Bây giờ, miền Tây đã vào mùa mưa thật sự rồi, không còn những cơn mưa đầu mùa đi kèm đì đùng sấm chớp làm cho bọn trẻ con sợ nữa. Và, khi mưa đã bắt đầu “già”; thì mùa thu hoạch mật ong coi như chấm dứt. Đó cũng chỉ là lý thuyết. Thực tế, mùa mưa thì người làm nghề ăn ong (gác kèo ong) vẫn đi lấy mật. Tuy nhiên, mật ong rừng mùa mưa thì không ngon, không sóng sánh vàng mật nắng như mùa nắng hạn; và, do có “nhiễm” nước mưa, nên hậu của mật ong mùa này, thường có vị hơi chua, dù rất nhẹ. Ở bài viết nhỏ này, tôi muốn nhắc nhớ lại kỷ niệm thời thơ ấu của mình. Ở quê hồi đó (là cái thời rất lâu lắm rồi), quanh đi quẩn lại, giữa hai bữa ăn chính là cơm sáng và cơm chiều; ngoài ra, chẳng có món gì “xen kẽ” thêm. Cứ như thế, ngày này sang ngày nọ; ngoài hái ổi, hái khế chấm muối hoặc ăn bình bát chín dầm đường cát, như tôi đã từng kể; thì, lâu lâu được mẹ gọi, tôi chạy ù từ ngoài vườn vào, mẹ cho chén cơm nguội chan mật ong; tôi mừng muốn rơi nước mắt; vì, ngày xưa ít có ong nuôi lấy mật như bây giờ, ong đó là ong tự nhiên về “đóng tổ” trên chảng ba của cây mít sau vườn, độ hai mươi ngày đến một tháng, cha tôi hun khói lấy mật một lần, mỗi lần như thế cũng chỉ thu được độ nửa lít cho đến ba “xị” mà thôi. Cho nên khi cầm chén cơm nguội chan mật ong từ tay mẹ, thì phải biết rằng chỉ “Út cưng” mới được mẹ cho ăn món ngon như thế đó. So với ba anh trai của mình, ít nhất tôi cũng được “đặc ân” hơn chỗ này! Quay lại cái chuyện ong về “đóng tổ” trên chảng ba của cây mít sau vườn. Lạ một điều, cứ sau một lần thu hoạch mật; ong lại trở về, và mỗi lần “trở về” như thế, đường kính của tổ ong cứ thu hẹp lại một tẹo; tầm sau ba đến bốn lần lấy mật, ong sẽ bay đi tìm chảng cây khác, và cũng ở một nơi nào đó, rất khác… Dư âm còn lại chỉ là, lâu lâu được mẹ cho chén mật ong chan cơm nguội. Vậy mà, vị mật ong đó, đến giờ sau hơn ba mươi năm, tôi vẫn còn cảm giác ngọt thơm ngay đầu lưỡi của mình… Mới hay ký ức là miền không tên gọi, mà chỉ cần ta gợi nhẹ lại, tất cả bao nhiêu hình ảnh và dư vị đều ùa về, dù đã cách hiện tại đến mấy mươi năm đi nữa… Và hình ảnh chén đựng cơm nguội bằng sành có kẻ hai viền màu xanh, kèm cái muỗng nhỏ xíu, mà mẹ thường cho tôi ăn với mật ong, như ngay bên cạnh bàn tay tôi đang gõ chữ, có thể cầm lên được ngay lập tức.
Bây giờ, thời kinh tế thị trường, cái gì cũng quy ra tiền hết; cho nên, nói thiệt, dù biết rằng mật ong rừng tràm là loại mật ong tốt nhưng tôi không dám khẳng định mình có thể mua mật ong tự nhiên thật đến trăm phần trăm, trừ thi thoảng anh em, họ hàng lấy được tổ ong thiên nhiên rồi “chia mật” lại, như cách mà mọi người hay nói với nhau là “để dành làm thuốc”. Và, mật ong mật và ong ruồi cũng có độ “chênh” nhau rất lớn về giá. Bây giờ, để bảo vệ rừng, cho nên nghề “gác kèo ong” nức tiếng một thời ở U Minh Hạ gần như đã lui vào thời quá khứ; có chăng là các hộ gia đình làm du lịch kiểu homestay đang “xốc” lại ký ức một thời để làm điểm nhấn phát triển mô hình kinh doanh cho hộ gia đình mình. Dù không đúng y chang “quy trình” của nghề “gác kèo ong” xưa; nhưng, tự tay mình ngồi vắt mật ong tại vùng đệm của Vườn quốc gia U Minh Hạ, cũng là cái thú tao nhã của dân miệt vườn. Tôi đã đi, đã chứng kiến và cùng trải nghiệm; cho nên, một dịp thích hợp nào đó, tôi sẽ làm hoa tiêu dẫn đường, nếu bạn và gia đình có ý tưởng làm chuyến du lịch về Cà Mau.
Gác kèo ong là một nghề có lịch sử hơn hai trăm năm ở miệt U Minh này. Cho dù “thời hoàng kim” của nghề gác kèo ong đã không còn nữa; nhưng dư âm, vị ngọt cũng như những hiểm nguy mà nghề gác kèo ong còn sót lại với dân kỳ cựu của nghề này, vùng đất này, cũng đủ để bạn viết đến vài chục trang sách. Bạn tin tôi nhé, thử đi Cà Mau một chuyến, sẽ có nhiều điều thú vị hơn bạn đã từng nghĩ. Và, để biết, ít nhất không phải như kiểu “cưỡi ngựa xem hoa” như chuẩn bị kèo; chọn điểm gác kèo là trảng sậy, trảng tràm… hay cần phải biết gác kèo ở điểm nào có ánh nắng chiếu vào để cây kèo luôn khô ráo, ong mới về “đóng tổ”; đến khi sắp thu hoạch mật, phải có những dụng cụ, bảo hộ, kể cả có lửa, có khói (cho ong bay đi)… thì tại sao bạn không nghĩ mình sẽ trải nghiệm từ việc gác kèo ong cho đến khi thu hoạch mật? Tôi hy vọng một thời gian nào đó thích hợp, bạn sẽ “ăn dầm nằm dề” với U Minh để hiểu thêm một chút về vùng đất huyền thoại nói chung và riêng nghề gác kèo ong này… Mật ong có tác dụng cực kỳ tốt cho sức khỏe cũng như việc làm đẹp; nhưng, theo chủ quan của tôi, bây giờ mật ong không còn “chất” được như xưa, bởi nghề nuôi ong lấy mật đang phát triển mạnh ở một số địa phương trong cả nước như Đồng Nai, Gia Lai, Thừa Thiên - Huế; Lạng Sơn… Mà đã gọi là “nuôi” rồi, thì không còn tự nhiên nữa, dù ít dù nhiều, ong cũng bị can thiệp của bàn tay con người. Cho nên, tôi cứ mãi hoài nghiêng về “miền quá khứ” với chén cơm nguội chan mật ong vàng ươm mà “từ hồi đó đó” mẹ đã cho tôi ăn. Bây giờ, tôi cứ luôn sống với phía hoài niệm. Và, chén cơm nguội chan mật ong hồi đó, là một trong những hình ảnh sâu đậm nhất trong tôi, cho đến thời điểm này… Miền Tây mưa đang bắt đầu già.
Và đã qua mùa thu hoạch mật…