Giúp con phát triển động lực
Động lực là một thứ khó nhằn. Chúng ta mong con cái muốn luyện tập chơi một nhạc cụ, làm tốt bài kiểm tra toán, giúp chúng ta dọn dẹp nhà cửa, thỉnh thoảng bày bàn ăn. Nhưng nếu chúng không muốn thì sao? Chúng tôi đã dành khá nhiều thời gian cố gắng thuyết phục bạn rằng bạn không thể ép con muốn điều chúng không hề muốn. Điều này đặt ra câu hỏi: Vậy bạn có thể làm gì?
Thực ra là rất nhiều việc.
Trước tiên, chúng ta cần phải nhận ra một sự khác biệt quan trọng. Có một số thứ chúng ta cần con thực hiện chỉ vì những việc đó cần phải được hoàn thành. Trong khi việc Katie - con gái của Ned - tập violin - không phải là tối cần thiết, Ned và Vanessa vẫn rất cần cô bé thắt dây an toàn, đánh răng, mặc quần áo và sẵn sàng một cách kịp thời vào buổi sáng. Nếu bé không làm vậy, bé đi học muộn, và họ cũng đi làm muộn. Có vô số kịch bản nằm trong nhóm này, khi trẻ em không có động lực để làm những việc chúng ta cần trẻ làm vì lợi ích của gia đình và việc trẻ không sẵn lòng làm những việc đó gây căng thẳng cho tất cả mọi người. Nếu bạn đến bất kì con phố yên tĩnh nào vào khoảng bảy rưỡi sáng trong ngày mà bọn trẻ đến trường, bạn có thể nghe thấy những cơn giận và cảm nhận sự căng thẳng tỏa ra từ những ngôi nhà dọc dãy phố. Trong những tình huống “phải làm” này, hầu hết các bậc cha mẹ đều dựa vào các chiến lược động lực ngoại sinh được truyền từ đời này sang đời khác: củ cà rốt và cây gậy. Phần thưởng có thể có hiệu quả và thậm chí trong một số trường hợp, chúng có thể nhen nhóm một số thói quen tốt. Chúng có thể giúp khuyến khích con bạn hoàn thành các mục tiêu ngắn hạn, điều chỉnh hành vi, và đảm bảo sự hợp tác. Chúng có thể khiến trẻ bắt đầu làm một việc gì đó, bằng cách giúp trẻ tiến hành các bước đầu tiên cực kì quan trọng. Đối với một số trẻ em, đặc biệt là trẻ em mắc rối loạn tăng động giảm chú ý, phần thưởng có thể giúp bộ não kích hoạt để thực hiện các nhiệm vụ nhàm chán và giúp chúng bắt đầu thực hiện những việc thực sự khó khăn với trẻ, như đi ngủ đúng giờ hoặc làm bài tập về nhà. Nhưng những kịch bản này không liên quan đến việc phát triển động lực – chúng kêu gọi sự hợp tác.
Chúng tôi sẽ không nói đến kiểu động lực ngoại sinh ngắn hạn trong chương này. Mục tiêu của chúng tôi là tập trung vào động lực tự thân cần thiết cho cuộc chơi dài hạn – động lực nội tại mà chúng ta muốn con mình có được để có thể cam kết thực hiện một việc gì đó và kiên trì, phát triển tiềm năng của chúng, và hành động hướng đến cuộc sống mà chúng mong muốn được sống. Nghiên cứu trong bốn thập kỉ qua đã nhiều lần chứng minh rằng các kiểu khích lệ như bảng các hình dán, các hậu quả và các hình thức kiểm soát mà cha mẹ “áp đặt” lên con cái trên thực tế làm suy yếu loại động lực này. Những gì chúng ta đang cố gắng làm là giúp trẻ tự thúc đẩy bản thân và nhận ra rằng chúng có một cái gì đó quan trọng để mang đến cho thế giới. Chúng ta muốn giúp trẻ học cách vận hành cuộc đời của chính mình và tìm cách làm cho chúng trở nên có ý nghĩa.
Sự tổn hại không diễn ra ngay lập tức; nó xảy ra theo thời gian. Các nghiên cứu cho thấy phần thưởng cho những thứ như điểm số hoặc các thành tích khác có thể làm giảm hiệu suất, mài mòn tính sáng tạo và dẫn đến những hành vi xấu, chẳng hạn như sẵn sàng gian lận trong bài kiểm tra hoặc sử dụng các loại thuốc kích thích.1 Đáng sợ hơn, những động lực ngoại sinh này có thể củng cố ý nghĩ rằng người khác, chứ không phải trẻ, là người chịu trách nhiệm cho cuộc sống của trẻ. Phần thưởng có thể làm mài mòn hứng thú tự thân của trẻ và dẫn đến tình trạng trẻ chỉ quan tâm đến phần thưởng. Hơn nữa, bộ não thông minh của chúng ta nhìn thấu các động lực ngoại sinh; chúng ta đã tiến hóa theo cách có thể phát hiện các động lực này và chống lại việc bị ép buộc. Chúng ta sẽ nghĩ ra cách để có thể đạt được phần thưởng mà không phải thực hiện công việc hay nhiệm vụ ban đầu. Đây là lí do tại sao trẻ em có thể đạt điểm A trong các môn học nhưng chỉ sau vài tháng chúng hầu như chẳng còn nhớ gì.
Mục đích của chúng tôi là sẽ giúp bỏ đi hầu hết các chiến lược cà rốt và cây gậy và giúp bạn hiểu sâu hơn về não bộ... mà may mắn thay, đó là tất cả những gì bạn thực sự cần.