Đông Nam Á

Bây giờ chúng ta tiến đến giai đoạn mà Phật giáo đã hình thành ở nhiều nước Đông Nam Á, cả trên đất liền và những quần đảo thuộc Indonesia. Từ những chứng cứ văn học có từ rất sớm liên quan đến những chuyến tàu biển từ Ấn Độ đến các nước này xuất hiện trong tác phẩm Xướng đạo sớ (Niddesa), đây là một văn bản được thêm vào Ba tạng giáo lý sau này của Thượng tọa bộ (khoảng năm 100 TTL?). Có hai chỗ⁶⁴ trong tác phẩm này nói về sự ân hận do hậu quả của ái dục, trong đó đặc biệt mô tả những hành trình nguy hiểm vượt biển cả để mưu cầu sự giàu có. Trong danh mục dài có đề cập đến các điểm đến của những hành trình trên biển như thế, đa số ở Đông Nam Á: Takkola (eo biển Kra thuộc Thái Lan, từ Ấn Độ Dương đi qua con đường buôn bán này thẳng đến thương cảng Trung Quốc), Java, Tambaliṅga (quốc gia phía nam của Takkola), Vaṅka (Bangka), Vesuṅga (Tây-bắc Borneo?), Suvaṇṇakūta (bán đảo Malay), Suvaṇṇbhūmi (nước Mōn nằm ở dưới Miến Điện và Thái Lan), Eḷavaddhana (vịnh Thái Lan), Tamali (châu thổ sông Mekong?), Gumba (ở Tonkin?) và có lẽ còn nhiều địa danh khác chưa xác định được. Không có bằng chứng cho thấy Phật giáo đã truyền bá đến những đất nước này từ sớm, ngoại trừ những truyền thống Thượng tọa bộ mà sau này được cho là nhờ vào một phái đoàn Phật giáo đến nước Mōn (Suvaṇṇbhūmi) vào thời vua Aśoka. Trên thực tế vấn đề thực dân và Ấn Độ hóa hầu như chỉ sau này mới bắt đầu, tuy nhiên khởi đầu đó cũng bị phai mờ theo lịch sử và không thể xác định niên đại của nó. Cordès⁶⁵ đặt nguồn gốc của vương quốc Śailarāja (Khmer Kurung Bnam, Phù Nam) dọc theo sông Mekong với một kinh đô đặc thù ở Vyādhapura vào thế kỷ I TL. Đây là vương quốc bị ảnh hưởng văn minh Ấn Độ sớm nhất ở Đông Nam Á, mà thế lực thống trị của nó vươn đến Campuchia, ChămPa (Nam Việt Nam), Thái Lan và quần đảo Malay. Những truyền thuyết ly kỳ về nguồn gốc khởi nguyên của nó rất ấn tượng, giống với những sự kiện của triều đại Pallava đã thống trị một lãnh thổ rộng lớn phía Nam Ấn Độ bắt đầu từ Kāñcī. Lịch sử của Tamil⁶⁶ cho thấy có một vị vua hiệu là Toṇḍaimān Iḷandiraiyan trị vì ở Kāñcī cuối thế kỷ II TL. Ở đây suy luận từ chữ toṇḍai của tiếng Tamil = tiếng Phạn là pallava, thì vị vua này là một người thống trị tiền bối của triều đại Pallava: Trước ông ta triều đại này đã kéo dài bao lâu thì không thể biết được. Như vậy xem ra tầm ảnh hưởng văn minh chủ yếu từ Ấn Độ khởi điểm ở Kāñcī. Tuy nhiên điều này trước Āndhara và Kaliṅga không lâu, và cảng Tāmralipti nằm ở cửa sông Hằng (Ganges) đã hòa vào những sự nghiệp thành tựu này.

Bằng chứng sớm nhất của Phật giáo ở Đông Nam Á là nhờ vào khảo cổ: Những tượng Phật được phát hiện tại Sumatra, Java và Celebes mang phong cách nghệ thuật Āndhara thế kỷ II và III TL.⁶⁷ Cho đến nước Mōn vốn có thể là (rất dễ) được Phật giáo truyền vào đầu tiên nhưng vẫn không có bằng chứng xác thực cho đến khoảng năm 500 TL, lúc đó chúng ta mới tìm thấy một số đĩa vàng được khắc chữ bằng tiếng Pali.⁶⁸