Câu hỏi 71
Có vẻ như chồng tôi thích xem ảnh của các cô gái trên mạng hơn là tôi. Tôi cần gieo hạt giống gì để có được sự chú ý của anh ấy?
Cho đến lúc này, chắc bạn có thể thấy được rằng, tôi rất may mắn được đi khắp nơi trên thế giới và được ở cùng với những con người đến từ nhiều quốc gia. Họ chính là người đã dạy cho tôi rất nhiều điều trong khi đáng ra tôi mới nên là người dạy cho họ. Sau đây là những điều tôi thấy được ngày nay.
Tất cả chúng ta đều quen thuộc một cách đầy đau đớn với những cơn nghiện mà mọi người mắc phải với rượu, với ma túy. Nhưng tôi nghĩ cơn nghiện máy tính mới là thứ đang ngày càng trở nên trầm trọng, có lẽ là bởi máy tính thực sự đóng một vai trò khổng lồ trong việc cung cấp thức ăn, quần áo, và nhà ở cho dân số thế giới đang ngày một gia tăng. Tôi nghĩ nếu không có máy tính thì chúng ta đã không thể làm được điều đó trong những thập kỷ vừa qua.
Nhưng cùng lúc đó, máy tính cũng gây hại cho chúng ta và có lẽ phải một hoặc hai thế hệ nữa thì chúng ta mới thực sự biết được việc này đã trở nên trầm trọng đến mức nào. Vì vậy, khi chúng tôi trả lời câu hỏi về một người bị nghiện tranh ảnh khiêu dâm trên mạng thì câu trả lời đó cũng có thể được áp dụng cho người bị nghiện trò chơi điện tử trực tuyến, hay Facebook, hay chỉ là thư điện tử.
Tôi nghĩ bản chất của một cơn nghiện là chúng ta biết nó có hại cho chúng ta nhưng chúng ta không có đủ sức mạnh để dừng lại. Cơn nghiện của chúng ta có thể làm hại gia đình hoặc bạn bè của chúng ta, phá hủy danh tiếng của chúng ta, gây hư tổn đến cơ thể và tâm trí của chúng ta - và trong những khoảnh khắc thông suốt, chúng ta hiểu rõ điều đó. Nhưng chúng ta vẫn không thể dừng bản thân lại được. Khi đó, chúng ta gọi việc này là một “cơn nghiện.”
Cái hay của Hệ thống Năng đoạn Kim cương nằm ở chỗ, nó cho chúng ta sức mạnh để dừng lại khi chúng ta không có sức mạnh để dừng lại.
Dù thế nào thì câu hỏi này, dưới nhiều dạng khác nhau, cũng đã đến với tôi ở khắp mọi nơi trên thế giới - bởi vì cơn nghiện máy tính, dưới nhiều dạng khác nhau, đã trở thành một vấn nạn toàn cầu. Chúng ta hãy chọn cuộc nói chuyện với Ivana, diễn ra khi chúng tôi đang đi tản bộ cùng nhau trên cầu Charles - một trong những địa điểm đẹp nhất ở Prague, Cộng hòa Séc.
“Vâng, thế thì đó là một cơn nghiện: đối với tôi, nó trùng khớp với định nghĩa về một cơn nghiện. Cậu ấy muốn nó, cậu ấy biết nó làm hại cậu ấy, và cậu ấy không thể dừng lại,” tôi nói.
“Cái tôi muốn nói là nó tồi tệ hơn ông nghĩ đấy,” cô trả lời. “Số ngày mà anh ấy không thể dậy nổi hoặc không thể làm được việc gì ngày càng tăng lên, và tôi có một cảm giác rất mạnh rằng đó là do lúc nào anh ấy cũng ngồi xem tranh ảnh khiêu dâm trên mạng. Ngoài ra, anh ấy còn rất bối rối mỗi khi tôi bước vào phòng và bắt gặp anh ấy làm việc đó.”
Branislav đang đi phía trước chúng tôi, vừa đi vừa chỉ cho một số người bạn một trong nhiều bức tượng nổi tiếng trên cầu. Tôi thấy rằng có vẻ như, trong những năm gần đây, cậu ấy đã trở nên có chút căng thẳng, không còn điềm tĩnh như trước đây.
“Cậu ấy có thực sự muốn dừng lại không?” Tôi hỏi.
“Tôi nghĩ là có. Tôi biết nghe thật mâu thuẫn: anh ấy nghiện tranh ảnh khiêu dâm bởi vì anh ấy thích nhưng anh ấy muốn dừng lại. Tôi nghĩ chắc việc đó khiến anh ấy cảm thấy mình hèn hạ - nó hạ thấp phẩm giá của anh ấy và anh ấy muốn lấy lại tâm trí, lấy lại khả năng tập trung vào những việc khác.”
“Tốt. Thế thì chúng ta chỉ cần giúp cậu ấy gieo các hạt giống của mình. Điều bạn cần nhớ là, khi chúng ta giải quyết một cơn nghiện bằng Năng đoạn Kim cương, chúng ta không tập trung vào lý lẽ hay sức mạnh ý chí để khiến một người dừng lại. Bởi nếu họ có thể chấm dứt cơn nghiện theo cách như thế thì họ đã thành công từ lâu rồi.”
“Tôi hiểu,” Ivana đồng ý. “Chúng tôi đã trải qua giai đoạn đó cả nghìn lần rồi. Rõ ràng để chấm dứt cơn nghiện này thì cần một phương pháp khác, mới mẻ hơn.”
“Được. Thế thì hai chúng ta hãy nói về việc Branislav cần gieo những hạt giống gì; và rồi hai bạn có thể cùng nhau làm việc đó khi ở nhà, một cách chậm rãi và thoải mái.” Cô gật đầu.
“Này, bạn biết rượu là một vấn đề nghiêm trọng đến mức nào ở Mỹ đúng không?”
“Ở đây cũng thế,” cô nói.
“Và mọi người đã chi ra hàng tỷ đô-la để cố gắng chấm dứt cơn nghiện rượu của họ. Ý tôi là có những trung tâm cai nghiện mà bạn phải trả đến một ngàn đô-la một ngày, bạn hiểu điều tôi muốn nói chứ?” Ivana gật đầu. Những đám đông khách tham quan đang lũ lượt đi qua chúng tôi ở trên cầu nhưng cô vẫn rất tập trung, và có cảm giác như chỉ có hai chúng tôi vậy.
“Nhưng bạn biết không? Người ta phát hiện ra rằng phương pháp chữa trị hiệu quả nhất lại miễn phí. Nó có tên là Những người nghiện rượu vô danh (Alcoholics Anonymous - AA).”
“Tôi đã từng nghe nói đến rồi. Nó hoạt động như thế nào?”
“Bạn chỉ cần tụ tập với những người nghiện rượu khác, các bạn sẽ nói chuyện với nhau và hỗ trợ lẫn nhau. Mấu chốt của chương trình này là một yếu tố có tên là ‘nhà tài trợ.’
Nhà tài trợ đa phần sẽ là người đã tham dự các buổi gặp của AA được một thòi gian rồi và là người đã thành công trong việc không uống ‘ly rượu đầu tiên’ trong khoảng một năm hoặc hơn. Khi một người mới bắt đầu tham gia các buổi gặp, đến một thời điểm nhất định, họ sẽ có lựa chọn được đề nghị một người khác làm nhà tài trợ cho họ. Nhà tài trợ này sẽ đồng ý giúp họ học các nguyên tắc của AA và có thể cho phép người mới, chẳng hạn, gọi điện thoại cho họ khi người mới đó cảm thấy thèm uống.
Một trong những nhà đồng sáng lập của AA nói rằng có rất nhiều lý do cho việc tại sao bản thân ông cũng đã đảm nhận vai trò nhà tài trợ cho những người nghiện rượu khác. Đầu tiên, ông cảm thấy đó là trách nhiệm của ông; và ông cũng phát hiện ra rằng giúp người khác đem lại niềm vui tuyệt vời. Ngoài ra, đó còn là một cách tuyệt vời để ông trả món nợ của mình cho người mà trước đó đã giúp ông.
Nhưng tôi nghĩ lý do quan trọng nhất mà ông đề cập là mỗi lần ông giúp một người khác trong vai trò nhà tài trợ, ông lại ‘nhận được một chút sự đảm bảo cho bản thân để chống lại một sự sa ngã có thể xảy ra’ - tức là, nó giúp ông tránh được việc lại sa vào rượu một lần nữa.
Và đó chính là điểm mấu chốt; đó chính là lý do tại sao AA lại hiệu quả đến vậy. Khi bạn nhận trách nhiệm giúp một người bị nghiện, bạn gieo hạt giống để thấy cơn nghiện của chính mình chấm dứt.”
“Vậy cách tốt nhất để Branislav có thể giúp chính mình là giúp người khác.”
“Vẫn như mọi khi thôi! Và rồi, bạn sẽ thấy, đây không phải vấn đề sức mạnh ý chí hay lý lẽ, vì chúng ta không thể duy trì lý lẽ khi chúng ta bị nghiện. Cậu ấy chỉ cần đơn giản gieo các hạt giống, liên tục gieo các hạt giống, rồi khi chúng bắt đầu phát triển bên trong cậu ấy, chúng sẽ chi phối và cậu ấy sẽ tự động dừng lại.”
“Nhưng làm thế nào anh ấy giúp được người khác nếu anh ấy còn không giúp được bản thân mình?”
“Nó nằm ở việc cố gắng. Chỉ cần cố gắng giúp người khác là đã gieo được hạt giống rồi. Cố gắng hết sức cậu ấy có thể - vậy là đủ. Bạn biết Bốn Bước Starbucks đúng không? Bạn biết cậu ấy phải làm gì mà.”
“Để tôi nói cho ông nghe nhé,” Ivana nói. Chúng ta đã đi gần hết cây cầu và Branislav đang đi ngược trở lại về phía chúng tôi. “Đầu tiên, anh ấy cần quyết định anh ấy muốn gì: anh ấy phải nói, ‘Tôi muốn vượt qua cơn nghiện tranh ảnh khiêu dâm trên mạng này.’ Thứ hai, anh ấy phải tìm một người gặp vấn đề giống thế và lên một kế hoạch để giúp người đó.”
“Hoặc chỉ cần một người có vấn đề tương tự cũng được,” tôi nói thêm. “Thật tốt nếu họ có cùng cơn nghiện giống với cậu ấy nhưng nếu là một dạng cơn nghiện khác - nghiện rượu, nghiện ăn, bất cứ cái gì - thì cũng sẽ vẫn có tác dụng. Chỉ là khi đó cậu ấy sẽ phải ‘tái định hướng’ hạt giống đó trong thời gian Thiền Cà phê.”
“Tôi hiểu rồi,” cô nói. “Thứ ba, anh ấy phải thực sự giúp người đó; tức là, đưa người đó ra một quán Starbucks hoặc một nơi tương tự và chia sẻ các ý tưởng về việc làm thế nào để chấm dứt cơn nghiện mà họ có chung.
Thứ tư, trước khi Branislav đi ngủ, anh ấy nên nghĩ về việc làm tốt mà anh ấy đã thực hiện khi anh ấy chọn người kia, lên kế hoạch giúp người đó và thực sự nói chuyện với người đó.
Thiền Cà phê!” Cô cười.
“Cà phê?” Branislav thốt lên khi tiến đến chúng tôi. “Nghe hay đấy! Có một quán trên sông gần đầu kia của cây cầu.”
Được rồi, có lẽ lần này tôi sẽ ngắm nhìn các bức tượng. Chúng tôi quay người để đi ngược trở lại.
CÂU HỎI 72
Trong một thời gian dài chúng tôi yêu nhau, tôi hoàn toàn không biết rằng vợ tôi nghiện rượu rất nặng. Nhiều lúc tôi cảm thấy dường như nó chi phối cô ấy hoàn toàn; cứ như cô ấy yêu chai rượu của cô ấy còn hơn cả yêu tôi. Hạt giống để vượt qua cơn nghiện này là gì?
Câu hỏi này xuất hiện trong giờ nghỉ giải lao giữa một buổi nói chuyện mà tôi đang thực hiện tại Trung tâm Hội nghị Hồng Công, nơi có một tầm nhìn rất đẹp nhìn ra cảng Hồng Công. William hỏi câu hỏi này trên sân khấu khi tôi đang ký một vài quyển sách; cậu chỉ vào Sue, cô vẫn đang ngồi trong hàng ghế khán giả và gật đầu với tôi hàm ý rằng cô đồng ý với việc cậu hỏi câu hỏi này. Cả hai đều là người Trung Quốc và đều là Phật tử.
“Bạn muốn tôi cho bạn một câu thần chú hay một loại bùa Phật giáo nào đó mà khiến cô ấy ngừng uống rượu ngay lập tức phải không?” Tôi nói trước.
Cái nhìn của William cho tôi thấy rằng tôi đã đúng.
“À, tôi không làm thế đâu,” tôi bảo cậu. “Và dù tôi có làm thế đi nữa thì nó sẽ chỉ có tác dụng nhờ các hạt giống của chính bạn. Vì thế chúng ta cần nói về các hạt giống, việc gieo các hạt giống.”
“Tôi có cần bảo Sue lên đây không?” Cậu hỏi.
“Không cần đâu. Có hai cách để giải quyết một cơn nghiện. Một là người bị nghiện rượu gieo các hạt giống để thấy ham muốn uống rượu của họ đơn giản là không còn nữa.” Đây là cách tiếp cận mà chúng ta vừa mới nói đến trong câu hỏi 71, và bạn có thể muốn đọc lại câu hỏi đó trước khi tiếp tục câu hỏi này.
“Nhưng còn một cách tiếp cận nữa mà bạn có thể thấy hữu ích, tùy vào tình huống bạn gặp phải. Ở đây, chúng ta sử dụng một tổ hợp gồm Đóa hoa ba, Quy luật nghiệp hai, và điều thứ ba trong Bốn Sức mạnh.”
“Đóa hoa ba,” William nói. “Tôi làm một việc gì đó thay đổi thế giới xung quanh tôi, rồi Sue sẽ thay đổi theo cùng với tất cả những con người và địa điểm khác trong cuộc đời tôi.”
“Phải. Tôi biết là giờ thì điều đó có thể khó nghe và chắc chắn đó không phải là điều mà đa số mọi người muốn đối mặt, nhưng bạn là một người bạn và tôi muốn bạn thử một điều gì đó. Cuối cùng thì thực sự nó sẽ đem lại rất nhiều sức mạnh.”
“Được,” William nói, biểu hiện ra một vẻ pha trộn giữa sự kiên nhẫn của người Trung Quốc và sự cương nghị của người Anh, một vẻ đặc trưng của Hồng Công.
“Mấu chốt là Sue vốn đã là một phần của thế giới xung quanh bạn rồi; và thế giới đó thật sự đến từ những hạt giống mà ban đang gieo, thậm chí ngay trong lúc này. Nếu bạn thấy một người gần gũi với bạn đang phải đấu tranh với một cơn nghiện thì Đóa hoa ba nói rằng bạn chắc chắn có các hạt giống để nhìn thấy điều đó. Và để có các hạt giống đó, bản thân bạn chắc chắn đã làm - và ở một mức độ nào đó, bạn chắc chắn vẫn đang làm - một điều tương tự.”
“Ý ông là, bản thân tôi chắc chắn phải đang tham gia vào một hành vi gây nghiện nào đó, và việc làm này khiến tôi nhìn thấy Sue bị nghiện rượu phải không?”
“Phải. Và Quy luật nghiệp hai nói rằng các hạt giống - những cơn nghiện nho nhỏ của chính bạn - nhỏ hơn của Sue nhiều bởi vì các hạt giống trong tâm trí nhân lên với tốc độ thậm chí còn nhanh hơn các hạt giống chúng ta tìm thấy trong tự nhiên.”
William nối tiếp ngay. “Và điều thứ ba trong Bốn Sức Mạnh nói rằng tôi có thể vô hiệu hóa hạt giống tạo ra cơn nghiện của chính tôi chỉ bằng cách nhận ra rằng tôi có hạt giống đó và đưa ra một cam kết sẽ xử lý nó.”
“Chính xác. Toàn bộ phương pháp Năng đoạn Kim cương được dựa trên việc thừa nhận rằng các hạt giống của bạn đang tạo ra tất cả những con người và tất cả các tình huống ở xung quanh bạn - đây không phải là một điều mà đa số chúng ta muốn nghe khi có chuyện xảy ra. Nếu một người trong gia đình chúng ta bị nghiện nặng, dù là nghiện cái gì đi nữa, thì việc đó sẽ gần như luôn luôn đặt một sự căng thẳng rất lớn lên tất cả các thành viên khác trong gia đình. Ngay cả những người tốt nhất cũng sẽ bắt đầu cảm thấy tức giận về khoảng thời gian và những phiền phức nảy sinh từ việc chăm sóc cho thành viên gia đình bị nghiện mà đôi khi kéo dài qua nhiều năm trời.
Vậy là có một sự chống cự lại ý tưởng rằng hành vi của người này là đến từ tôi; sẽ không một ai trong gia đình muốn nghe điều đó. Tuy vậy, nếu chúng ta áp dụng ý tưởng này ngay lập tức, chúng ta sẽ khiêm tốn hơn và cảm thông hơn. Nó cũng mang đến cho chúng ta niềm vui to lớn vì chúng ta đột nhiên nhận ra rằng chúng ta không chỉ có trách nhiệm cho tình huống chúng ta gặp phải, mà chúng ta còn được trao sức mạnh để thay đổi nó, chỉ bằng cách thay đổi bản thân.
Từ đó, chúng ta bắt đầu công việc của một thám tử: bạn nghĩ hạt giống có thể là gì? Hành vi gây nghiện nhỏ nào có thể đang gieo một hạt giống trong bạn khiến bạn nhìn thấy Sue theo cách bạn đang nhìn thấy?”
William thực hiện động tác “nhìn lên trần nhà”: một dạng thiền tự nhiên. “Cà phê?” Cậu nói một cách đơn giản.
“Bạn nghiện nó ư?”
“À, không phải là tôi muốn coi bản thân mình là một người nghiện cà phê, nhưng tôi thực sự nghĩ rằng nó phù hợp với định nghĩa về một cơn nghiện. Tôi cần uống cà phê mỗi ngày; tôi biết rằng nó có hại cho tôinhưng tôi vẫn không thể dừng uống nó được.”
“Chính xác thì nó có hại cho bạn như thế nào?”
“Tôi đã nghĩ về việc đó rồi,” William nói. “Ý tôi là, chắc chắn nó khiến tôi cảm thấy căng thẳng. Nếu tôi uống một tách cà phê sau hai giờ chiều thì buổi tối tôi sẽ khó ngủ. Dù cho tôi chỉ uống một cốc vào thời điểm trước đó trong ngày thì tôi vẫn tin rằng nó không tốt đối với tôi - tôi nghĩ cà-phê-in chắc chắn phải tích tụ trong máu của tôi, thậm chí trong nhiều ngày.
Ngay cả khi tôi khó thừa nhận được những tác hại mà cà phê gây ra cho tôi, tôi vẫn có thể thấy được những tác hại mà nó gây ra cho những người xung quanh tôi. Thực lòng mà nói, có vẻ như những người mà lúc nào cũng cầm trên tay một tách cà phê khác hẳn so với những người khác: thiếu tập trung hơn, thiếu khả năng giữ tâm trí ở trên mọi việc.”
“Thế bạn áp dụng Sức mạnh ba như thế nào?”
“Nghĩ về tác hại mà cà phê gây ra cho tôi cũng như cho những người xung quanh tôi… và có thể đua ra một cam kết là giới hạn bản thân chỉ uống một cốc một ngày hoặc chỉ uống trước buổi trưa. Cam kết đó, nếu tôi tiếp tục giữ vững nó, sẽ phá hủy các hạt giống cũ mà tôi đã tích tụ qua nhiều năm từ cơn nghiện cà phê nho nhỏ của tôi. Những hạt giống gây nghiện sẽ ngày càng ít mở ra và tôi sẽ thấy ngày càng ít cơn nghiện trong cuộc đời xung quanh tôi. Bao gồm cả cơn nghiện rượu của Sue. Chậm nhưng chắc, trọng tâm của cô ấy sẽ chuyển đổi - từ chai rượu của cô ấy trở lại tôi.”
“Nghe giống một kế hoạch đấy,” tôi mỉm cười.