T
háng Một – tháng Hai năm 2016
Vào ngày 27 tháng Một, cùng với bộ ba thành viên cấp điều hành khác - Sheryl Sandberg, Deborah Crawford và Dave Wehner – Mark Zuckerberg đã trình bày rất nhiều bản phân tích tài chính trong suốt cuộc họp thảo luận về các vấn đề tài chính cuối năm của Facebook.
“Nhìn chung, quý IV là một quý phát triển mạnh mẽ. Chúng ta đã có một kết thúc tuyệt với cho năm nay,” Zuckerberg nói. “Hơn 1,59 tỉ người hiện đang sử dụng Facebook hàng tháng, và khi nói đến việc kinh doanh của chúng ta, tôi cũng rất hài lòng với sự phát triển liên tục của công ty.”
Trong năm, doanh thu của Facebook đã tăng 52%, đạt 5,8 tỉ đô-la. Con số này không chỉ đến từ 1,59 tỉ người dùng hàng tháng trên Facebook, mà cả 2,1 tỉ người dùng hàng tháng trên các nền tảng con của họ (400 triệu trên Instagram, 800 triệu trên Messenger, còn WhatsApp đang tiến tới “gần một tỉ người hoạt động hàng tháng”) vào cuối năm.
“Với thực tế ảo,” Zuckerberg cho biết, “chúng ta đã đạt được một cột mốc quan trọng. Samsung Gear VR đã xuất xưởng trong mùa lễ cùng với phần mềm Oculus của chúng ta, và chúng ta rất hài lòng với phản ứng ban đầu. Trong tháng này, chúng ta cũng đã mở đơn đặt hàng trước cho kính Oculus… Đợt ra mắt Oculus này đang được định hình là một thời điểm quan trọng đối với cộng đồng game. Nhưng về lâu dài, VR có tiềm năng thay đổi cách chúng ta sống, làm việc và giao tiếp. Sự ra mắt này là một bước tiến quan trọng đến tương lai và chúng ta thực sự mong muốn được xem mọi người sử dụng nó như thế nào.”
Nền tảng "đóng" hay "mở", cái nào mới là tốt nhất?
Bên kia khuôn viên Facebook, trên tầng hai của tòa nhà 18 của Oculus, một bảng đèn ne-on màu đỏ với từ "ĐÓNG CỬA" đang tỏa sáng rực rỡ để bất cứ ai cũng nhìn thấy được. Bên cạnh từ đó là một con số, giảm dần qua mỗi ngày. Hôm nay con số là “49” để nhắc nhở nhân viên rằng còn rất ít ngày cho đến khi họ chính thức ra mắt Rift.
Giống như Zuckerberg, toàn bộ nhân viên ở Oculus đều mong chờ được xem mọi người sẽ sử dụng sản phẩm này như thế nào, sản phẩm mà họ đã cống hiến cả cuộc sống của mình để xây dựng nên. Nhưng trong nhóm các nhà điều hành đang nảy sinh một mối lo ngại ngày càng cấp bách, về việc mọi người sẽ được phép sử dụng nó như thế nào – sáu ngày sau, vấn đề này được đưa ra.
“Sau khi cân nhắc rất nhiều,” Iribe đã viết cho Zuckerberg vào ngày 2 tháng Hai, “chúng tôi tin rằng việc giữ nguyên trạng thái mở trên PC là quyết định đúng đắn và sẽ là chìa khóa cho thành công trong dài hạn của chúng ta.”
Với từ “mở”, Iribe muốn nói rằng người dùng của Rift sẽ được tự do tải lên và tải xuống phần mềm từ bên ngoài Oculus Store. Đối với người tiêu dùng, điều này sẽ rất có ý nghĩa vì họ có thể mua nội dung từ các kênh khác (như Steam của Valve, hoặc Origin của EA), cũng như truy cập những nội dung bị cấm từ Oculus Store (tức là nội dung khiêu dâm). Đối với các nhà phát triển, điều này sẽ rất có ý nghĩa. Vì như vậy có nghĩa là họ có thể tự chọn nơi để bán nội dung của mình, cũng như đảm bảo rằng nội dung đó vẫn có thể được phân phối ngay cả khi Oculus không duyệt. Và đối với các nhà phân phối, điều này cũng sẽ rất có lợi. Họ sẽ có quyền tự do và tự chủ để điều hành cửa hàng riêng của mình – và do đó, họ có thể cạnh tranh trực tiếp với Oculus.
“Những gì anh đang mô tả không phải là thiên hướng triển khai của tôi, nhưng tôi sẵn sàng thảo luận về chuyện đó…” Zuckerberg trả lời. “Tôi cần hiểu tại sao điều này không chỉ giúp giảm thiểu khả năng Oculus chỉ là một thiết bị ngoại vi cho PC, nó sẽ thực sự định vị chúng ta tốt hơn như thế nào với vai trò là một nền tảng.”
Trong tuần tiếp theo, nhóm điều hành của Oculus đã gặp nhau nhiều lần để tập hợp những luận điểm mà họ tin xác đáng để bảo vệ quan điểm giữ nguyên trạng thái mở. Khi vội vã chạy từ cuộc họp này sang cuộc họp khác, thường xuyên đi ngang qua bảng đèn nê-on ở Tòa nhà 18, họ không thể không nghĩ về sự trớ trêu của thông điệp trên đó. Tất cả đang phải vắt óc nghĩ ra cách ngăn cản CEO của Facebook đóng cửa nền tảng của họ.
Vào ngày 12 tháng Hai, Iribe đã gặp Zuckerberg để giải thích lí do tại sao việc giữ nguyên trạng thái mở, thậm chí là “mở phần lớn”, lại là yếu tố cốt lõi đối với chiến lược của Oculus nhằm thu hút người dùng vào nền tảng. Nền tảng của họ càng mở, sẽ càng có nhiều người tiêu dùng, nhà phát triển và nhà phân phối bị nó thu hút. Và kết quả là, nền tảng của Oculus sẽ càng phát triển và được hưởng lợi từ các hiệu ứng mạng. Ít nhiều thì chiến lược này cũng đã chiến thắng Microsoft trên thị trường PC và chiến thắng được Google trên thị trường di động.
Nếu đặt yếu tố lịch sử và chiến lược sang một bên, vẫn còn một yếu tố về ý thức hệ. Iribe, Abrash, Luckey và tất cả các thành viên điều hành khác của Oculus đều tin vào giá trị đặc trưng của thái độ cởi mở khi tiếp cận thị trường PC.
Zuckerberg tôn trọng quan điểm của họ nhưng anh không đồng thuận với lí lẽ của họ. Và bất kì sự tin tưởng nào mà họ hi vọng có thể nhận được đều đã bị gạt phắt đi khi Zuckerberg nói rằng có vẻ như Oculus không còn sở hữu “một lợi thế về công nghệ” so với đối thủ cạnh tranh nữa.
Cuộc họp kết thúc ngay sau đó với câu nói của Zuckerberg dành cho Iribe, “Các anh sẽ không suy chuyển được tôi trong chuyện này đâu.”
Mặc dù vậy, Zuckerberg vẫn hi vọng giải quyết vấn đề này một cách dễ chịu. Trong một email được gửi hai ngày sau đó, anh ta đã phác thảo một hướng thỏa hiệp tiềm năng: “Cho đến giờ chúng tôi đã thảo luận hai cách tiếp cận: (1) chỉ cho phép các ứng dụng được phân phối trên cửa hàng của chúng ta được chạy trên Rift, cộng với một vài ngoại lệ, hoặc (2) cho phép các ứng dụng được phân phối ở bất cứ đâu chạy trên Rift. Một đề xuất trung hòa là cho phép chạy trên Rift các ứng dụng được phân phối trong cửa hàng của chúng ta, hoặc là được phân phối trực tiếp bởi các nhà phát triển, nhưng không cho phép các phiên bản của ứng dụng được phân phối trong các cửa hàng khác.”
Zuckerberg tiếp tục chỉ ra những lợi ích dự tính từ đề xuất của anh ta, cũng như một cạm bẫy tiềm tàng (“Một điều tôi không hiểu là, chúng ta định làm thế nào để Valve tuân thủ các điều khoản của chúng ta bất kể chúng ta có thiết lập những hạn chế gì.”) Mặc dù anh ta đưa ra cho nhóm điều hành của Oculus rất nhiều vấn đề để cân nhắc, nhưng điều mà anh ta nói ở cuối email mới là vấn đề khiến họ không thể ngừng nghĩ đến trong suốt nhiều ngày sau đó.
“Mặc dù hiển nhiên là tôi đánh giá rất cao quan điểm của mọi người, nhưng tôi cũng xem chiến lược nền tảng này là toàn bộ lí do chúng tôi đầu tư vào VR, nên tôi sẽ không thay đổi quan điểm của mình đơn giản chỉ vì các anh quan tâm rất nhiều.”
Nếu có bất kì hi vọng nào về chuyện Zuckerberg có thể đổi ý, thì chúng cũng bị dẹp bỏ hoàn toàn bởi một email tiếp theo từ Brendan Marten, người đứng đầu bộ phận tài chính dành cho AR, VR của Facebook, trong đó nêu ra những điểm sau:
• “Mark nhận thấy rằng có rủi ro khi đóng cửa nền tảng, nhưng không tin rằng chúng đủ lớn hoặc không thể đảo ngược, và sẵn sàng nắm lấy cơ hội đó. Anh ấy tin rằng các bạn có thể mở nó ra một khi đã đóng, nhưng hướng ngược lại thì khó hơn nhiều.”
• “Mark tin rằng một số nhân viên của Oculus sẽ không hài lòng với việc đóng cửa nền tảng, và thậm chí rằng nó đi ngược lại văn hóa [công ty] và có thể gây ra sự căng thẳng trong toàn đội. Nhưng hãy coi đó là một cái giá hợp lí… Ví dụ, có bao nhiêu nhân viên kì cựu của Oculus (những người hay phản đối mạnh mẽ việc đóng cửa nền tảng nhất) sẽ từ bỏ RSU của họ? Nếu họ không làm vậy, bao nhiêu người sẽ vì thế mà làm việc tệ đi? Liệu ngay cả một người đề cao tính nguyên tắc như John [Carmack] có bỏ đi không?”
• “Trừ khi chúng ta trình bày được với Mark với một kế hoạch dài hạn để Rift thành công mà anh ấy đánh giá là hợp lí, còn không, tôi tin rằng Rift có lẽ sẽ sớm cạn kiệt tài nguyên, hoặc bị bỏ rơi.”
• “Một trong ba hướng: a) chúng ta nghĩ ra một lời giải thích cho việc để mở mà Mark có thể tin là hợp lí, b) chúng ta quyết định đóng cửa, hoặc c) sẽ xảy ra một vụ đối đầu. Và hãy nhớ rằng, ngay cả khi chúng ta thắng cuộc đối đầu đó, Mark vẫn kiểm soát ngân sách và số lượng nhân viên, vậy nên bất kể thế nào thì rất có thể Rift sẽ bị chết đói.”
Giữa tình cảnh này, Iribe đã tìm kiếm lời khuyên từ Tim Sweeney, CEO của Epic, anh không ngần ngại trả lời rằng “bằng bất cứ cách nào thì việc đóng cửa phần cứng của Oculus cũng là một ý tưởng cực kì tệ hại.”
Sweeney tiếp tục đưa ra lời khuyên sau: “Một vòng luẩn quẩn. Anh đã chặn Steam, Valve đã chặn Oculus và tất cả các nền tảng khác đã hình thành trận tuyến. Quá nhiều chuyện đang xảy ra trong bí mật mà anh thậm chí sẽ không nhìn ra vị trí của kẻ thù cho đến khi chúng đã cố thủ rất sâu rồi… Những chuyện vớ vẩn, ngớ ngẩn đang xảy ra đã là quá đủ rồi. Amazon từ chối bán Apple TV, Apple yếu ớt chống trả cuộc chiến bằng cách chặn quảng cáo với Google, và Window Store tan nát của Microsoft không bán những ứng dụng Windows đích thực. Facebook nên đứng trên những vụ ẩu đả này, hãy hành động như một tay chơi đáng tin cậy và công bằng trong tất cả các hệ sinh thái.”
Khi Luckey suy ngẫm những lời này từ Tim Sweeney, một email khác từ Brendan Marten đã khiến cậu nảy ra một ý tưởng. “Cảm giác của tôi là [Mark] tin rằng Google là đối thủ lớn nhất của chúng ta về lâu dài…” Marten viết. “Google là một đối thủ có sức mạnh bền bỉ nhất về tài chính và cái họ quan tâm nhất là đạt được một hệ sinh thái VR rộng lớn. Nó sẽ cạnh tranh với cái mà Mark muốn chúng tôi đạt được cho Facebook. Mark cần nghe nhiều hơn về điều đó trong tầm nhìn/các nội dung thảo luận chiến lược sắp tới của chúng ta.”
Google làm Luckey nghĩ đến điện thoại Android của Google, và điện thoại Android làm cậu nghĩ đến một thứ mà cậu nghĩ có thể thực sự hiệu quả.
“Anh có quen với cài đặt ‘Nguồn không xác định’ trên điện thoại Android không?” Luckey hỏi Iribe trong một cuộc họp nhóm điều hành vào tuần tiếp theo.
Iribe không biết, vì vậy Luckey giải thích. “Một trong những điều tuyệt nhất về Android nó rất dễ để sideload các ứng dụng” – ý Luckey là chạy các ứng dụng đến từ các nguồn khác ngoài Google Play Store. “Tất cả những gì anh phải làm là vào phần cài đặt và bật ‘Nguồn không xác định’. Về cơ bản, đó là một cách để bẻ khóa điện thoại của anh, nhưng chỉ với một cú nhấp chuột, thay vì phải làm tất cả những trò điên rồ nhảm nhí trên iOS.”
Ý tưởng mà Luckey muốn ‘bán’ cho Iribe là, Oculus chỉ cần bắt chước mánh khóe đó. Bằng cách này, Zuckerberg có thể đóng nền tảng như anh ta muốn, còn người dùng vẫn có thể mở nó chỉ bằng một cú nhấp chuột.
“Thú vị đấy,” Iribe trả lời, bây giờ mới bắt kịp ý tưởng.
“Và nghĩ xem,” Luckey nói đùa, “biết đâu chúng ta đã nảy ra ý tưởng này sớm hơn nếu bất cứ ai trong các anh dám sử dụng một phần cứng không phải do Apple làm ra!”
Nhưng khoan, một trong các nhà điều hành chỉ ra: Đối tượng khách hàng (chính thống) của Android rất khác so với đối tượng khách hàng sẽ mua Rift. Nghĩa là, so với khoảng 1-2% người dùng Android đã kích hoạt ‘Nguồn không xác định’, khả năng người dùng của Rift làm thế sẽ cao hơn rất nhiều.
“Chính xác,” Luckey nói. “Tuy nhiên, chúng ta không cần quảng cáo chuyện đó với Mark!”
***
Tối hôm đó, khi đã về đến Công xã, Luckey đã kể lại ý tưởng nguồn không xác định với Edelmann, Dycus, Hammerstein, Howland và Shine. Tất cả năm người đều nhất trí với nó và cho rằng đây là một giải pháp thông minh.
“Thành thực mà nói,” Howland lên tiếng, “mình hơi ngạc nhiên với các xử lí của Brendan trong chuyện này. Có lẽ anh ấy nên nói chuyện một chút với anh bạn Nate của mình.”
Luckey hiểu nguyên cớ cô nói như vậy, dựa trên sự ngưỡng mộ của Iribe dành cho Steve Jobs, và chuyện rõ ràng anh ấy đã lăm le những lợi ích của các nền tảng “đóng” trong vài năm trở lại đây.
“Và thậm chí thành thực hơn,” Howland tiếp tục, “có ai thấy kì lạ không, nói đúng hơn là mất nhuệ khí, khi mà Zuckerberg không có vẻ gì là hiểu cái thị trường mà tự anh ta mua vào?”
Chính xác hay không thì cuối cùng Zuckerberg cũng thông qua những ý tưởng nguồn không xác định.
“Cuộc họp với Mark Zuckerberg diễn ra khá tốt đẹp,” Iribe nhắn tin cho nhóm điều hành vào ngày 18 tháng Hai. “Tôi đã trình bày một đề xuất cấp phép SDK tương tự như Android, trong đó… người dùng vẫn có quyền mở và sử dụng Steam hoặc bất kì ứng dụng nào khác, nhưng các nhà phát triển và cửa hàng rất khó quảng bá những nội dung yêu cầu phải vô hiệu hóa tính năng bảo mật/an toàn…Tôi nghĩ rằng chúng ta đã hạ cánh ở một nơi rất tốt nếu xét đến những khả năng khác.”
Luckey cực kì phấn khởi về cách giải quyết này, cũng như về rất nhiều tựa game ra mắt mà cậu đã chơi thử cho Rift. Cậu không thể ngừng suy nghĩ trong đầu mình lại, đến nỗi cậu quyết định đăng nó lên Reddit tối hôm đó: Một thứ tuyệt vời đang ở ngay kia, nếu tôi tự nhủ với mình như thế…
Dự án vì đam mê
Từ một căn hộ ở Hà Lan, Jules Blok điên cuồn viết code trên chiếc laptop của mình.
Đoạn code mà anh đang viết là dành cho một dự án đam mê – của một phần bổ trợ có tên là Revive. Khi chứng kiến dự án của mình đang từng bước phát triển, Blok vừa lo lắng vừa phấn khích. Phấn khích vì nếu Revive hoạt động, thì những người sở hữu Vive sẽ có thể chơi những game hiện tại chỉ có trên Rift, và lo lắng vì anh không biết Oculus sẽ phản ứng thế nào.
Có lẽ họ sẽ kiện anh. Hoặc có thể họ sẽ cấm anh tiếp cận các ứng dụng của họ. Hoặc có lẽ họ sẽ không buồn quan tâm. Tại thời điểm này, tất cả vẫn còn chưa rõ ràng. Nhưng ngay cả khi có thể nguy hiểm đang chờ anh phía trước, Blok vẫn quyết tâm tiến bước. Bởi vì với Blok, chuyện này liên quan đến điều gì đó lớn lao hơn bản thân anh. Chuyện này liên quan đến các nguyên tắc, và anh có thể chứng minh rằng một phần bổ trợ như Revive sẽ khả thi về mặt công nghệ.
Việc tạo ra Revive, hoặc một cái gì đó tương tự, đã hình thành trong tâm trí Blok khoảng một năm nay. Kể từ khi Oculus bắt đầu nói về những “trò chơi độc quyền”. Bởi vì, giống như hầu hết các game thủ PC, anh xem các trò chơi độc quyền là đi ngược lại trải nghiệm PC. Chúng phá hủy một trong những điều tuyệt vời nhất của việc chơi game trên PC: Bất kì ai cũng có thể chơi bất kì trò chơi nào trên PC. Tôn chỉ đó quá quan trọng và, đối với Blok, nó cũng là thứ đáng để anh chiến đấu.
Vì vậy, khi Oculus ‘xa lánh’ đặc tính mở của các game trên PC để xích lại gần phương pháp kín cổng cao tường của máy console, Blok bắt đầu tự hỏi liệu mình có thể làm cái gì đó hay không. Một cái gì đó giống như Wine, một ứng dụng làm cho game Windows chơi được trên các nền tảng Linux, còn game của Oculus sẽ chơi được trên HTC Vive.
Để làm được điều này, Blok xác định rằng cách tốt nhất là tạo ra một lớp tương thích giữa SDK của Oculus và OpenVR (SDK của Valve). Nhanh chóng, anh tự tin rằng mình có thể viết được một thứ như thế, nhưng trong anh không ngừng có nhũng mâu thuẫn xảy ra. Liệu anh có nên tiếp tục làm hay không. Cảm giác không chắc chắn này tồn tại dai dẳng cho đến khi anh một xem một mục trên Reddit “Ask Me Anything” mà Palmer Luckey đã thực hiện vào tháng Một năm 2016.
“Có thể bạn đang hiểu lầm đôi chút về mô hình kinh doanh của chúng tôi,” Luckey giải thích cho một người dùng Reddit lo ngại về tính độc quyền. “Khi chúng tôi nói ‘Độc quyền trên Oculus’, điều đó có nghĩa là độc quyền cho Oculus Store, không phải cho Rift. Chúng tôi không kiếm tiền từ phần cứng Rift, và không thực sự có động cơ nào để khóa chặt phần mềm của mình với Rift. Đó là lí do tại sao Oculus Store cũng có mặt trên Gear VR của Samsung. Gear VR và Rift là những thiết bị VR dành cho người tiêu dùng đầu tiên sắp ra mắt, nhưng trong tương lai, tôi hi vọng sẽ có hàng loạt phần cứng với nhiều mức giá và chất lượng khác nhau, giống như thị trường truyền hình và điện thoại.”
Thông tin đó là một sự an ủi với Blok, nhưng điều thực sự thu hút sự chú ý của anh là khi Luckey nói điều này: “Nếu khách hàng mua một tựa game từ chúng tôi, tôi không quan tâm họ có chỉnh sửa nó để chạy trên bất cứ cái gì họ muốn hay không. Như tôi đã nói một triệu lần, mục tiêu của chúng tôi là không thu lợi bằng cách khóa chặt mọi người vào mỗi phần cứng của mình. Nếu câu chuyện diễn ra đúng như vậy, thì thế quái nào chúng tôi lại hỗ trợ Gear VR và nói chuyện với các nhà sản xuất kính khác?”
Sau khi đọc xong, Blok quyết định tiến lên. Anh đã đợi cho đến khi Oculus đưa ra phiên bản ổn định đầu tiên của SDK, và ngay sau khi họ làm vậy, anh bắt tay vào việc.
Ngay từ lúc bắt đầu, Blok biết rằng một trong những thách thức lớn nhất là tính năng kiểm tra chữ kí mã của Oculus. Tính năng này là biện pháp bảo mật tiêu chuẩn cho các sản phẩm phần cứng, và nó được thiết kế để ngăn không cho chạy các phầm mềm bị back (hoặc chưa được kiểm tra). Để giải quyết vấn đề này, Blok và một lập trình viên khác mà anh tin tưởng đã tạo ra một tệp injector, thứ có thể tự khởi động và qua mặt hệ thống bảo mật của Oculus. Và đến cuối tháng Ba, Blok gần như đã sẵn sàng chia sẻ dự án đam mê mà anh đã đặt tên là Revive này.