Cũng giống như việc trẻ phản chiếu sự căng thẳng, trẻ cũng có thể phản chiếu sự bình tĩnh của chúng ta. Có thể bạn quen biết những người bình tĩnh, họ luôn luôn thể hiện sự an nhiên và luôn duy trì được ý thức tự kiểm soát trong khi tiếp nhận mớ hỗn độn của thế giới xung quanh. Họ là những người bạn muốn gọi điện nói chuyện khi cảm thấy khủng hoảng, người mà bạn mong mỏi được nhìn thấy khi cảm thấy đang cực kì lo lắng, bởi vì bằng cách nào đó họ giúp bạn bình tĩnh trở lại. Không cần thuyết giảng, thậm chí không làm gì nhiều, những người này luôn truyền sự bình tĩnh và tự tin sang những người xung quanh, giúp người khác phát triển cảm giác cân bằng tương tự trong cuộc sống của chính họ.
Một trong những lí do chúng tôi biết điều này là bởi vì chúng tôi chính là sự hiện diện bình thản đối với nhiều khách hàng của chúng tôi. Chúng tôi nghĩ bản thân mình có lẽ giống như nhân vật của Michael Clarke Duncan trong The Green Mile, chỉ là thay vì chạy chữa căn bệnh ung thư của mọi người, vai trò của chúng tôi là loại bỏ căng thẳng của họ. Cứ như thể chúng tôi nói, “Hãy để đó cho tôi. Tôi có thể xử lí nó. Bạn không cần nó nữa.” Một người mẹ gần đây đã nói với chúng tôi rằng cô ấy đến dự tất cả các buổi nói chuyện của chúng tôi, bởi vì mỗi lần nghe được thông điệp rằng việc cô không liên tục lo lắng về con hoặc trách mắng con là đúng (và an toàn), cô ấy có thể “giữ” bình tĩnh và tự tin, ít nhất là trong một thời gian. Một phụ huynh khác nói với Bill: “Khi tôi rời văn phòng của anh sau buổi nói chuyện lần trước, tôi cảm thấy rất bình tĩnh. Tôi đã nghĩ tới một viễn cảnh tích cực về cuộc sống của Jill. Vấn đề là chỉ một giờ sau khi rời khỏi đây, tôi nói chuyện với một phụ huynh khác ở trường Jill và mức độ lo lắng của tôi lại tăng lên.”
Hiệu quả trấn an của Ned với học sinh và phụ huynh có lẽ còn dễ đo lường hơn. Mặc dù anh cố tình không duy trì số liệu thống kê về mức độ cải thiện điểm số của những đứa trẻ mà anh dạy kèm, việc trẻ tăng hàng trăm điểm trong bài kiểm tra chuẩn hóa không phải là hiếm. Tất nhiên, những đứa trẻ anh dạy kèm học toán và từ vựng, nhưng không một học sinh nào tin rằng một vài chiêu trò cho môn toán hay danh sách từ mới đã làm nên sự khác biệt giữa các bài thi. Khi mà trẻ đã học rất nhiều lớp, đọc nhiều sách và thử nhiều chiến lược, làm sao một vài buổi học với Ned lại có thể khiến điểm số tăng lên đáng kể như vậy?
Những đứa trẻ tới văn phòng của Ned đến từ rất nhiều kiểu gia đình. Nhiều trẻ có bố mẹ vô cùng yêu chiều hoặc bố mẹ nghiện công việc. Nhiều trẻ có cha mẹ “trực thăng” hay lo lắng và cả những trẻ không còn cha mẹ. Nhưng bất kể trẻ nhận được sự quan tâm chú ý như thế nào và với chất lượng ra sao khi ở nhà, trẻ luôn nhận được những lợi ích tích cực đến từ sự hiện diện bình thản mà Ned mang lại. Và hệ quả thứ yếu là điểm số của trẻ cũng được cải thiện.
Học sinh liên tục nói với anh rằng: “Nếu thầy có thể đến thi cùng em, chỉ cần thầy ngồi trong phòng thi cùng em, em biết rằng mình sẽ làm được.” Thật vô lý đúng không? Làm thế nào mà việc Ned chỉ ngồi trong phòng thi, nhìn chằm chằm vào dây giày hay nghịch ngón tay cái lại có thể giúp trẻ nhớ được định lý Pytago hay ý nghĩa của từ “tumultuous”?
Nhưng anh ấy đã kiểm chứng điều này. Anh ấy cho trẻ làm một số phần trong bài thi thử, trong lúc đó, anh ngồi yên tĩnh ở một bàn khác. Sau đó, anh cho trẻ một bài thi và rời khỏi phòng, để lại cho chúng sự bình yên và tĩnh lặng trong một căn phòng trống. Cuối cùng, chúng sẽ làm bài thi thử trong một môi trường thực tế hơn, cùng với những đứa trẻ khác hay giậm chân và rõ ràng là đang vắt óc suy nghĩ. Bạn có đoán được bọn trẻ làm bài tốt nhất trong trường hợp nào không? Tất nhiên bạn có thể đoán được. Khi có Ned, trẻ cảm thấy bình tĩnh, chúng nhớ sự tự tin mà anh truyền cho chúng, và những điều anh dạy dễ dàng xuất hiện trong tâm trí. Khi anh rời đi, chúng ở một mình và những suy nghĩ tiêu cực tự do vùng vẫy. Trẻ làm bài tệ hơn. Và khi có thêm những đứa trẻ khác, cũng là những sự hiện diện đầy lo lắng khác, sự căng thẳng tấn công như bệnh dịch, truyền từ đứa trẻ này sang đứa trẻ khác với mức độ tăng dần qua mỗi lần.
Chúng tôi yêu thích thuật ngữ “sự hiện diện bình thản”, nhưng chúng tôi không phải là người tạo ra nó. Thuật ngữ này của Edwin Friedman, một giáo sĩ Do Thái, một giáo sinh của hệ thống phức hợp và là một nhà tư vấn.12 Theo quan điểm của Friedman, chúng ta sống trong một xã hội không ngừng lo lắng và phản ứng, trong đó rất ít người đứng đầu các gia đình, trường học và các tổ chức thể hiện được sự hiện diện bình thản. Ông đã tranh luận rằng các nhóm làm việc hiệu quả nhất khi người lãnh đạo của nhóm sống đúng với bản thân họ và không lo lắng quá mức – và do đó không truyền sự lo lắng hay nỗi sợ hãi quá mức sang những người khác. Theo quan điểm của Friedman, điều này đúng với các gia đình cũng như các tổ chức tôn giáo hoặc các tập đoàn lớn.
Các nhà khoa học ủng hộ ông. Hãy nhớ lại những chú chuột California điềm tĩnh (chúng đã bị tách khỏi mẹ, nhưng sau đó được trả về và được mẹ âu yếm). Chính các nhà nghiên cứu này sau đó đã tiến hành nghiên cứu về ảnh hưởng của phong cách nuôi dạy con bình tĩnh và phong cách nuôi dạy con lo âu đến sự phát triển của chuột con, và thấy rằng các con chuột mẹ có mức độ căng thẳng thấp dành nhiều thời gian liếm láp và chải chuốt cho chuột con. Những chú chuột con này bình tĩnh và khám phá nhiều hơn so với những con ít được liếm láp và chải chuốt. Tại sao lại như vậy? Phải chăng chúng nhận được nhiều tình yêu thương hơn? Có thể một phần là như vậy. Nhưng chúng tôi và những người khác trong lĩnh vực này tin rằng các con chuột mẹ đó đã truyền cho chuột con thông điệp rằng thế giới này an toàn và chuột con có thể tự do di chuyển, khám phá trong thế giới đó. Nó cũng làm thay đổi gen của chuột con liên quan đến điều tiết căng thẳng.
Đây không phải là vấn đề di truyền – rằng chuột mẹ bình tĩnh sinh ra chuột con bình tĩnh. Khi những con chuột con do chuột mẹ ít liếm láp sinh ra được chuyển sang cho chuột mẹ khác, âu yếm, liếm láp nhiều hơn, chúng trở nên bình tĩnh – mặc dù theo di truyền, chúng rất dễ bị lo lắng.13
Những gì các con chuột mẹ hay liếm láp đã làm là khiến nhà trở thành căn cứ an toàn, điều mà chúng ta đang ủng hộ trong cuốn sách này. Khi nhà của bạn là một không gian yên tĩnh, không có sự đấu tranh, lo lắng hay áp lực quá mức, nó trở thành nơi để tái tạo phục hồi mà trẻ cần. Chúng có thể trở lại thế giới và ứng phó tốt hơn trước các vấn đề xã hội đáng lo ngại, căng thẳng trong học tập, những thách thức như các cuộc thi hay buổi thử giọng, biết rằng cuối cùng chúng luôn có một nơi an toàn để phục hồi.
Một phần của việc làm cho nhà bạn trở thành căn cứ an toàn là hãy ghi nhớ rằng, đó là cuộc sống của trẻ, chứ không phải của bạn, và các vấn đề của trẻ là của trẻ, chứ không phải của bạn. Chúng ta sẽ dễ dàng chấp nhận triết lý này khi bình tĩnh, và chúng ta sẽ dễ dàng bình tĩnh hơn khi áp dụng triết lý này. Khi bình tĩnh, chúng ta có thể để trẻ trải nghiệm sự khó chịu và học cách tự xoay xở. Chúng ta có thể cho phép trẻ trải nghiệm cảm giác đau đớn mà không vội lao đến để gánh lấy trách nhiệm giải quyết. Khi bình tĩnh, chúng ta không cho trẻ quá nhiều quyền lực để khiến cảm xúc của chúng ta lên xuống cùng với chúng. Khi cha mẹ phân định giữa hạnh phúc của mình và của con cái, khi họ chấp nhận rằng mình hạnh phúc và bình yên ngay cả khi đứa con 12 tuổi của họ không cảm thấy như vậy, họ sẽ dễ dàng cung cấp sự hỗ trợ mà trẻ cần. Chúng tôi thường nhấn mạnh điều này với những phụ huynh có con cái đang thực sự gặp khó khăn; mặc dù họ hầu như không phải là người gây ra các vấn đề của con cái, nhưng cách họ phản ứng trước vấn đề khiến họ mất đi vai trò tư vấn chính và biến họ thành người lo lắng chính.
Hãy ghi nhớ rằng sự hỗ trợ về mặt xã hội được nhắc đến từ Chương 1 là một trong những yếu tố then chốt để kiểm soát căng thẳng. Nếu cha mẹ lo lắng hoặc hay chỉ trích, đứa trẻ không cảm nhận được sự hỗ trợ về mặt xã hội này. Đây là một tình huống khó khăn gấp đôi: Chúng ta làm cho những đứa trẻ lo lắng, và sau đó chúng ta lại không giúp đỡ được chúng.
Một người bạn của tôi tên là Rosa nói với chúng tôi rằng khi mới làm mẹ, cô ấy đã tham gia vào một nhóm hỗ trợ. Trong nhóm đó, tất cả phụ nữ lần lượt chia sẻ về những điều họ muốn và không muốn lặp lại từ mẹ của mình. Khi đến lượt Rosa, cô ấy đã kể về việc mẹ cô rất yêu thương và tình cảm ra sao, điều này cô rất coi trọng, nhưng bà luôn quá ám ảnh với những thăng trầm trong cuộc sống của Rosa, vì thế mà Rosa đã học cách giữ kín mọi thứ để bảo vệ mẹ mình. Rosa vượt qua vấn đề của mình từ rất lâu rồi nhưng mẹ cô vẫn còn buồn mãi, chính việc này đã khiến bà đánh mất vai trò là một nguồn động viên hỗ trợ. Để lấy ví dụ, Rosa nói về lần cô đi học mẫu giáo về và kể với mẹ là không đứa trẻ nào chơi với mình, sau đó mẹ cô bật khóc. Tất nhiên, cha mẹ có thể phản ứng quá mức theo chiều ngược lại. Một người cũng mới làm mẹ ngồi cạnh Rosa cười và nói: “Các bà mẹ của chúng ta đáng lẽ cũng nên gặp mặt vì biết đâu họ có thể giúp nhau cân bằng. Mẹ tôi hẳn sẽ nói: ‘Mẹ không gửi con đến trường mầm non để kết bạn – mẹ cho con đến trường để học!’”