấy ví dụ khi ta đang lái xe. Thái độ thường thấy của anh đối với những tài xế khác trên đường là gì?

Tôi mỉm cười khi nhớ lại những cảm xúc khác nhau của mình. Có nhiều lúc tôi chẳng ngần ngại dứ nắm đấm về phía những kẻ không cho tôi vượt lên trước, cũng có khi tôi trừng mắt nhìn kẻ đang ì ạch ngáng đường mình để rồi sau đó đỏ mặt khi nhận ra đó chính là hàng xóm của mình.

– Tôi cũng tỏ ra thờ ơ đối với họ, trừ phi họ chắn đường tôi.

– Nghe có vẻ như chúng ta cùng học từ một trường lái xe ra đấy nhỉ! – Ngài Lou mỉm cười dí dỏm, nhưng giọng ông lại rất nghiêm túc. – Cậu biết không, đôi khi tôi cảm thấy những người khác cũng đang bận rộn và vội vã như mình. Những lúc đó, khi đã “thoát ra khỏi hộp” đối với họ, tôi cảm thấy mình gần như thấu hiểu và cảm thông với họ, dù có thể tôi chẳng biết gì về họ.

– Vâng, tôi cũng đã từng như thế.

– Tốt, vậy cậu đã hiểu điều tôi đang nói đến. Dựa trên trải nghiệm đó, ta hãy xem xét đến câu hỏi của cậu. Cậu lo lắng rằng để“thoát ra khỏi hộp”, cậu sẽ phải làm mọi việc cho người khác? Điều đó nghe có vẻ không bình thường, phải không?

– Đúng vậy, tôi e là thế.

– Được. – Ngài Lou từ tốn nói. – Trước hết chúng ta hãy thử xem, liệu việc “thoát ra khỏi hộp” có tạo ra vô số nghĩa vụ như cậu đang lo nghĩ không nhé. Hãy nghĩ đến những người cùng lái xe trên đường như cậu. Việc tôi “thoát ra khỏi hộp” có gây ảnh hưởng gì nhiều tới hành vi của tôi đối với họ không?

– Không, tôi cho là không. Ngoại trừ những kẻ đang lái rất gần ngài.

– Cậu có thể giải thích cụ thể hơn không? Tôi nghĩ tới việc quan sát mọi người qua kính chiếu hậu.

– Ồ, có thể ngài sẽ không cắt đường người khác nhiều.

– Tốt, còn gì nữa?

– Ngài sẽ lái xe cẩn thận hơn, an toàn hơn.