GIAI ĐOẠN IIICÙNG LÀM LẠI TỪ ĐẦU

5Bài học từ chuyện ngoại tình

Thường thì chúng ta hay đổ lỗi cho bạn đời của mình về những điều bất như ý, chứ chúng ta không nhận thấy mối liên hệ giữa những mâu thuẫn cá nhân với mâu thuẫn trong hôn nhân của mình – giữa tổn thương mà chúng ta đang mang với tổn thương mà chúng ta trải qua trong đời sống vợ chồng.

Khi cố quy kết trách nhiệm cho người không chung thủy, người bị tổn thương có xu hướng nghĩ: “Chính anh đang lăng nhăng với người khác đấy, đừng có mà đổ lỗi cho tôi”. Những người không chung thủy lại thường nghĩ: “Cô có sống vì tôi đâu, chính cô đã đuổi tôi đi”. Dường như cả hai chỉ sống vì bản thân mình – có thể gọi là vị kỷ.

Các bạn nên thôi chỉ trích nhau và hãy chấp nhận mỗi người đều gánh phần trách nhiệm trong chuyện ngoại tình này. Đừng tranh cãi xem lỗi ai nhiều hơn, mà cả hai cần xem mình đã góp phần gây ra các vấn đề trong gia đình như thế nào. Việc này sẽ giúp làm sáng tỏ:

Chúng ta hãy xem xét cuộc hôn nhân của bạn qua từng góc nhìn này và sau đó tổng hợp lại những điều mà bạn biết qua một bài tập cụ thể.

Cái tôi méo mó

Suốt thời thơ ấu, bạn tiếp xúc với cha mẹ, anh chị em và những người gần gũi khác, quan sát cách họ tiếp xúc với nhau, từ đó bạn đã phát triển một số cách cảm nhận, suy nghĩ và cư xử nhất định tạo thành con người quen thuộc với bạn. Cảm giác bản thân này được trau dồi trong nhiều năm và ảnh hưởng đến cách mà ngày nay bạn kết nối với mọi người xung quanh. Bạn có thể mù quáng và dai dẳng bám vào cái-tôi-quen-thuộc nhưng có thể đã hỏng hóc này, bởi đây là con người mà bạn hiểu rõ nhất, người mà bạn đã dành cả cuộc đời để sống cùng và cảm thấy thoải mái nhất.

Sau đây là một số cảm xúc mà bạn có thể đã trải qua khi còn nhỏ. Hãy cố gắng xác định điểm nào phù hợp với bạn và bổ sung thêm những điểm của riêng bạn:

Cảm xúc tích cực: an toàn, mãn nguyện, tin tưởng, được chăm sóc, được khen ngợi, được tôn trọng, được chấp nhận, được đánh giá cao, được khuyến khích bày tỏ.

Cảm xúc tiêu cực: sợ hãi, hụt hẫng, ngờ vực, cô đơn, đố kị, nhàm chán, thiếu thốn, bị bỏ rơi, áp lực, không được yêu thương, bị sỉ nhục, bị chỉ trích, bị ràng buộc.

Tất những cảm xúc này đều ảnh hưởng và tạo lập vùng an toàn của bạn khi trưởng thành. Giờ đây, nếu người nào cho bạn trải nghiệm lại những cảm xúc tương tự, dù tích cực hay tiêu cực, thì có lẽ họ là người mà bạn đang tìm kiếm và bị thu hút khó cưỡng.

Cùng với những cảm giác này, có thể bạn đã hình thành một nhân sinh quan với những nhận thức và niềm tin đã ăn sâu về việc bạn là ai, bạn có thể hoặc nên mong đợi điều gì từ người khác. Bạn cố gắng hết sức để thấy an toàn và hạnh phúc, nhưng có khả năng bạn không thể trở thành một người khỏe mạnh, vững vàng và giỏi giang nếu bạn thiếu bất kỳ trải nghiệm quan trọng nào sau đây:

Thiếu bất kỳ trải nghiệm quan trọng nào trong số này, bạn đều có khả năng lớn lên với những vết thương lòng ảnh hưởng đến việc lựa chọn bạn đời và cách bạn kết nối với họ. Cụ thể:

Bây giờ chúng ta hãy xem xét bảy trải nghiệm hình thành nhân sinh quan được liệt kê bên trên để xem nếu không có chúng thì mối quan hệ của bạn sẽ trục trặc như thế nào.

Bạn không thấy an toàn, không thấy yên tâm

Thông thường có hai cách mà cha mẹ có thể gây ra một bầu không khí gia đình bất an:

Chúng ta hãy xem hai trải nghiệm tai hại này – bị bỏ rơi và bị lạm dụng – có thể ảnh hưởng ra sao đến mối quan hệ của bạn với bạn đời.

Người không chung thủy

Vì không thể “mạo hiểm tất cả và yêu hết mình”, bạn sẽ tìm một người tình để tạo khoảng cách với bạn đời hoặc hạ nhiệt tình cảm giữa hai người. Ngoại tình giúp bạn giảm nỗi sợ hãi phải phụ thuộc tình cảm vào một người mà bạn “chắc chắn” rằng họ sẽ rời bỏ bạn hoặc làm bạn tổn thương – ít nhất nó cũng cho bạn cảm giác tự do và kiểm soát tạm thời.

Bạn cũng có thể sử dụng ngoại tình để ăn miếng trả miếng. Khi còn nhỏ bạn đã từng bị cha mẹ “phản bội”, bây giờ bạn phản bội lại người bạn yêu thương để bù đắp cho những bất công mình đã gánh chịu trong quá khứ. Cuộc hôn nhân của bạn trở thành chiến trường cho bạn đấu tranh giành quyền thống trị.

Khi Jane lên mười, mẹ đã đem cô rời khỏi người cha nát rượu và đến sống ở một lục địa xa xôi. Cô không bao giờ gặp lại cha nữa. Một ngày nọ, cô nghe mẹ nói với cha qua điện thoại: “Jane là một đứa trẻ tuyệt vời. Con bé cũng là con của anh. Hãy quan tâm đến nó. Nó cần anh”. Sau mười bảy năm với hàng chục lá thư không được cha hồi đáp, Jane kết hôn với một người mà cô gọi là “tảng băng cảm xúc”, người khiến cô cảm thấy mình không quan trọng và không được yêu thương, giống như cha cô đã làm. Jane hiếm khi bày tỏ nỗi cô đơn của mình với chồng mà lại trả đũa bằng hàng loạt cuộc tình một đêm. Cuộc hôn nhân của họ mang tính cạnh tranh mà người chiến thắng là người cần người kia ít hơn.

Người bị tổn thương

Bị bỏ rơi khi còn nhỏ, bạn không biết cách tạo sự gần gũi với người khác, và cuối cùng bám lấy bạn đời hoặc đòi hỏi họ dành thời gian cho mình quá mức. Bạn cũng công kích họ bằng những nghi ngờ vô căn cứ (xuất phát từ trải nghiệm của bạn trong quá khứ và trước khi bạn đời ngoại tình). Bạn có thể biến cuộc hôn nhân trở nên căng thẳng, thậm chí bạn còn có thể lao vào điều mà bạn sợ nhất: bị bạn đời bỏ rơi.

Cha của Sheila là một người lăng nhăng và cha mẹ cô luôn cãi nhau về điều đó. Cha cô không bao giờ thừa nhận, cha mẹ cô cũng không ly hôn, nhưng cảm giác trong nhà lúc nào cũng nặng nề và buồn bã. Sau hai năm học cao đẳng, Sheila kết hôn với Sam. Mỗi buổi sáng khi anh đến New York làm việc, cô lại bị ám ảnh bởi cuộc sống bí mật của chồng. Sự nghi ngờ của cô đã gây áp lực lên cuộc hôn nhân của chính họ, và cô nhận ra mình đang buộc tội chồng cố tình ở lại văn phòng muộn để ngủ với cô trợ lý. Sam nhận thấy vợ không ngừng tra khảo và không kiềm chế được những cơn giận bột phát. Anh nói: “Cô ấy không nguôi ngoai được. Tôi không có cách nào trấn an cô ấy về tình yêu của mình, thiếu điều tôi phải giam mình trong nhà thì mới vừa lòng cô ấy. Sau một thời gian, cô ấy đã thắng và tôi thực sự thất vọng. Tôi sợ phải trở về nhà và bắt đầu hẹn hò với một người phụ nữ làm việc cùng tòa nhà”.

Bạn không thể tự chủ bản thân

Cha mẹ đã không khuyến khích bạn hình thành bản sắc riêng, phát triển cuộc sống độc lập hoặc tin tưởng vào quyết định của chính mình. Kết quả là bạn lớn lên với cảm giác phụ thuộc, mềm yếu và kém cỏi. Với các mối quan hệ khi trưởng thành, bạn cảm thấy bị kiểm soát bởi nhu cầu tình cảm của người khác và thấy tội lỗi hoặc sợ hãi khi bạn cố vượt qua chính mình. Nhân sinh quan của bạn mách bảo bạn không thể tự mình hành động.

Người không chung thủy

Đối với bạn, ngoại tình có thể là một hành động nổi loạn, một “tuyên ngôn độc lập” với các mối quan hệ mà bạn cảm thấy quá thân thiết hoặc đắm chìm trong đó. Lớn lên dưới mái nhà không cho phép tồn tại quyền riêng tư, bạn đã học cách khẳng định ý thức bản thân một cách bí mật và ngấm ngầm. Bạn cảm thấy cần phải bước ra ngoài cuộc hôn nhân để bớt ngột ngạt khi không thể là chính mình trước người bạn đời.

David thiếu cha từ khi còn nhỏ. Mẹ của anh, một người sống sót sau cuộc thảm sát Holocaust, vì lo sợ mất đi đứa con duy nhất của mình cả về thể xác lẫn tình cảm nên đã không cho phép anh đưa bạn bè về nhà. Mỗi ngày bà đều đưa đón anh đi học. Anh cảm thấy bị mẹ kiểm soát đến nghẹt thở, còn bản thân thì phụ thuộc và yếu đuối. Đối với anh, yêu có nghĩa là tan lẫn vào người khác và đánh mất chính mình. Anh nói: “Mối quan hệ của tôi với mẹ giống như con thiêu thân với ngọn lửa. Thật nguy hiểm khi đến quá gần nhưng vẫn không thể tránh xa”.

David đem lòng yêu Muriel vì cô cũng giống như mẹ anh: sợ hãi, bất an và cần anh rất nhiều. Trong cuộc hôn nhân của họ, anh vật lộn tìm cách vừa gắn kết với vợ vừa giữ sự tách biệt và sống thật với chính mình. Anh cần tình yêu của vợ để cảm thấy mình toàn vẹn và để dập tắt nỗi sợ hãi của riêng anh. Nhưng khi đáp ứng nhu cầu của vợ, anh lại thấy tù túng và bực bội. Anh tâm sự: “Tôi đã gánh trên vai mình hai người phụ nữ chất chứa tổn thương là mẹ tôi và vợ. Tôi hy sinh bản thân mình cho cả hai”. Chỉ với gái mại dâm thì David mới tin rằng anh có thể dàn xếp được các nhu cầu của mình.

Người bị tổn thương

Không dám tạo ra cuộc sống cho riêng mình, bạn ghen tị và lo lắng khi thấy bạn đời sống tách biệt và hành xử độc lập với bạn. Bạn những mong chồng/vợ bạn làm cho cuộc sống nghèo nàn của bạn thêm phong phú. Cũng có thể bạn đi theo hướng khác là trở nên độc lập đến mức cực đoan và không bao giờ cho phép bạn đời hỗ trợ bạn.

Anna là con một, mẹ cô là người chuyên tâm bảo bọc và cần mẫn đáp ứng mọi nhu cầu của con gái. Khi Anna lên ba, cô suýt bị bắt cóc. Kể từ đó, mẹ của cô có mặc cảm tội lỗi và càng bảo bọc cô nhiều hơn, đè bẹp mọi nỗ lực tự vươn lên của con gái. Cô bị cấm khóa trái cửa phòng ngủ, không được chuyển ra sống bên ngoài ký túc xá đại học. Thái độ thận trọng cực đoan đó của mẹ khiến Anna trở nên thụ động và không thể làm chủ các mối quan hệ của mình. Sau này, Anna đính hôn với một người đàn ông có cách hành xử vượt quá phạm vi một người bạn đời và tiếp tục bảo bọc cô. Nhưng sự thụ động, lệ thuộc và thiếu tự thân vận động của cô dần dần khiến chồng khó chịu, và anh ta đã ngoại tình với một người sôi nổi hoạt bát hơn, và có vẻ “thực” hơn.

Bạn không thể kết nối tình cảm với người khác

Cha mẹ bạn không mang lại cho bạn một mái nhà ấm áp yêu thương và bạn đã lớn lên với một tâm hồn trống rỗng cảm xúc, cô độc, không được chăm sóc. Trong các mối quan hệ lúc trưởng thành, bạn cảm thấy người khác không quan tâm hoặc lạnh nhạt với mình, và bạn phản ứng bằng cách sống xa cách, trôi dạt từ mối quan hệ này sang mối quan hệ khác hoặc tuyệt vọng tìm kiếm sự chú ý từ những người khiến bạn thất vọng. Nhân sinh quan của bạn mách bảo không có ai bên bạn.

Bạn lớn lên mà không có kỹ năng yêu, nên có thể bạn không biết yêu thương cả chính bạn. Tận tâm, thân thiết, chia sẻ trách nhiệm,... chỉ là những khái niệm xa xôi đối với bạn.

Người không chung thủy

Bạn ngoại tình với hy vọng tìm được người đem lại cho bạn mối quan hệ bền chặt và ý nghĩa. Để thoát khỏi cảm giác cằn cỗi bên trong, bạn trở nên bị ám ảnh với việc quan hệ tình dục cũng như khao khát sự phấn khích, mới lạ của hàng loạt cuộc tình chóng vánh. Những mối quan hệ lâu dài dường như không thể đoán trước và khiến bạn vỡ mộng.

Chuck lớn lên trong cảnh cha mẹ chia lìa. Anh sống cùng cha, một người chỉ biết đến bản thân và quá bận rộn với công việc hơn là chú ý đến con trai. Khi Chuck mười chín tuổi, anh làm quen với Marilyn. Sau sáu tháng hẹn hò, anh phát hiện ra Marilyn ngủ với bạn thân của anh. Chuck và Marilyn đã làm lành và kết hôn, nhưng Chuck không bao giờ tin rằng anh có thể làm vợ hài lòng. Ngay sau khi đứa con đầu lòng ra đời, anh bắt đầu sử dụng dịch vụ gái gọi cao cấp. Mặc dù Marilyn giữ chung thủy, nhưng anh vẫn thấy cô lạnh lùng và xa cách. Chuck liên tục nhắc lại lỗi lầm của vợ trong quá khứ để bào chữa cho chính mình. Sâu trong thâm tâm, anh rất khiếp sợ sự cam kết gần gũi. Anh chắc chắn là vợ chẳng yêu gì mình, luôn giữ khoảng cách với vợ và không bao giờ tìm hiểu xem vợ có ủng hộ, có hòa hợp với mình không. Anh cho là mình có lý do chính đáng để tức giận và quan hệ tình dục với người lạ để cảm thấy mình có thể duy trì sự tách biệt an toàn này.

Người bị tổn thương

Gia đình chưa bao giờ dạy bạn cách yêu thương. Vì thế, bạn bù đắp cho hiện tại bằng cách từ chối sự yêu thương, đòi hỏi quá mức và xua đuổi người bạn đời của bạn.

Sara không được cha mẹ nuôi nấng khi còn bé. Mẹ cô bị trầm cảm và hiếm khi rời khỏi phòng ngủ. Cha cô là luật sư, làm việc xa nhà hơn một trăm cây số và có lần đã chuyển vào sống ở căn hộ riêng trong vài tháng khi Sarah được 12 tuổi. Cả cha lẫn mẹ đều không quan tâm đến cảm xúc của cô hay giải thích chuyện gì đang xảy ra. Cô lớn lên với cảm giác không được yêu thương, cô đơn, lạc lõng – thiếu thốn tình cảm gia đình, thiếu ý thức về cái gọi là “chúng ta”. Người đàn ông mà cô chọn để kết hôn cũng không có tình cảm với cô mà chỉ quan tâm đến bản thân. Cô nói:“Đôi khi cách duy nhất để thu hút sự chú ý của anh ấy là hét vào mặt anh ấy”. Gần đây, chồng cô đề nghị ly thân. Cô nghi ngờ anh ta có quan hệ với người khác.

Bạn không biết cách trân trọng bản thân

Khi còn nhỏ, cha mẹ thường xuyên chỉ trích bạn và khiến bạn cảm thấy mình không có giá trị gì. Vì không được khen ngợi hay động viên, bạn lớn lên với cảm giác mình là người khiếm khuyết, không đáng để được yêu thương, không đáng được giúp đỡ và luôn xấu hổ về mình. Trong các mối quan hệ lúc trưởng thành, bạn dễ cho là người khác chế nhạo, từ chối hoặc đổ lỗi cho bạn. Nhân sinh quan của bạn mách bảo bạn là người kém cỏi.

Người không chung thủy

Khi thấy bản thân mình yếu kém, bạn sẽ mềm lòng trước sự chăm sóc của bất kỳ người nào ngưỡng mộ và yêu mến bạn. Khi bạn có cảm giác bất an về phần nữ tính hay nam tính trong bạn (chẳng hạn bạn bị sẩy thai hoặc phá sản), bạn tìm kiếm người tình để che đậy cảm giác xấu hổ hoặc tự ti của mình. Dường như bạn bị cuốn hút vì sự đặc biệt của người tình, nhưng có thể đó chỉ là nhu cầu cần được phục hồi cái tôi bị tổn thương của bạn – để thấy mình thu hút, đáng khao khát và chiến thắng.

John là một luật sư nổi tiếng. Ông quan tâm đến tất cả con trai của mình trừ đứa út tên Chris. Trong khi các anh trai được tiếp bước cha đến học ở Harvard, thì Chris chỉ vào một trường đại học bình thường. Trong khi các anh khởi nghiệp thành công trong nghề luật thì Chris bắt đầu sản xuất quần áo thể thao cho phụ nữ. Anh bật cười khi gia đình gọi anh là “đứa con lạc loài”, nhưng từ sâu thẳm bên trong anh rất đau lòng.

Chris cưới Rita vì cô tôn trọng anh và khiến anh cảm thấy hài lòng về bản thân. Nhưng khi công việc kinh doanh của Chris lao dốc, Rita không thể làm gì để hóa giải nỗi nhục nhã của anh. Mặc cho vợ hết lòng khuyên nhủ, Chris chỉ có nghe văng vẳng lời cha mình: “Lúc nào mà chả thế, con có làm được gì ra hồn đâu”. Chris đã cặp kè với Debbie, người quản lý bán hàng của anh, kém anh tận mười bốn tuổi. Debbie cũng là người đã giúp anh khắc phục những tổn thất tài chính và khôi phục lại lòng tự tôn của mình.

Người bị tổn thương

Các vấn đề về năng lực cá nhân khiến bạn không thể toàn tâm toàn ý trong mối quan hệ với bất kỳ ai. Sự tiêu cực của bạn làm xấu mặt cả hai và đẩy người bạn đời ra khỏi cửa.

Susan ở với mẹ sau khi cha mẹ ly hôn. Nhưng khi mẹ cô không thể vừa đi làm vừa nuôi con thì Susan phải chuyển đến sống với cha. Người vợ trẻ của ông đã phàn nàn ra mặt về chuyện này. Susan chưa bao giờ thấy cô có một mái ấm của riêng mình hoặc có một nơi nào đó cần đến cô. Cô kết hôn với Rob và mong anh giúp cô cảm thấy mình tốt đẹp hơn. Nhưng sự thiếu thốn tình cảm từ thuở nhỏ khiến Susan rất khó mở lòng với chồng. Cuối cùng, Rob đã tìm thấy chỗ dựa nơi người bạn thân nhất của vợ, và điều này làm Susan càng thấy mình kém cỏi.

Bạn không biết cách thể hiện bản thân

Cha mẹ bạn không bao giờ để bạn cất tiếng nói của riêng mình. Hiện tại bạn cố gắng làm hài lòng người khác và im lặng để tránh xung đột. Bạn đã quen với cảm giác bị khuất phục, bị hiểu lầm, bị thao túng, bị gạt bỏ. Trong các mối quan hệ của mình, bạn cho rằng người khác kiểm soát bạn và không nhạy cảm với nhu cầu của bạn. Nhân sinh quan của bạn mách bảo nhu cầu của bạn không đáng được đoái hoài.

Người không chung thủy

Bạn kìm nén nhu cầu của mình rồi lại âm thầm bực bội khi nghĩ rằng mình đã cho đi nhiều hơn nhận lại, từ đó bạn tìm đến nơi khác để thỏa mãn nhu cầu. Bạn thành công trong việc giữ gìn hòa khí gia đình nhưng cuối cùng lại thấy mình là nạn nhân, không được thừa nhận và cô đơn.

Fritz lớn lên trong một gia đình do người cha thành đạt làm chủ. Mẹ anh vui vẻ với điều đó và gia đình chẳng có gì sóng gió. Khi trưởng thành, Fritz làm việc cho cha và kết hôn với Roberta, một phụ nữ có ý chí mạnh mẽ. Lúc đầu, cặp đôi dường như vô cùng hòa hợp, nhưng chẳng bao lâu Roberta đã công kích anh vì sống trong cái bóng của cha mình. Fritz không nói gì, nhưng cuối cùng anh đã bày tỏ cơn thịnh nộ bằng cách ngoại tình với cô nhân viên kế toán trẻ tuổi.

Người bị tổn thương

Vì không thổ lộ nhu cầu của mình nên bạn có thể duy trì sự bình ổn cho cuộc hôn nhân, nhưng bên trong bạn thực sự đang sục sôi nỗi chán nản, thất vọng. Đôi khi bạn bộc phát thái độ thù địch, làm sâu thêm rạn nứt giữa hai vợ chồng. Sự im lặng của bạn không khiến người bạn đời thay lòng đổi dạ, nhưng nó khiến bạn rơi vào tình thế không thể chịu đựng nổi.

Mẹ của Mindy đã cố gắng giữ cho gia đình êm ấm nhất có thể để căn bệnh hen suyễn của cha Mindy không trầm trọng thêm. Mindy lớn lên và học được cách không bao giờ làm người khác phiền lòng. Khi kết hôn với Sal, một bác sĩ gây mê, cô dành toàn bộ thời gian chăm sóc cho anh trong khi anh chỉ biết có mỗi bản thân mình. Mindy cay đắng khi Sal tự chiều chuộng bản thân và bỏ bê vợ, nhưng cô không nói gì. Cô tâm sự: “Nếu tôi cư xử tốt với chồng, anh ấy sẽ muốn dành thời gian cho tôi”. Tuy nhiên với Sal, rõ ràng là không có ai đủ tốt và mối quan hệ giữa hai vợ chồng ngày càng xấu đi. Mindy càng ít gặp được chồng cho đến một ngày cô bắt quả tang anh ta lên giường với một y tá.

Bạn không thể gỡ bỏ áp lực để sống vui vẻ

Cha mẹ của bạn không bao giờ để bạn phát triển khuynh hướng tự nhiên của riêng bạn, vì vậy bạn lớn lên với cảm giác nặng nề và căng thẳng. Trong các mối quan hệ khi trưởng thành, bạn gánh vác quá nhiều trách nhiệm và sau đó cảm thấy bị lợi dụng. Những nỗ lực cầu toàn của bạn khiến bạn trở nên vô cùng khắt khe với bản thân hoặc bạn đời. Bạn dễ dàng cho rằng người khác yếu đuối, lười biếng, không muốn chia sẻ gánh nặng cùng bạn. Nhân sinh quan của bạn mách bảo mọi thứ đều dồn lên vai bạn và tốt hơn là bạn nên làm cho đúng.

Người không chung thủy

Được dạy dỗ để trở thành người có trách nhiệm quá mức, thậm chí là hoàn hảo, bạn tìm kiếm một người tình có thể trả lại cho bạn một phần tuổi thơ mà bạn đã bị cướp mất. Bạn cho rằng chính người tình đã thức tỉnh bạn, nhưng thực tế là do bạn rốt cuộc đã cho phép bản thân được buông thả, được bốc đồng và đã thay thế những quy tắc cứng nhắc bằng những quy tắc thỏa mãn nhu cầu nhất thời của bạn.

Sau khi tốt nghiệp trung học, Keith đã đi làm để chu cấp cho người cha thất nghiệp và người anh trai tàn tật. Anh bực bội với cả hai. Người phụ nữ mà anh chọn để kết hôn, Michelle, lại có tính trẻ con và vui vẻ trong khi anh là người điềm tĩnh. Chẳng bao lâu sau, Keith thấy bực bội vì vợ không biết sắp xếp cho hài hòa giữa việc nhà và giải trí – cô tìm thời gian đi tập gym, tán ngẫu với bạn bè trong khi anh thì kiệt sức ở nhà máy. Anh phàn nàn: “Cô ấy đang trở mặt. Cô ấy lợi dụng tôi”. Cuối cùng, anh bứt đứt cái vòng kim cô đạo đức khắt khe của mình và bắt đầu nuông chiều bản thân, đó là trò chuyện qua Skype với một nữ vũ công.

Người bị tổn thương

Bị ràng buộc bởi vô vàn tiêu chuẩn, bạn đã phát triển cho mình những thói quen gượng ép mà ngày nay chúng đang thao túng niềm vui tươi, sự lãng mạn và tính sáng tạo trong cuộc sống của bạn. Bạn rất nhanh nhẹn và chăm chỉ, bạn không có thời gian để tận hưởng những điều nhỏ nhặt trong cuộc sống, cũng không nhận ra rằng chồng/vợ mình đang có tình ý với người khác.

Người cha khắt khe của Dorothy luôn mắng nhiếc cô mỗi khi cô phạm lỗi. Sau này, Dorothy kết hôn với Ernie, người lúc nào cũng đắm chìm trong thơ ca đến mức chẳng màng chuyện chi tiêu trong gia đình hay đưa con đến trường. Dorothy càng cố gắng thay đổi anh thì họ càng trở nên xa cách. Cô rất cứng nhắc và điều đó khiến Ernie cảm thấy rằng anh không thể là chính mình khi ở bên vợ. Yêu cầu của cô tuy hợp lý nhưng không bao giờ ngớt. Một hôm cô bảo anh đi đổ rác, thế là anh nhân cơ hội đi chơi cùng cô giữ trẻ.

Bạn không biết chấp nhận những giới hạn trong thực tế

Cha mẹ đã làm quá nhiều cho bạn hoặc dạy bạn xem mình ưu việt hơn người khác. Khi trưởng thành, bạn thiếu kỷ luật, luôn mong đợi mình được đối đãi đặc biệt và có hành vi xúc phạm khi người khác chê trách bạn hoặc buộc bạn tuân thủ các quy tắc. Bạn dễ dàng cho rằng người khác đang xâm phạm quyền của bạn dù bạn chẳng đoái hoài gì đến quyền của họ. Nhân sinh quan của bạn mách bảo bạn đứng trên mọi người và xứng đáng nhận nhiều nhất có thể.

Người không chung thủy

Có thể người bạn đời đang vất vả đối phó với “sự vĩ đại” của bạn nhưng bạn khó nhận ra vì không biết mình ảnh hưởng đến mọi người như thế nào. Thay vào đó, bạn có thể cho rằng bạn đời không đáp ứng được nhu cầu của bạn, khiến bạn cảm thấy bị đối xử bất công và thiếu thốn. Vì đã lớn lên trong một gia đình không có tấm gương về sự cho và nhận hài hòa giữa hai bên, bạn không biết rằng mình đang đòi hỏi quá mức, rằng bạn chẳng biết cho đi để có thể được nhận lại đúng theo mức mà bạn nghĩ mình xứng đáng được hưởng. Bạn không hài lòng với đời sống vợ chồng, thế là bạn cho rằng mình có lý do chính đáng để ngoại tình – bởi lẽ bạn chỉ biết đòi hỏi từ bạn đời chứ không chịu kỳ vọng gì ở mình. Bạn không muốn gặp chuyên gia tư vấn hay đọc sách để khỏi cảm thấy khó chịu khi phải tự soi xét mình.

Howard lên lớn trong một gia đình giàu có và đam mê quyền lực, luôn coi trọng địa vị và sự công nhận. Cha mẹ Howard hiếm khi đặt ra giới hạn cho anh và đã nhiều lần nhờ luật sư bao che cho anh khi anh bị bắt quả tang vi phạm pháp luật. Khi trưởng thành, Howard trôi dạt từ cuộc hôn nhân này đến cuộc hôn nhân khác, luôn yêu điên cuồng cho đến khi có con thì anh lại thấy mình bị vợ cho ra rìa.

Người bị tổn thương

Bạn khó tiếp thu cuốn sách này nếu không quen đặt giới hạn hoặc đối mặt với những thất bại cá nhân. Có thể bạn đã đầu tư quá nhiều năng lượng để duy trì cảm giác tự cao về bản thân hoặc tìm người giữ gìn nó cho bạn. Bạn cảm thấy mình có quyền được người khác chăm sóc trong khi lại không có hành động gì để đạt được điều đó. Tuy nhiên, chuyện ngoại tình của bạn đời có thể buộc bạn phải đối mặt với những điểm chưa hoàn hảo của mình và giúp bạn suy nghĩ lại để trở thành một người chồng/vợ tốt hơn.

Mẹ của Michelle đã một mình nuôi nấng năm chị em cô và thề rằng bà sẽ cho Michelle một tuổi thơ tươi đẹp. Michelle hiếm khi bị trách phạt và không phải có trách nhiệm gì cả, chẳng hạn như không phải rửa chén bát hay làm việc nhà. Mẹ luôn nói với cô: “Cuộc sống rất ngắn ngủi, con hãy tận hưởng nó”. Michelle kết hôn với Keith và anh sớm cảm thấy mệt mỏi vì lối sống xa hoa của vợ, kiên quyết bắt cô phải kiếm việc làm. Cô bực bội với tối hậu thư của anh. Đến khi Keith bắt đầu qua lại với những người phụ nữ khác thì Michelle mới hiểu rằng mình có thể mất chồng.

Bài tập

Trong phạm vi cuốn sách này, tôi không thể đề cập tất cả các kiểu tổn thương mà bạn có thể gặp khi còn nhỏ cũng như toàn bộ những ảnh hưởng của tổn thương thời thơ ấu đến sự phát triển nhân cách, sự lựa chọn bạn đời hoặc vai trò của bạn trong chuyện ngoại tình. Và cũng thật khó để xác định bao nhiêu phần bất mãn của bạn trong hôn nhân là do lỗi của bạn đời (vì cách cư xử của họ khiến bạn lặp lại những trải nghiệm thuở nhỏ) và bao nhiêu phần là do lỗi của bạn (lôi kéo bạn đời đối xử với bạn theo những cách mà bạn quen thuộc). Để làm rõ điều này, bạn cần tìm hiểu thêm về những điểm yếu của mình cũng như cái tôi không mấy tốt đẹp của chính bạn. Để bắt đầu, bạn hãy thử trả lời các câu hỏi sau:

Nỗi đau xuyên thế hệ

Chứng kiến chuyện ngoại tình của cha mẹ khi còn nhỏ có thể đã hình thành nên cách bạn trải nghiệm và suy nghĩ về sự không chung thủy ngày nay. Nếu cha hoặc mẹ bạn không chung thủy, bạn có thể đã lớn lên trong bầu không khí giấu diếm và căng thẳng, bị xóa nhòa ranh giới và bị từ chối quyền được sống trong một môi trường an toàn ổn định. Có lẽ cô bảo mẫu vẫn chăm sóc bạn vào ban đêm đột nhiên chuyển sang chăm sóc cho cha bạn. Có lẽ người bạn thân nhất của cha bạn lại trở thành cha dượng của bạn. Cha mẹ bạn bị cuốn vào cơn lốc tình ái nên có thể chẳng còn mấy thời gian dành cho bạn và luôn tránh mặt bạn để thoát khỏi cái nhìn lên án của bạn. Người cha/mẹ bị tổn thương có thể đã quá chán nản, quá ám ảnh về người thứ ba đến mức không để ý đến nỗi đau buồn của bạn. Cả hai đều tranh giành sự ủng hộ hoặc tha thứ của bạn nhưng lại bỏ qua hoặc coi nhẹ nỗi đau của bạn.

Và giờ đây, khi chuyện ngoại tình của cha hoặc mẹ bạn đã được thừa nhận hoặc chấm dứt, nhưng vết thương lòng của bạn vẫn còn âm ỉ và bạn có thể vẫn đang nuôi dưỡng cảm giác tiêu cực về bản thân cũng như đưa chúng vào những mối quan hệ thân thiết nhất của mình. Vì luôn thấy bất an nên bạn khó nhận thức được rằng mình cũng xứng đáng được yêu thương.

Bây giờ, chúng ta hãy cùng xem những hình mẫu không chung thủy của cha mẹ có thể đã để lại dấu ấn trong bạn như thế nào.

Ảnh hưởng đối với người không chung thủy

Nhiều khả năng bạn sẽ ngoại tình nếu cha hoặc mẹ của bạn đã từng ngoại tình. Điều này thoạt nghe có vẻ lạ. Tại sao bạn lại bắt chước người đã đánh sập thế giới của bạn? Lẽ nào bạn không muốn tạo cho mình một cuộc sống yên ổn, vững chắc mà bạn từng mong mỏi? Dĩ nhiên là bạn muốn rồi, chỉ là bạn không nghĩ rằng điều đó có thể xảy ra. Từ nỗi đau quá khứ, bạn đã rút ra cho mình bài học: Yêu là phơi mình ra trước nỗi đau. Vì vậy bạn ngoại tình để tạo khoảng cách an toàn với bạn đời cũng như bảo vệ bản thân không bị đau thêm một lần nữa. Sự chung thủy khiến bạn thấy mình phụ thuộc và mềm yếu, việc ngoại tình khiến bạn thấy mình bất khả chiến bại.

Mike không bao giờ quên ngày cha anh bỏ nhà đi đúng vào sinh nhật thứ mười ba của anh. Ba tuần sau cha anh ghé qua nhà chỉ để lấy gậy đánh gôn và cái cà vạt Gucci của ông ấy. Mẹ anh nói với anh điều mà cha anh không chịu thừa nhận, rằng ông ấy đã dọn đến ở với một người phụ nữ khác. Mike chưa bao giờ cảm thấy cha tự hào về anh, và bây giờ anh càng chắc chắn về điều đó. Khi trưởng thành và nhìn lại quá khứ, anh nhận ra rằng, vào cái ngày đó anh đã thề với lòng là sẽ không bao giờ yêu ai trọn vẹn nữa – và anh đã giữ vững lời thề. Ngay cả sau khi kết hôn với Barbara, anh vẫn cứ lăng nhăng.

Cũng như Mike, ngoại tình có thể giúp bạn thấy có thêm quyền lực và nắm quyền kiểm soát. Còn cách tránh cảm giác bị tổn thương như cha mẹ từng gây ra cho bạn tốt hơn là tự mình đi lại con đường đó? Bạn không còn là người bị bỏ rơi, mà bây giờ chính bạn bỏ rơi người khác. Bạn không còn là người thiếu thốn tình cảm hoặc bị lạm dụng, mà bây giờ bạn là người tước đoạt và lạm dụng. Bạn từ bỏ vai nạn nhân để đóng vai kẻ gây chiến.

Andrea biết cha mình ngoại tình trong nhiều năm và mẹ cô bị trầm cảm kinh niên. Cô nôn nóng thoát ly gia đình và tự sưởi ấm mình bằng một mối quan hệ yêu đương gắn bó. Nhưng rồi một đêm, cảm thấy không hợp với người chồng sắp cưới của mình, cô đã hét vào mặt anh, lái xe đến một quán bar và trao thân cho một người đàn ông đã có gia đình. Trong một phút bốc đồng, Andrea đã cố gắng vượt lên trên nỗi đau của quá khứ. Cô nói: “Tôi không cần John (chồng chưa cưới của cô ấy). Tôi có thể thay thế anh ấy bằng người khác”.

Chuyện ngoại tình có thể khiến bạn thấy ghê tởm bản thân thay vì ghê tởm người cha hay người mẹ lỗi lầm của bạn – điều này giúp bạn bộc lộ cơn phẫn nộ vì cha/mẹ bạn đã làm gia đình tan nát. Khi tự coi rẻ bản thân, bạn sẽ không còn phải đau buồn vì mất đi người cha người mẹ vốn dĩ đã không ở bên bạn nữa. Đôi khi, việc căm ghét bản thân (coi bản thân là yếu đuối, kém đạo đức, ích kỷ, bốc đồng) còn dễ dàng và ít rắc rối hơn là đối mặt với người đã khiến bạn thất vọng, đặc biệt nếu sự khinh thường bản thân khiến bạn cảm thấy mình thiếu sót giống như cách cha mẹ bạn đã từng khiến bạn cảm thấy như vậy. Nhờ tự khinh bỉ và tủi hổ về bản thân, bạn có thể tiếp tục gắn bó với người cha người mẹ đã xa cách bạn và kiểm soát nỗi đau của bạn.

Janet chưa bao giờ xả cơn phẫn nộ với cha mình vì đã lăng nhăng trong khi mẹ cô phải chịu đựng những đợt hóa trị chữa ung thư. Thay vào đó, cô ngủ với chồng người bạn thân nhất của mình, biến cơn giận dữ của mình thành nỗi hổ thẹn và hướng nó vào bản thân. Cô nói: “Tôi đã ném mọi giá trị của mình ra ngoài cửa sổ”. Chính việc che giấu cơn thịnh nộ đã ngăn cô có một mối quan hệ chân thực với bất kỳ ai, dù đó là cha, chồng hay chính bản thân cô.

Cha/mẹ bạn ngoại tình không hẳn sẽ khiến bạn cũng đi ngoại tình, nhưng nó có thể là mầm mống. Nếu bạn lớn lên trong một gia đình mà chuyện ngoại tình được nhắm mắt cho qua và bạn thường được nghe những câu như “đàn ông ai chả thế” hoặc “mắt không thấy thì tim không đau”, thì khi trưởng thành bạn có thể đi vào vết xe đổ của người cha/mẹ đã ngoại tình của bạn. Đây là những thông điệp truyền kiếp.

Ảnh hưởng đối với người bị tổn thương

Không phải ngẫu nhiên mà rất nhiều thân chủ của tôi vừa có cha mẹ ngoại tình vừa có bạn đời lừa dối. Khi bám theo một người đã phản bội mình hoặc kích động người khác phản bội mình, bạn sẽ trải nghiệm lại chính sự từ bỏ mà bạn đã nếm qua khi còn nhỏ. Bạn không muốn bị thay thế, bạn cũng không chủ ý khiến mình bị bỏ rơi hoặc cố tình tìm kiếm nỗi đau. Bạn chỉ vô tình tìm kiếm một người đối xử với bạn giống như những gì bạn đã trải nghiệm về bản thân khi còn nhỏ. Ngay cả khi bạn đời tận tâm với bạn, bạn vẫn có thể đọc hành vi của người đó theo kinh nghiệm của bạn và sau đó phản ứng theo những cách củng cố cho định kiến của mình.

Cha của Eddie là một người độc đoán, lăng nhăng và không biết hối hận là gì. Khi tròn hai mươi tuổi, Eddie bị ép phải kết hôn với Alison, một phụ nữ có lối sống lang chạ và cũng độc đoán. Sự gắn bó của anh với vợ đã tái tạo cho anh kiểu trải nghiệm tình yêu mà anh từng có với cha: mối quan hệ giữa kẻ bắt nạt và nạn nhân. Sau hai năm hôn nhân và sau lần ngoại tình thứ ba của Alison, anh đã vứt bỏ sĩ diện để phá vỡ khuôn phép và ly hôn.

Khi Eddie yêu Linda, anh thề sẽ không lặp lại những hình mẫu trong quá khứ. Nhưng anh đã quá quen với việc bị thao túng nên không biết cách dung nạp một mối quan hệ tương hỗ với Linda. Anh nghĩ mình yêu Linda nhưng rồi anh thấy mình lại đang phá hoại hạnh phúc của bản thân. Nếu Linda liếc nhìn một người đàn ông khác, anh sẽ tra khảo cô về lòng chung thủy. Khi tìm đến văn phòng tôi, anh đã đánh giá thấp Linda và cuộc hôn nhân của họ. Anh khăng khăng: “Thực sự tôi không yêu cô ấy nhiều như vậy. Cô ấy chẳng có gì quá hấp dẫn hay đặc biệt”.

Eddie cũng tự trách mình vì đã hủy hoại điều tốt đẹp nhất từng đến với anh. Phải chăng anh làm vậy để vượt qua mặc cảm bị bỏ rơi mà anh đã trải qua trước hết là với cha mình và sau đó là với người vợ cũ Alison? Anh làm vậy là để giảm giá trị của Linda và khiến bản thân cảm thấy ít bị phụ thuộc hơn, ít yếu thế hơn? Hay là để kiểm tra tình yêu của Linda? Để củng cố cảm giác về bản thân rằng anh là một người không thể yêu thương?

Eddie đã tìm thấy một sự thật đáng buồn nào đó trong tất cả những lời giải thích này và tự nhắc nhở bản thân về hành vi của mình để không gây ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc hôn nhân với Linda. Việc đó không hề dễ dàng. Thật khó mà tin rằng người bạn đời thực sự yêu bạn và tận tâm với bạn nếu bạn đã được dạy điều ngược lại trong suốt cuộc đời. Bạn tự hỏi:

“Trước đây mình cũng đã từng bị bỏ rơi rồi, lẽ nào lại không bị bỏ rơi lần nữa?”.

Tôi không tin rằng mọi người phải lặp lại quá khứ hoặc cố tình tạo lại chúng, nhưng điều này lại thường xuyên xảy ra một cách đáng lo ngại. Sau đây là hai trải nghiệm thường gặp mà các thân chủ của tôi đã chia sẻ.

Nếu bạn từng nếm trải cảnh cha hoặc mẹ mình ngoại tình thuở bạn còn nhỏ, thì cho dù chuyện ngoại tình của bạn đời và của cha/mẹ bạn có giống nhau đi chăng nữa, vết thương lòng của bạn vẫn sẽ đau đớn hơn – và khiến bạn trở nên dễ bị tổn thương hơn. Bạn không thể hàn gắn cuộc hôn nhân hiện tại của mình cho đến khi bạn xóa bỏ được những tổn thương mà bản thân đã có từ quá khứ.

Bài tập

Tôi tha thiết khuyên bạn nên tâm sự với chồng/vợ mình về những lần chứng kiến chuyện ngoại tình của cha mẹ bạn trong thời thơ ấu. Hãy nói về cảm giác cũng như những trải nghiệm của bạn vào thời điểm đó có thể đã khiến bạn tự hạ thấp bản thân, không thấy yên tâm và không tin tưởng vào cuộc hôn nhân hiện tại của mình như thế nào. Thổ lộ chuyện quá khứ sẽ không giúp bạn bớt khó chịu về việc ngoại tình nhưng nó giúp bạn hiểu được hàm ý sâu xa và sự dữ dội trong cách phản ứng của mình, đồng thời kéo vợ chồng bạn xích lại gần nhau hơn, giống như đồng minh thay vì là kẻ thù.

Tôi cũng rất mong bạn sẽ thảo luận vấn đề ngoại tình với các con của bạn, theo mức độ mà chúng có thể hiểu được. Hãy khuyến khích con thừa nhận cảm xúc của chúng – đau buồn, giận dữ, bối rối – và cùng con đối diện sự thật. Nếu bạn có thể thừa nhận nỗi đau của con – lắng nghe cởi mở, không bào chữa hay giải thích – bạn có thể giúp chúng tránh những sai lầm tương tự trong cuộc sống khi trưởng thành. Hãy xin lỗi vì những tổn thương mà bạn đã gây ra, vì bạn đã vô tâm và vô cảm. Hãy nói về bản thân và cứ nghĩ rằng bạn đời cũng làm như vậy. Hãy để con nhắc đi nhắc lại chủ đề này thường xuyên nếu chúng thấy cần. Đừng sợ nếu con nhìn thấy nỗi đau hoặc niềm hy vọng của bạn về tương lai của cả nhà. Sau đó, có thể bạn cần chia sẻ với con hiểu biết của bạn về trách nhiệm cá nhân trong các vấn đề hôn nhân. Bạn cũng cần kể cho con nghe những trải nghiệm của bản thân với chuyện ngoại tình và những trải nghiệm đó đã ám ảnh bạn như thế nào.

Bạn nên cố gắng tách biệt quá khứ với hiện tại và giải quyết những bất bình vẫn âm ỉ trong lòng đối với người cha hoặc người mẹ đã ngoại tình của bạn. Có một cách làm điều này là viết cho người đó một lá thư, cứ chỉnh sửa nhiều lần cho đến khi bạn thấy lá thư diễn đạt chính xác những gì bạn muốn nói. Bạn có thể gửi thư cho người cha hoặc người mẹ đó của bạn nếu họ còn sống. Điều quan trọng là bạn phải thừa nhận toàn bộ cảm xúc và làm hòa với quá khứ của mình.

Sau đây là lá thư mà một thân chủ của tôi, anh Mike, viết cho cha gần ba thập kỷ sau chuyện ngoại tình của ông. Đó là cách Mike phá vỡ lời thề thầm lặng với bản thân là không bao giờ để bất kỳ ai lại gần anh lần nữa.

Hai mặt của một tính cách

Khi bắt đầu thấy thất vọng, bạn có thể bỏ qua – thậm chỉ lãng quên – những phẩm chất tốt đẹp của bạn đời mà chỉ xoáy vào các điểm xấu. Nhưng bạn cần biết rằng những điểm bạn thích và không thích ở bạn đời thường là hai mặt của cùng một tính cách, rằng bạn không thể có cái này mà không có cái kia, và sự bất mãn của bạn có thể phản ánh những xung đột nội tâm chưa được giải quyết của riêng bạn.

Ban đầu Becky bị tính cả quyết của Steve thu hút, nhưng dần dần cô ngày càng ghét thói tự ý tự quyết của anh. Vấn đề không phải là Steve đã thay đổi mà là Becky đã áp đặt những ý nghĩa khác nhau lên cùng một hành vi. Ngày hôm nay cô yêu sự an toàn và quy củ mà Steve đem lại cho cuộc đời cô, ngày hôm sau cô lại ghét cảm giác gò bó từ anh ấy. Khi nhìn lại quãng đời thơ ấu hỗn độn – cha Becky nghiện ma túy còn mẹ cô thì tính khí thất thường – cô nhận ra rằng những điểm mà cô chỉ trích chồng như khô khan, cứng nhắc,... lại liên quan đến những phẩm chất mà cô tin tưởng ở anh như khả năng dự đoán trước vấn đề và đáng tin cậy, cũng là những phẩm chất mà cô còn thiếu.

Tôi gọi hiện tượng này là hai mặt của một tính cách, tức là một điểm tính cách cơ bản nào đó của bạn đời khiến bạn vừa yêu vừa ghét. Những điểm mà bạn thấy tiêu cực chính là “mặt trái”. Những điểm cuốn hút bạn khi mới yêu, hoặc vẫn còn thu hút cho đến nay, là “mặt phải”. Nếu đặt cạnh nhau, bạn sẽ phát hiện ra rằng cả hai “mặt trái” lẫn “mặt phải” đều tồn tại song song, và điều khiến bạn khó chịu cũng có thể làm bạn say mê khi được nhìn từ một góc độ khác.

Sau đây là những điểm tính cách tiêu cực mà có thể bạn đã từng xem là tích cực:

Điểm tiêu cực (“mặt trái”)	Điểm tích cực (“mặt phải”)
rập khuôn, liều lĩnh, nhàm chán	kiên định, bình thản, hài lòng
thiếu quyết đoán, rụt rè, yếu đuối	thận trọng, chu đáo, dễ tính
hay bối rối, chỉ biết có mình, vô trách nhiệm	sáng tạo, linh hoạt, không gò bó
khô khan, độc đoán, thực dụng, cơ hội	kỷ luật, hiệu quả, có trách nhiệm, thành công
sa đọa, hở hang, nhiều dục vọng	nghĩ thoáng, gợi cảm, nồng nhiệt
không cởi mở, giấu giếm, tẻ nhạt	điềm tĩnh, ôn hòa, bí ẩn
quá chú ý đến vẻ đẹp của mình, thích thể hiện	nhã nhặn, lịch sự, quảng giao
gây cản trở, phiền toái	sâu sắc, chín chắn
ngớ ngẩn, nông cạn	thích vui vẻ, ngẫu hứng
hay can thiệp, đòi hỏi, kiểm soát	ân cần, hào phóng, thích giúp đỡ
lạnh lẽo, xa cách, vô cảm, ích kỷ	độc lập, tự tin, kiên quyết, mạnh mẽ, tự lập
kích động, thất thường	giàu cảm xúc
tự cao, tự đại	có tài, giỏi giang

Điều quan trọng là bạn phải biết rằng những mâu thuẫn cá nhân chưa được giải quyết của bạn đã khiến bạn mãi nghĩ đến mặt tiêu cực trong tính cách của bạn đời và không bao giờ cảm thấy bằng lòng với bất kỳ ai, kể cả bản thân. Nói cách khác, những điểm bạn ghét ở bạn đời có thể liên quan đến những điểm bạn ghét ở chính bạn. Chúng cũng có thể liên quan đến những phẩm chất mà vợ/chồng của bạn sở hữu trong khi bạn thì không, và điều đó nên bạn thấy ghen tị.

Câu chuyện của Keith và Michelle là một ví dụ cụ thể. Cha Keith là kẻ lười lao động và luôn ôm mộng làm giàu. Keith phẫn nộ với cha vì ông đã không gánh vác trọng trách gia đình. Ngược lại, anh rất thương mẹ khi bà đã phải nuôi sống cả gia đình bằng tiền lương làm việc ở cửa hàng tiện lợi. Đối với Keith, yêu chính là hy sinh bản thân.

Khi trưởng thành, Keith là người chăm chỉ, có mục tiêu và tham vọng. Nhưng dù có gặt hái được thành công thì anh vẫn cảm thấy đời mình có gì đó thiêu thiếu. Anh nói: “Tôi thường xuyên thấy áp lực và cáu kỉnh. Đơn giản là đời chẳng có gì vui”.

Ban đầu Keith mê mẩn Michelle vì cô ấy vô tư và ấm áp, biết tận hưởng mọi khoảnh khắc của cuộc sống và hài lòng với bản thân – những phẩm chất mà Keith còn thiếu. Nhưng chẳng bao lâu sau, anh bắt đầu xoáy vào mặt tiêu cực của những tính cách này ở vợ. Tính thoải mái của Michelle giờ lại thành vô trách nhiệm, tính thích vui vẻ lại thành vô kỷ luật. Anh bực bội khi cứ phải ủng hộ vợ và sở thích chụp ảnh của cô. Nếu Michelle có thể vui vẻ thì tại sao anh lại không? Để giải tỏa sự khó chịu của mình, Keith đã thuê một căn hộ nhỏ cho “những ngày làm việc muộn ở văn phòng” để “vui vẻ” cùng vợ của một người hàng xóm. Ở đó, lần đầu tiên anh thoát khỏi cái tôi quá tận tụy và nghiêm khắc của mình. Anh muốn giữ gìn mái ấm gia đình nhưng không biết làm thế nào để thấy hạnh phúc hơn. Sau khi Michelle biết chồng rút một số tiền lớn từ tài khoản, cô phát hiện chuyện gì đang xảy ra và đối chất với anh, thế là Keith bắt đầu nhìn lại mình.

Keith thừa nhận: “Tôi nhận ra vợ mình không phải là nguồn gốc cho mọi nỗi bất hạnh của tôi cũng không phải là người duy nhất cần thay đổi. Cha tôi đã khiến gia đình tôi kiệt quệ tài chính và tôi không muốn vợ mình cũng lâm vào cảnh ấy. Tôi biết mình quá nhạy cảm về điều này, bởi Michelle không phải là cha tôi và cô ấy đối với tôi rất tốt. Cô ấy khiến tôi vui vẻ và giúp tôi thấy cuộc sống còn nhiều điều ý nghĩa hơn là kiếm tiền”.

Keith đã không để cho những “mặt trái” trong tính cách của Michelle đầu độc cuộc hôn nhân của họ và cố gắng tìm những điểm “mặt phải” mà anh thấy hấp dẫn. Để hiểu thấu đáo hơn vấn đề này, Keith lập một danh sách, một bên ghi rõ những điểm của vợ làm anh phiền lòng và bên kia là những điểm ở vợ mà anh ngưỡng mộ hoặc ghen tị. Đây là những gì Keith đã viết:

Điểm tiêu cực của Michelle	Điểm tích cực của Michelle
trì hoãn	biết tận hưởng cuộc sống
vô kỷ luật	thoải mái
không màng kiếm tiền	trân trọng mối quan hệ
luộm thuộm	dễ tính
vô trách nhiệm, hoang phí	vô tư
ngây thơ	lạc quan
thích được chiều chuộng, nhõng nhẽo	tăng hương vị cuộc sống mà không phải tốn tiền

Bây giờ đến lượt Michelle. Cô cũng không hoàn toàn hạnh phúc trong cuộc hôn nhân với Keith. Mặc dù chính Keith mới là người phản bội, nhưng cô cũng nhiều lần ngoại tình trong tư tưởng.

Mẹ của Michelle phải gánh vác trách nhiệm từ khi còn nhỏ, nên bà đã khuyến khích con gái mình tận hưởng cuộc sống. Michelle không biết ơn về điều đó. Cô phàn nàn: “Mẹ chẳng kỳ vọng gì ở tôi cả. Hình như mẹ nghĩ tôi không có óc sáng tạo và chẳng làm được trò trống gì ngoài việc tận hưởng những khoảnh khắc tuyệt vời”.

Michelle yêu Keith vì anh tỏ ra tin tưởng tài năng nghệ thuật của cô. Không giống như cô, Ketih tập trung, có óc kinh doanh, và anh còn giúp cô sắp xếp lại cũng như định hướng năng khiếu nghệ thuật của mình.

Nhưng sau ba năm kết hôn thì cũng chính những phẩm chất này của chồng đã làm Michelle nổi đóa. Cô nói: “Tôi từng nghĩ anh ấy làm việc rất hiệu quả, giờ thì tôi thấy anh ấy chỉ là kẻ tham công tiếc việc. Anh ấy khuyến khích tôi phát triển nghề nghiệp không phải vì yêu thích những tấm ảnh của tôi mà vì anh ấy chẳng muốn hỗ trợ tôi nữa”.

Để giúp Michelle trân trọng mặt tích cực trong tính cách của Keith, tôi yêu cầu cô liệt kê các điểm tiêu cực của chồng khiến cô bực bội và kết nối chúng với những điểm tích cực từng khiến cô yêu anh. Và đây là kết quả của Michelle:

Điểm tiêu cực của Keith	Điểm tích cực của Keith
thích kiểm soát, độc đoán, thiếu hợp tác khi ra quyết định	tháo vát, giỏi giang, có mục đích
cứng nhắc, tham việc, tẻ nhạt	có óc tổ chức, hiệu quả, tập trung
quá lo lắng về chuyện tiền bạc	có trách nhiệm, khuyến khích công việc của vợ
thực dụng	ủng hộ cuộc sống chất lượng cao

Bài tập này cho Michelle biết điều khiến cô bực bội ở chồng (tính thực dụng, quy tắc làm việc cứng nhắc) đều liên quan đến những phẩm chất mà bản thân cô luôn thiếu (tính kiên định, tham vọng). Nếu muốn hài lòng hơn với chồng, cô nên xem xét sâu hơn các vấn đề cá nhân của riêng mình.

Michelle nói: “Mẹ tôi chưa bao giờ bắt tôi phải làm việc một ngày nào trong đời. Bà dạy tôi rằng tôi có quyền được phụ thuộc vào người khác. Keith muốn thay đổi điều này, và tôi bực bội với anh ấy vì đã làm như thế. Nhưng tôi có thể thấy rằng anh ấy không kém cỏi hay vô lý khi yêu cầu tôi chia sẻ trách nhiệm với gia đình”.

Bài tập

Khi hiểu về tính hai mặt của một tính cách, bạn mới biết nghĩ khác đi về nỗi bất mãn của mình. Bạn có thể thấy rằng khi bạn đời khiến bạn khó chịu hoặc thất vọng thì không hẳn là người ấy sai hay bạn sai. Và mặc dù đôi khi bạn tin là hai bạn không hợp nhau, nhưng biết đâu về lâu dài cả hai lại tìm được tiếng nói chung. Chính những điểm tính cách mà bạn chỉ trích ở bạn đời lại có thể giúp bạn hoàn thiện bản thân và vượt qua cái tôi hạn chế của mình.

Để hiểu thêm về điều này, bạn nên tự hỏi mình những câu sau đây:

Đời nghiêng ngả, ta dễ ngã lòng

Xác định các biến cố nghiêm trọng trong cuộc sống đã trực tiếp hoặc gián tiếp gây ra chuyện ngoại tình có thể giúp bạn hiểu rõ hơn tại sao chuyện đó lại xảy ra và cho bạn niềm tin rằng mình có thể ngăn nó tái diễn.

Những biến cố quan trọng trong cuộc sống ở đây là những khủng hoảng cá nhân hoặc hoàn cảnh căng thẳng khiến bạn mất cân bằng cảm xúc và thay đổi bản chất cuộc hôn nhân của bạn, chẳng hạn như có thêm con cái, mất người thân, biến động về sức khỏe hoặc tài chính.

Nếu bạn là người bị tổn thương, các biến cố quan trọng này có thể khiến bạn thấy khó chung sống và muốn đẩy bạn đời ra xa hơn. Nếu bạn là người không chung thủy, các biến cố có thể khiến bạn thấy thiếu thốn, bất ổn và dễ sa ngã hơn. Bạn ngoại tình có thể chỉ vì đang một nỗ lực phục hồi sau một cuộc khủng hoảng bên ngoài khiến bạn suy sụp, và do đó bạn cần giải quyết các vấn đề nội tâm của mình hơn bất kỳ vấn đề cụ thể nào trong cuộc hôn nhân.

Sau đây là một số tác nhân gây căng thẳng thường gặp có thể khiến một trong hai vợ chồng mất thăng bằng và dẫn đến chuyện ngoại tình.

Đau ốm hoặc tai nạn

Bạn hay bạn đời mắc bệnh hiểm nghèo, bị tai nạn hoặc bị chẩn đoán là không còn sống được bao lâu. Thế là bạn có cảm giác sinh ly tử biệt. Bạn hoảng sợ khi nghĩ đến những việc mà bạn chưa hoàn thành hoặc chưa trải nghiệm được bao nhiêu. Bạn cũng rất hoảng sợ khi nghĩ đến việc bị bỏ rơi.

Khi Barry lên cơn đau tim ở tuổi 42, anh đã nhìn lại cuộc đời mình và nghĩ rằng mình không còn nhiều thời gian. Thế là lần đầu tiên sau hai mươi năm làm việc, anh đóng cửa văn phòng và bắt đầu chuyến du lịch châu Âu hoành tráng với cô thư ký trẻ của mình.

Tracey bị ung thư buồng trứng. Vitor chồng cô đột nhiên cảm thấy sợ mất vợ, cảm thấy quá phụ thuộc vào vợ. Anh bắt đầu kiểm soát những cảm xúc này bằng cách ngoại tình, bỏ rơi vợ trước khi vợ có thể bỏ rơi anh.

Người thân qua đời

Một người mà bạn yêu thương (nhưng không phải là chồng hay vợ bạn) qua đời. Bạn rất đau lòng khi mất đi sự ủng hộ và an ủi mà người này dành cho bạn, điều mà ngay cả bạn đời cũng không thể thay thế được. Ngoài ra, bạn cũng thấy được giải phóng khỏi sự phán xét của người này, được tự do hành động theo những cách mới mẻ.

Kate nói: “Khi con trai tôi tự vẫn, tôi thấy xả nỗi cay đắng của mình vào chồng còn dễ hơn là chìm đắm trong đau buồn. Tôi đã tìm đến người khác để được an ủi”.

Doug giải thích: “Ly hôn là nỗi đau cùng cực đối với mẹ tôi, và bà phản đối kịch liệt khi tôi muốn ly hôn. Vì thế, trong vòng một tuần sau khi mẹ mất, tôi đã bỏ vợ và chuyển đến sống với người phụ nữ tôi yêu”.

Rời khỏi môi trường quen thuộc

Bạn chuyển nơi ở mới và mất đi môi trường sống quen thuộc, gia đình, bạn bè. Bạn bù đắp điều đó bằng một người tình. Hoặc bạn trở nên chán nản và lãnh đạm đến mức chồng/ vợ bạn tìm đến người khác.

Mark được thăng chức và chuyển từ Peoria đến Manhattan sinh sống. Vợ anh cảm thấy bị chồng bỏ rơi nên đã tức giận và thờ ơ với anh. Mark chẳng có ai để ăn mừng thành công của mình và cũng cảm thấy bị vợ bỏ rơi nên đã qua lại với cô trợ lý.

Thay đổi vị trí trong gia đình

Gia đình bạn có sự thay đổi về người nắm quyền hành hoặc chu cấp tài chính. Người vốn quen sống phụ thuộc bỗng có bước tiến trong sự nghiệp hoặc trở nên độc lập hơn về tài chính hay tình cảm, trong khi người đã quen thống trị nay cảm thấy mình bị lu mờ, lo sợ bị bỏ rơi nên đã ngoại tình để thấy mình quan trọng hoặc để có cảm giác vẫn nắm quyền kiểm soát.

Khi Michael cảm thấy vượt trội hơn vợ và coi thường vợ thì cuộc hôn nhân của họ lại êm ấm. Nhưng đến khi vợ của anh giảm được ba mươi tư cân và lấy bằng cao học thì Michael bắt đầu cặp kè với một cô giáo trẻ – người đã giúp anh an tâm hơn về quyền lực và tầm quan trọng của mình.

Thất bại cá nhân

Bạn trải qua những biến cố mà bạn cho là thất bại cá nhân, chẳng hạn như mất việc, vô sinh, phá sản.

Một tuần sau khi Ron bị sa thải khỏi vị trí nhân viên ngân hàng đầu tư, anh tình cờ gặp lại nhóm đồng nghiệp tại một quán rượu, sau đó là vào nhà nghỉ với một cô nàng tư vấn giao dịch trái phiếu. Anh thừa nhận: “Tôi đã đi quá giới hạn. Tôi mệt mỏi vì đua tranh và thấy mình chẳng có thành công gì nổi bật”.

Các thay đổi lớn trong cuộc sống

Bạn trải qua những cột mốc quan trọng trong cuộc sống làm thay đổi bản chất của cuộc hôn nhân, chẳng hạn như mang thai, sinh con hoặc con vào đại học (hội chứng tổ ấm rỗng).

Dick nhớ lại: “Khi con tôi chào đời, vợ tôi không còn thấy ai khác quan trọng hơn đứa bé. Tôi thấy mình bị ra rìa, bị thay thế hoàn toàn. Thế là tôi đã bỏ đi và thay thế cô ấy”.

Lạm dụng chất gây nghiện

Bạn hoặc bạn đời bị nghiện rượu hay ma túy.

“Tôi không biết rằng Adam đang chán nản với công việc kinh doanh của anh ấy và tự mượn rượu giải sầu”, vợ anh, Holly, giải thích, “nhưng tôi biết anh ấy dường như chỉ quan tâm đến mình chứ không quan tâm gì đến tôi. Tôi cảm thấy bị từ chối và cô đơn đến nỗi khi bác sĩ trị liệu lợi dụng điều đó để quan hệ tình dục với tôi, tôi còn coi đấy là một lời khen ngợi”.

Viết lại các biến cố trong đời

Thường thì không chỉ một biến cố riêng lẻ dẫn đến chuyện ngoại tình mà có thể có nhiều biến cố xảy ra đồng thời. Vì vậy, vợ chồng bạn nên cùng nhau xác định những biến cố này và thảo luận cởi mở chuyện ngoại tình xảy đến như thế nào.

Dean và Mary đã viết lại theo trình tự thời gian các biến cố quan trọng xảy đến với họ và tìm hiểu xem mỗi người đã góp phần làm suy yếu cuộc hôn nhân như thế nào.

Việc xác định những biến cố quan trọng trong cuộc sống không thể bào chữa cho việc Dean ngoại tình, nhưng nó giúp Mary bớt nhận lỗi vào mình. Khi nhận ra bản thân chỉ là một phần của vấn đề, cô như trút được gánh nặng và đủ tự tin để hàn gắn với Dean. Về phần mình, Dean thấy rằng sự bất mãn của anh ít liên quan đến Mary mà chủ yếu là do những áp lực của cuộc sống mới và những vấn đề về gánh nặng trách nhiệm chưa được giải quyết trong quá khứ của anh.

Chính cuộc sống có thể là kẻ thù, và những căng thẳng hằng ngày sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tất cả chúng ta, nên chúng ta cần hợp lực chống lại chúng chứ không phải chống lại nhau.

Tôi hy vọng bạn cũng sẽ cố hiểu bản thân và bạn đời nhiều hơn, hành xử khôn ngoan hơn, biết đồng cảm và tha thứ cho những thiếu sót cũng như trải nghiệm đau buồn trong quá khứ của nhau, và cùng nhau thiết kế một tương lai tốt đẹp hơn dựa trên nhận thức sâu sắc bạn là ai và bạn đang phấn đấu trở thành người như thế nào. Tóm lại, tôi mong các bạn chia sẻ trách nhiệm để cảm thấy hài lòng và yêu đời hơn dưới mái ấm gia đình.

Sau khi đã tìm hiểu những bài học từ quá khứ đến hiện tại và lý do tại sao lại xảy ra chuyện ngoại tình, bây giờ chúng ta chuyển sang tìm hiểu cách hàn gắn hôn nhân sau đó. Chương tiếp theo đề cập đến nhiệm vụ rất cụ thể là khôi phục lòng tin.