“Phương pháp ăn dặm cho phép bé chỉ huy rất tuyệt vời với bé và cả gia đình. Giờ ăn là giờ “sinh hoạt xã hội”, thể hiện cung cách ăn uống và BLW thúc đẩy hai điều này ngay từ đầu. Tôi vẫn luôn khuyến khích các bậc cha mẹ nên thử áp dụng phương pháp này; hầu hết họ đều yêu thích phương pháp này và em bé của họ có được rất nhiều niềm vui.”
Chị Alison, y tá chăm sóc người bệnh tại nhà
“Khi Ellie khoảng 18 tháng tuổi, tôi nhận thấy tôi bắt đầu thúc giục bé ăn. Cũng không hẳn là dỗ ngon dỗ ngọt, nhưng tôi liên tục hỏi xem bé đã no chưa và hỏi bé xem có muốn ăn thử một chút thịt gà không. Đôi lúc nghĩ có lẽ bé ăn chưa đủ no. Tôi phải liên tục nhắc nhở mình rằng bé vẫn biết bé cần gì. Đúng thật là thói quen thâm căn cố đế khi cha mẹ thuyết phục bé ăn, và nhầm lẫn việc ăn uống với hành vi “ngoan” và “hư”.
Chị Sharon, mẹ bé Ellie 22 tháng tuổi
Duy trì phương pháp BLW
Trong quá trình bé phát triển, điều quan trọng nhất là đảm bảo bé hứng thú. Các bé mới biết đi vốn lười ăn, nhưng cần giúp bé không trở thành những người kén ăn và hành xử xấu khi ngồi vào bàn ăn - điều này phổ biến đến mức dường như nó được coi là một điều bình thường. Nhưng, bạn không cần phải hoang mang khi bạn nghe mọi người gièm pha; BLW có thể thực sự giúp bạn ngăn chặn rất nhiều vấn đề mà các bậc cha mẹ phải đối mặt với trẻ mới biết đi và bữa ăn của trẻ.
Trẻ nhỏ muốn khẳng định mong muốn của mình và trở nên tự lực hơn, độc lập hơn, và em bé của bạn sẽ vui vẻ nhất khi bé tự giành được thành công và có cảm giác đạt được thành tựu. BLW là phương pháp hoàn hảo giúp bé đạt được điều này - chỉ cần bạn không can thiệp vào quá trình này. Vì vậy, hãy tiếp tục tin tưởng cơn đói của bé, chỉ trợ giúp bé khi bé cần, và cho phép bé tiến triển theo nhịp độ riêng.
Dụng cụ ăn
Một khi trẻ đã tự ăn thuần thục, có thể bạn sẽ băn khoăn về cung cách ăn tại bàn của bé. Nhưng bạn không cần lo lắng: không phải lúc nào bé cũng ăn bằng tay và bôi thức ăn lên mặt đâu; trẻ nhỏ có động lực mạnh mẽ là được bắt chước mọi người xung quanh, vì vậy trừ khi bạn luôn luôn ăn bằng tay, có thể bé sẽ muốn được dùng dao và dĩa như mọi người. Khi bạn cho bé gia nhập bữa ăn, tức là thực sự cho bé gia nhập, và ngay khi bé nắm vững các nguyên tắc ăn cơ bản, hãy cho bé ngồi vào bàn với bộ dao dĩa riêng. Hãy chọn cho bé một dao dĩa có kích thước phù hợp, vì đề nghị bé dùng dao dĩa người lớn không khác gì chờ đợi người lớn ăn bằng khay đựng rau trộn!
Với thức ăn, tốt nhất là không nên kì vọng quá sớm và quá nhiều vào bé. Trước hết, bé sẽ coi dao dĩa là đồ chơi và để bắt chước, thay vì là dụng cụ giúp bé đưa thức ăn vào miệng. Vì để đưa thức ăn vào miệng, các ngón tay của bé sẽ làm giỏi hơn nhiều. Dần dà, theo nhịp độ riêng của bé, bé sẽ tìm ra cách thức sử dụng dĩa hoặc thìa (bé mất nhiều thời gian hơn để học cách dùng dao). Bạn sẽ chỉ khiến bé chán nản và bực mình nếu bạn cố khuyến khích, bắt buộc hoặc “dạy” bé cách sử dụng dao dĩa trước khi bé sẵn sàng.
Một số bé trong nhiều tháng liền chỉ thi thoảng thử sử dụng dao dĩa, vì bé biết rằng nếu dùng tay bé sẽ ăn được nhiều thức ăn hơn; các bé khác lại biết dùng dao dĩa rất nhanh. Nhưng hầu hết các bé đều bắt đầu sử dụng dao hoặc dĩa khi đến sinh nhật lần đầu tiên. Chỉ cần bạn cho bé thực hành với thực phẩm có kết cấu và hình dạng đa dạng, bé sẽ học cách sử dụng dao dĩa một cách hiệu quả, theo tốc độ riêng của bé.
Mặc dù hầu hết cha mẹ đều cho bé một chiếc thìa để bắt đầu tập ăn, nhưng rất nhiều bé nhận thấy dùng dĩa dễ hơn. Thìa rất hợp với bát và thức ăn lỏng - chắc hẳn bạn biết rõ điều này. Lấy thìa xúc thức ăn trong đĩa phẳng có thể gây khó khăn, và giữ cho thức ăn ở nguyên trên thìa trong khi đưa vào miệng cũng là một vấn đề nan giải. Dùng dĩa lấy thức ăn dễ hơn thìa, vì xiên dĩa vào thức ăn thường dễ hơn là xúc lên, và thức ăn thường ở nguyên trên dĩa ngay cả khi dĩa bị quay ngược chiều. Vì vậy, ban đầu, có lẽ bạn sẽ muốn cho bé dùng dĩa hơn là thìa. Không nhất thiết phải dùng dĩa được thiết kế riêng cho bé, nhưng chiếc dĩa này phải nhỏ, vừa với bé, ngạnh dĩa không quá dày đến mức làm bẹp cả mẩu thức ăn, cũng không được quá mỏng hoặc quá nhọn đến mức có thể gây tổn thương cho bé.
Tìm ra cách sử dụng “đồ nhúng” (ví dụ như cà rốt, cùi bánh mì hoặc bánh mì que) vào các món ăn như súp khai vị hay sữa chua, cũng có thể giúp bé học cách sử dụng thìa. Và trước khi biết cách tự xúc thìa, có thể các bé sẽ làm rớt thức ăn trong thìa khi đưa thìa lên miệng, vì vậy đưa cho bé một thìa xúc-sẵn-thức-ăn cũng giúp bé biết cách dùng thìa. Nhưng bạn cũng đừng ngạc nhiên nếu trong vài lần đầu tiên, bé làm lộn ngược thìa và làm rơi hết thức ăn xuống - hoặc khiến thức ăn bay vung vãi khắp nhà khi bé vẫy vẫy cánh tay. Trước khi được thử vài lần, bé sẽ không biết sự việc sẽ xảy ra như thế nào - và ngay cả khi đã biết, có lẽ phải mất thời gian dài nữa bé mới hiểu rằng việc làm vương vãi thức ăn khắp nơi thực sự gây rắc rối! Vì vậy hãy chờ đợi một chút bừa bộn - hay nếu thời tiết tốt, hãy để những cuộc thí nghiệm ban đầu này của bé với thìa diễn ra trong khung cảnh ngoài trời!
“Bữa ăn nào Oliver cũng được cho một chiếc thìa uống trà, ngay cả trước khi bé bắt đầu ăn dặm, để bé có thể tham gia với cả gia đình. Khi bé khoảng 11 tháng tuổi, tôi mua cho bé một bộ dao dĩa riêng, và bé bắt chước chúng tôi. Ban đầu, tôi cho một chút cháo vào thìa và đưa cho bé. Bé rất giỏi đưa thìa cháo này lên miệng, bởi vì bé cũng nhìn thấy tôi ăn cháo lúc đó. Và bé cũng dùng thìa bằng cả hai tay nữa, điều đó cũng là bình thường. Nhưng bây giờ, bé muốn sử dụng bộ dao dĩa to cơ đấy.”
Chị Carmel, mẹ bé Oliver 14 tháng tuổi
Khi bé nhà bạn thực sự bắt đầu sử dụng dao dĩa (thay vì chỉ chơi đùa với chúng) bé sẽ làm quen rất chậm. Vì vậy, hãy hít thở sâu và kiên nhẫn. Có thể bạn sẽ sốt ruột khi thấy con thử hết lần này đến lần khác để đưa được mẩu thức ăn lên dĩa hoặc thìa, và sau đó là nhìn mẩu thức ăn rơi xuống khi đang được bé đưa vào miệng. Em bé của bạn sẽ phải làm việc này rất nhiều lần trước khi biết cách sử dụng dao dĩa. Hãy cố gắng đừng can thiệp hoặc “giúp” bé quá nhiều - cho dù bé đang gặp nhiều khó khăn với việc này - bé vẫn sẽ học nhanh hơn nếu bé được phép tự khám phá. Cá tính của bé sẽ cho thấy bé nhanh chóng nổi cáu và quay trở lại với việc sử dụng tay để ăn cho xong bữa, nhưng nếu bé thuộc tuýp người kiên nhẫn, kiên trì, bữa ăn sẽ thực sự cần thời gian.
“Mason dành cả thế kỉ để miệt mài học cách sử dụng dao dĩa. Bé dùng dĩa để cố xiên thức ăn và thông thường, thay vì tự ăn, bé lại đưa cho tôi. Thi thoảng bé cũng tự đưa thức ăn lên miệng, nhưng bé vẫn đang trong quá trình học hỏi. Vì vậy, dạo gần đây, bữa ăn của gia đình tôi trở nên thong thả hơn. Đôi lúc bé lại dùng tay, nhưng bé kiên nhẫn với bộ dao dĩa một cách ngạc nhiên.”
Chị Jo, mẹ bé Mason 16 tháng tuổi
Điểm mấu chốt
• Dùng dĩa dễ hơn thìa.
• Đưa cho bé thìa có sẵn thức ăn sẽ giúp bé biết cách sử dụng thìa.
• Khuyến khích bé dùng đồ nhúng vào thức ăn mềm giúp bé tập làm quen với ý tưởng sử dụng thìa.
• Cho bé ngồi vào bàn ăn với bộ dao dĩa riêng nghĩa là bé có thể dùng dao dĩa khi bé đã sẵn sàng.
• Bạn cần phải kiên nhẫn khi con bắt đầu sử dụng dao dĩa, vì sự tiến triển của bé sẽ rất chậm. (Có thể cả bạn và con đều sẽ nổi cáu nếu bạn cố gắng dạy hoặc khuyến khích bé).
• Tốt hơn là không nên can thiệp hoặc “trợ giúp” bé, trừ khi bé đề nghị.
• Bạn hãy là một hình mẫu tiêu chuẩn - nếu bé nhìn thấy bạn dùng dao dĩa khi ăn, bé sẽ có xu hướng muốn tự sử dụng bộ dao dĩa hơn.
Sử dụng cốc
Có thể bé sẽ tò mò về việc sử dụng tách ngay khi bé tập ăn dặm, nếu như không phải là trước đó. Vì vậy, một khi bé cùng ăn chung với bạn, bạn nên bắt đầu cho bé tập uống nước bằng cốc.
Mặc dù cốc tập uống hoặc cốc có vòi có thể hữu ích khi bạn đi ra ngoài, vì nó giúp giảm nguy cơ gây đổ nước, nhưng khi ở nhà, tốt hơn là bạn nên cho bé tập uống bằng cốc thật - hoặc cốc nhựa. Ban đầu nước sẽ rơi rớt đấy, nhưng bé sẽ học nhanh thôi.
Các bé cần học được cách khẽ chạm môi vào miệng cốc, đủ để uống được nước, nhưng không được uống quá nhiều đến mức tràn ra ướt áo. Các loại cốc nghiêng (ví dụ dòng cốc “Doidy”) được thiết kế dành riêng cho các bé tập uống nước; loại cốc này nghiêng hơn loại cốc tiêu chuẩn, và bé nhìn thấy rõ hơn nước trong cốc và sự việc xảy ra khi nghiêng cốc. Tuy nhiên, bạn không cần phải bắt đầu với một chiếc cốc nghiêng - rất nhiều bé vẫn rất giỏi uống nước từ loại cốc tiêu chuẩn ngay từ đầu.
Một điều quan trọng cần lưu ý là bề ngang của cốc mà bạn cho bé uống nước. Một chiếc tách cà phê hoặc tách uống trà nhỏ, hoặc cốc đo thuốc, hay cốc kích cỡ nhỏ có thể “phù hợp” với miệng bé hơn.
Các bé thường thấy một cốc đầy nước dễ uống hơn là cốc chỉ có lưng nước, bởi vì khi đó không cần nghiêng cốc quá sâu. Nếu bạn chọn một chiếc cốc nhỏ, tức là bạn chỉ cần một lượng nước nhỏ là cốc đã đầy, bạn sẽ ít phải lau dọn hơn nếu nước đổ ra ngoài.
Các bé học hỏi bằng cách khám phá và thử nghiệm. Đừng kì vọng bé sẽ biết điều gì xảy ra khi cốc được nghiêng, nếu bé không được phép thử. Và bé cũng không biết rằng việc làm rớt nước ra bàn cũng là một vấn đề. Cho phép bé thực hành trò rót nước tại bồn hoặc khi tắm có thể giúp bé biết cốc hoạt động ra sao và có thể đồng nghĩa với việc bé cần ít thí nghiệm tại bàn ăn hơn.
Đối với bé, một phần khám phá có thể bao gồm việc bé phát hiện ra thứ có thể được cho vào cốc, cũng như thứ chui ra khỏi cốc. Có thể bé sẽ rất thích thú khi khám phá ra loại thức ăn nổi và chìm trong nước. Trong khi người lớn không thích đồ uống của họ có vị đậu hay vị cá, nhưng bạn không cần lo lắng về điều này giúp bé. (Nhưng bạn cũng nên lấy hết các mẩu thức ăn trong nước ra, ví dụ như hạt đậu, nhằm tối thiểu hóa nguy cơ bé bị hóc). Sau khi bé khám phá được rồi, bé sẽ không cần phải thí nghiệm nhiều nữa.
Phép tắc ăn uống
Rất nhiều cha mẹ (và ông bà) lo rằng nếu bé được phép nghịch đồ ăn và bốc tay ăn, bé sẽ không bao giờ học được cung cách ăn đúng đắn tại bàn ăn. Nhưng bằng chứng cho thấy, chính các bé không được phép thử nghiệm với thức ăn mới là người có hành vi cư xử kém tại bàn ăn khi bé lớn hơn.
Tự ăn từ sớm tức là khám phá và học hỏi. Các bé cần thời gian để nắm vững các kĩ năng cơ bản trước khi bắt đầu nghĩ đến việc điều chỉnh hành động để phù hợp với quan niệm của cha mẹ về phong cách ăn đúng mực. Và các bé cần được gia nhập bữa ăn gia đình càng nhiều càng tốt, để bé có cơ hội được nhìn thấy các thành viên trong gia đình cư xử ra sao.
Bạn là hình mẫu quan trọng nhất cho bé, vì vậy bạn cần đảm bảo bạn là người đáng tin cậy. Nếu bạn muốn bé cư xử phải phép khi bạn đưa bé đi ăn nhà hàng, bạn phải là tấm gương sáng tại nhà. Ngay cả khi ăn tại nhà, hãy cố gắng tỏ ra nhất quán về phong cách bạn dùng các loại thức ăn. Hiển nhiên là bình thường khi bạn cầm tay bánh sandwich để ăn, nhưng nếu đôi lúc bạn dùng dao và dĩa ăn khoai tây chiên và đôi lúc dùng tay ăn, vậy hãy kì vọng bé cũng sẽ như vậy - bất kể bé ăn ở đâu. Đừng kì vọng các bé dưới 7 tuổi hiểu rõ sự tinh tế của cung cách ăn uống vào các dịp khác nhau hoặc trong các bối cảnh khác nhau.
Không cần phải khen ngợi bé vì cư xử phải phép, hoặc mắng nhiếc bé vì cư xử kém. Trẻ nhỏ có mong muốn tự nhiên là được bắt chước người khác và làm việc mà trẻ nghĩ là mình được kì vọng sẽ làm - nếu bé cảm thấy bé đã gây ngạc nhiên cho bạn khi bé cư xử tốt, có thể bé sẽ lúng túng không biết mình được kì vọng làm gì tiếp theo. Và bạn cần phải tin tưởng bé, cho bé thời gian, và là tấm gương sáng, như vậy cung cách ăn uống của bé sẽ không biểu thị bất kì vấn đề nào.
Cách khuyến khích bé ăn đúng mực
• Nếu được, hãy ăn với bé mọi lúc mọi nơi.
• Hãy là tấm gương sáng - và hãy tỏ ra nhất quán.
• Không mắng hoặc tán dương bé - chỉ cần tin tưởng bé sẽ cư xử phải phép.
“Caroline vẫn luôn là một người ăn uống hòa đồng; bé rất vui khi được đi ăn nhà hàng với chúng tôi, bé ngồi và ăn tất cả các món mà chúng tôi đang ăn. Tôi vẫn nhớ bé còn ăn cả cá nhám và tôm hồng, sau khi bé được 1 tuổi. Kinh nghiệm được ăn chung bữa với gia đình đóng vai trò vô cùng quan trọng với bé.”
Chị Bethany, me Caroline 6 tuổi và Daniel 2 tuổi
Ngồi tại bàn ăn
Bạn sẽ dễ dàng quyết định món ăn cho bé tại nhà hàng, nhưng một khi bé biết đi rồi, có thể bạn sẽ cần phải áp dụng một số bí quyết để giữ cho bé ngồi ngoan trên ghế. Bữa ăn tại nhà hàng hoặc quán cà phê thường kéo dài hơn tại nhà, và có thể giữa các món cần đến thời gian đợi khá lâu. Các bé sẽ rất nhanh chán, nhất là khi các bé không được cha mẹ chú ý, vì cha mẹ còn bận trò chuyện.
Theo lẽ tự nhiên, các bé biết đi thường tò mò về môi trường xung quanh; có thể bé sẽ thấy môi trường mới này thật thú vị và bé muốn khám phá. Đừng hi vọng bé sẽ ngồi yên hồi lâu mà không có gì để chơi cùng trước khi bữa ăn được bày biện, hoặc sau khi bé ăn xong. Thông thường, bạn không thể bắt bé đợi 20 phút để món ăn được bê ra mà không cho phép bé chơi đùa, và đừng hi vọng bé hiểu rằng đi ăn ngoài có những quy tắc khác với ăn ở nhà. Đưa bé đi dạo quanh nhà hàng hoặc bên ngoài nhà hàng sẽ giúp bé vui - và giúp bé hợp tác hơn trong quá trình ăn nếu như bé phát hiện ra thứ gì đó mà bé cực kỳ muốn khám phá.
Sẽ hữu ích nếu bạn suy nghĩ thấu đáo trước, và nhìn nhận việc đi ăn ngoài theo quan điểm của bé, nhằm tránh các vấn đề tiêu cực phổ biến nhất.
Mẹo nhỏ giúp bữa ăn ngoài không căng thẳng
• Gọi món ăn cho trẻ càng sớm càng tốt - nếu món này được phục vụ cùng với món khai vị, có thể bé vẫn sẽ vui vẻ ăn khi món chính được bày biện. Thư giãn và để bé ăn theo nhịp độ riêng, bất kể mọi người đang ăn món gì.
• Trì hoãn không đặt bé ngồi vào bàn ăn trước khi món ăn được đem đến (hoặc được bày rồi nhưng chưa nguội bớt), có thể bằng cách đưa bé đi dạo.
• Đem theo một số đồ chơi nhỏ xinh, hay một cuốn sách nhiều màu sắc và bút chì màu, để bé chịu ngồi tại bàn chơi.
• Kiểm tra nhằm đảm bảo thức ăn và đĩa ăn không quá nóng - nên đề nghị phục vụ bàn đặt đĩa ăn của bé vào giữa bàn, thay vì trước mặt bé, để bạn có thể kiểm tra độ nóng trước khi bé kịp với lấy thức ăn.
• Để bé tự ăn - và cố gắng kiềm chế mong muốn bắt bé ăn nhiều hơn mức bé mong muốn, hoặc nếm món mà bé không muốn, bất kể món ăn đó giá bao nhiêu tiền.
• Mang theo cốc riêng của bé, như vậy bạn sẽ không phải lo lắng về cách bé uống nước từ ly lớn của nhà hàng (hay sợ bé làm vỡ). Sẽ hữu ích nếu bé có thể hút ống hút. Hầu hết các bé ngoài 1 tuổi đều có thể làm việc này, nếu như bé được tạo cơ hội để học hút.
• Nếu bé thích sử dụng (hoặc chơi cùng) bộ dao dĩa, hãy mang theo bộ dao dĩa của bé.
• Nếu bạn lo lắng về sự bừa bộn, hãy mang theo tấm thảm ăn của gia đình, hoặc nhặt các mẩu thức ăn rơi trên ghế cao và trên sàn sau khi bé ăn xong.
“Chúng tôi rất thích đi ăn ngoài, Brendan ăn nhà hàng giỏi lắm. Chúng tôi cố gắng gọi món thật nhanh, sau đó, một trong hai người chúng tôi sẽ đi dạo một chút với bé, hoặc là đi quanh nhà hàng, hoặc là đi dọc đường bên ngoài nhà hàng; chúng tôi cố gắng không bắt bé ngồi trên ghế trước khi thức ăn được đem tới. Bé không thích thú lắm với đồ chơi trong nhà hàng, nhưng ngay khi thức ăn được bày biện trước mắt, bé thường ngồi ăn rất ngoan.”
Chị Maxine, mẹ bé Brendan 17 tháng tuổi
Tự phục vụ
Các trẻ lớn hay nhỏ thường thích tự phục vụ tại bàn, và đặt tất cả các món trong đĩa lớn có thể là một trong những cách tốt nhất giúp bạn cưỡng lại ham muốn được quyết định lượng thức ăn nên được đặt trong đĩa ăn của bé. Bạn nên trò chuyện và ăn chung với bé, và nếu bạn từng phải vất vả vật lộn với con về vấn đề ăn uống, đây là cách hay để giúp bạn và bé cùng hưởng thụ niềm vui của bữa ăn.
Cho phép bé tự phục vụ giúp bé đánh giá cơn đói của bé; hầu hết các bé đều tỏ ra chính xác một cách ngạc nhiên khi được cho phép quyết định trước về lượng thức ăn mà bé sẽ ăn. Vì vậy, thay vì đặt ngay lượng thức ăn dành cho bé vào đĩa, hãy cho phép bé tự phục vụ. Có thể bé sẽ cần một chút trợ giúp để tự xúc thức ăn, nhưng hãy cho bé được phép chọn món và lượng thức ăn. (Nhưng hãy nhớ rằng bé sẽ bắt chước hành động của bạn, vì vậy hãy lưu ý đến lọ muối và lọ tương ớt cay nhé!)
Cũng như giúp bé tự đánh giá cơn đói, việc tự lấy thức ăn vào đĩa cũng tạo cho bé những bài học quý giá về sự phối hợp tay- mắt, kiểm soát cơ, ước lượng, đánh giá khoảng cách và số lượng. Việc này cũng sẽ tạo cho bé cảm giác được kiểm soát và gặt hái thành công, đồng thời sẽ giúp bé cảm thấy (và trở nên) độc lập hơn. Tốt nhất là nên bắt đầu với món rau trộn và món nguội.
Nếu là món nóng, hãy đảm bảo bé sẽ không tự làm cho mình bị bỏng, nhất là khi đó là món lỏng như món súp hoặc thịt hầm. Bạn sẽ cần phải phớt lờ sự bừa bộn mà bé gây ra trong vài lần đầu tiên - càng thực hành nhiều bé sẽ càng thuần thục hơn.
“Sallyann muốn nấu ăn với tôi; bé thích gọt, cắt và đặt các món vào chảo, sau đó quấy đều lên; thậm chí bé còn lau bàn nữa. Bé khăng khăng đòi tự rót nước thịt và thích cạo nồi để vét phần thức ăn còn dính. Nếu chúng tôi ăn thịt hầm, bé sẽ lấy các mẩu thức ăn ra và kể cho cha mẹ nghe xem mẩu thức ăn đó có ngon không. Bé sẽ cầm một miếng bí xanh và hỏi: “Bí xanh hả mẹ?” ý muốn nói rằng, bây giờ chúng tôi nên biết là bé không thích món đó.”
Anh Anthony, cha bé Sallyann 3 tuổi
Các em bé nhỏ hơn cũng thích tự lấy món ăn phụ trong ngăn tủ hoặc tủ lạnh. Bạn nên có một khay nhỏ đựng các món ăn phụ có lợi cho sức khỏe của bé, hoặc đựng trong hộp mà bé dễ dàng mở ra, hoặc một bát hoa quả mà bé có thể với tới được. Nếu bạn khuyến khích bé tự ăn món phụ, hãy dạy bé ngồi và ăn món ăn phụ đó với bạn - chạy nhảy xung quanh và chơi đùa trong khi ăn có thể gây ra nguy cơ nghẹn và đừng bao giờ để trẻ nhỏ tự ăn mà không có người giám sát.
“Nếu Hayley đói bụng, bé sẽ đi vào bếp và chỉ vào tủ lạnh hoặc đi đến chỗ có bát hoa quả và nhón lấy một quả táo hay loại quả nào đó – bé không phải đợi đến tận bữa trưa. Và trong nhà chúng tôi không hề có thức ăn phụ không tốt cho sức khỏe – vì vậy bé có thể ăn bất cứ món gì bé muốn.”
Chị Serena, mẹ bé Hayley 2 tuổi
Bọn trẻ thường nhận thấy ngay các bạn khác ăn món gì tại trường mẫu giáo và nhà trẻ, và có thể bé cũng muốn món ăn tương tự. Tốt nhất là không nên quan trọng hóa vấn đề, ngay cả khi món đó không có lợi cho sức khỏe của bé; thi thoảng cho bé ăn một chiếc bánh bích quy sẽ không gây hại gì và cấm bé ăn món nào đó chỉ khiến bé thèm ăn hơn mà thôi. Nếu ở nhà bé đã quen với việc ăn các món có lợi cho sức khỏe, khả năng rất cao là bé sẽ chọn các món tốt cho sức khỏe mỗi khi ra ngoài.
Hối lộ, thưởng và phạt
Khi bé lớn hơn, người lớn thường coi thức ăn là phần thưởng cho hành vi tốt, và là quà hối lộ để thuyết phục bé làm việc mà bé không muốn làm, hay thậm chí là một hình phạt - bằng cách không cho bé ăn một số món nhất định. Nhưng kết nối thức ăn với hành vi tốt hoặc xấu, thay vì kết nối với cơn đói, sẽ bóp méo thái độ của bé với thức ăn - cũng như có thể gây ra nguy cơ hủy hoại phương thức quản lý hành vi của bé về lâu về dài.
Thưởng cho bé vì cư xử đúng mực nghe có vẻ vô hại, nhưng bạn hãy nhớ rằng, phần thưởng mà bạn (hoặc các thành viên khác trong gia đình) lựa chọn để cho bé thường không phải là một đĩa rau hay một quả chuối - đó thường là kẹo sôcôla, bánh bích quy hoặc kẹo ngọt. Bé sẽ mong đợi món đó mỗi khi bé cư xử phải phép. Ở đây cũng tiềm ẩn ba vấn đề: có thể bé sẽ bắt đầu coi sôcôla và kẹo “ngon hơn” thức ăn khác, có thể bé sẽ ăn nhiều món có đường hơn bạn dự tính, và có thể bé chỉ hành xử đúng mực chỉ vì bé muốn vài cái bánh ngọt!
Coi thức ăn là quà hối lộ hoặc phạt cũng gây ra các vấn đề tương tự. Chỉ cần bạn nói rằng: “Ăn hết cà rốt rồi mẹ con mình ra sân chơi nhé,” hay “Nếu con không ăn hết rau thì con không được ăn bánh pudding đâu,” bé sẽ nhanh chóng hoài nghi rau, bị thuyết phục rằng rau là món ngon thứ hai so với bánh pudding, hoặc coi việc ăn các món đó là công việc chán phèo mà bé phải làm cho xong trước khi điều gì đó thú vị hơn xuất hiện. Không có lí do gì để trẻ em không nên dành bụng cho món tráng miệng giống như người lớn. Nếu bạn không muốn bé chọn bánh pudding hơn là một món ăn mặn, tốt nhất là không nên đưa bánh pudding vào thực đơn.
Hối lộ, thưởng và phạt khiến bé nhầm thức ăn với sức mạnh và sự kiểm soát; điều này đối lập với mục đích của BLW, bởi vì chúng cản trở bản năng của bé là được biết thứ mà bé cần. Và nhìn nhận thức ăn trên ba phương diện này sẽ không đem lại hiệu quả lâu dài: trẻ sẽ nhanh chóng nhìn thấu mánh khóe này và phát hiện ra cách lấy lại kiểm soát cho chính mình.
“Tom gần 4 tuổi và rất nhiều trẻ cùng tuổi với bé vẫn cần cha mẹ đút thìa. Họ phải làm cái việc mà họ đã làm khi con cái mới 6 tháng tuổi – chạy đuổi theo bé và nói ngon nói ngọt: “Ăn hết bông cải xanh này mẹ sẽ thưởng nhé” – đại loại là như thế. Sẽ dễ dàng hơn nếu bạn xử lý việc này thực tế hơn: “Đến giờ ăn tối rồi, con cứ ăn món con muốn và đừng ăn món con không thích.”
Anh Phil, cha bé Tom 4 tuổi
Tránh căng thẳng
Hầu hết các cuộc chiến trong giờ ăn với các bé biết đi đều là kết quả của sự không tương xứng giữa điều mà cha mẹ nghĩ trẻ cần và điều mà trẻ nghĩ trẻ cần. Với BLW, trận chiến không xảy ra, nếu cha mẹ tiếp tục tin tưởng vào cơn đói của bé.
Trẻ có bản năng sinh tồn rất cao, nhất là khi nói đến thức ăn. Trẻ có nhận thức đáng tin cậy về thời điểm cần ăn, ăn gì và lượng thức ăn. Cha mẹ phải học cách tin tưởng trẻ. Đôi lúc, cha mẹ thấy rất khó tin khi em bé 18 tháng tuổi chỉ cần ăn thức ăn bằng với lượng bé ăn khi 9 tháng tuổi (thậm chí có khi ít hơn) - đặc biệt là khi 9 tháng tuổi bé uống nhiều sữa hơn bây giờ. Nhưng trong năm đầu tiên, các bé cần thêm calo vì tốc độ tăng trưởng của bé rất nhanh. Mặc dù có vẻ như các bé đang phát triển nhanh về chiều cao, nhưng các bé không còn phát triển với tốc độ ngang bằng với khi bé nhỏ hơn, vì vậy các bé không nhất thiết cần thêm thức ăn. Thực ra, nếu bé 2 tuổi ăn nhiều như khi bé 1 tuổi, rất có thể bé sẽ thành người “khổng lồ”!
Lúc này, không cần thiết phải lo lắng hơn về chế độ ăn của bé so với khi bé còn nhỏ; nếu bé khỏe và phát triển, bé biết bé cần gì. Chỉ cần đảm bảo bữa ăn của bé giàu dinh dưỡng và cân đối, và bé không uống no sữa tươi, nước hoa quả hoặc món ăn phụ ít dưỡng chất (đặc biệt là khi bé giỏi trình bày mong muốn của mình hơn.) Điều quan trọng nhất là hãy nhớ giữ cho giờ ăn thật thoải mái và thú vị. Bữa ăn dễ dàng trở thành trận chiến ý chí giữa cha mẹ và bé, nhưng các cuộc chiến này thường dẫn đến việc trẻ ăn ít hơn mức cha mẹ kỳ vọng.
Bí quyết để bữa ăn dành cho trẻ mới biết đi được an toàn, thoải mái và thú vị
• Tiếp tục tin tưởng cơn đói của bé - chỉ có bé và dạ dày của bé biết bé cần gì.
• Tự nhắc nhở bản thân rằng có thể bé sẽ ăn ít hơn trước, bởi vì lúc này tốc độ tăng trưởng của bé chậm hơn.
• Đảm bảo giữa các bữa ăn bé không uống no bụng sữa tươi, nước hoa quả hoặc món ăn phụ ít dưỡng chất.
• Cho phép bé tự ăn tại bàn càng nhiều càng tốt.
• Nếu bạn cho phép bé tự ăn món ăn phụ, hãy dạy bé ngồi xuống trong khi ăn.
• Tránh coi thức ăn là phần thưởng, hình phạt hoặc quà hối lộ.
• Không dỗ dành bé bằng thức ăn.
Câu chuyện BLW
“BLW rất dễ dàng. Lidia luôn luôn vui sướng khi được ngồi và tự ăn, con bé cực kỳ yêu thích giờ ăn. Mới đây, một người bạn đề nghị tôi đút thìa cho cô bé con mà chị ta đang chăm sóc. Tôi không thể làm vậy được – mặc dù nhiều năm trước tôi cũng xúc thìa cho con gái đầu lòng. Tôi cảm thấy rất bất tiện với việc này sau khi áp dụng phương pháp BLW với Lidia. Em bé đó 1 tuổi – bé hoàn toàn có thể tự ăn – và phương pháp đút thìa này có vẻ hoàn toàn sai lầm. Nó giống ép ăn thì đúng hơn.
Sẽ tự nhiên hơn nếu bạn tin tưởng bé và để bé tự xử lý việc này. Cho Lidia ăn theo phương pháp này đã thay đổi toàn bộ quan niệm của tôi về bữa ăn trong những năm tới. Với Jo, con gái đầu lòng, tôi luôn luôn nói: “Con ăn hết bữa tối đi,” và con bé vẫn còn nhớ điều đó. Bây giờ tôi tự thấy xấu hổ vì hành động đó. Với BLW, bạn không thể làm thế được. Đó là sự thay đổi lớn trong nếp nghĩ của tôi; tôi được nuôi lớn để tin rằng tôi không thể để thừa bất kì mẩu thức ăn nào trên đĩa.
Với Lidia, tôi cảm thấy bữa ăn thoải mái hơn nhiều, và tôi nghĩ điều này sẽ kéo dài trong suốt thời thơ ấu của bé, bởi vì tôi đã chấp nhận một điều, rằng bé quyết định khẩu vị và lượng thức ăn bé muốn ăn. Tôi sẽ không biến bữa ăn thành trận chiến nữa và đó là một điều vô cùng tích cực.”
Chị Lucy, mẹ Jo 16 tuổi và Lidia 17 tháng tuổi
Mẹ đi làm trở lại
Khi bạn đi làm trở lại sau sinh, có lẽ bạn sẽ gặp nhiều khó khăn để nhờ người trông con. Nhưng BLW không có thêm bất kì vấn đề nào nếu bạn lên kế hoạch trước và dành thời gian để đảm bảo người chăm sóc bé - dù là người thân, người trông trẻ hay cô giáo mầm non - hiểu rõ quan điểm của BLV và tuân thủ an toàn.
Hầu hết các giáo viên mầm non, người trông trẻ và ông bà đều rất cởi mở với BLW, nhất là khi họ được trực tiếp áp dụng. Đặc biệt rất phổ biến nếu ông bà hoài nghi ngay từ đầu nhưng sau đó, khi thấy cháu tự ăn, họ nói rằng họ hối tiếc vì đã không được biết về BLW khi con cái họ còn nhỏ. Tuy nhiên, người trông trẻ sẽ chăm sóc con bạn có thể đã dành nhiều năm tập cho bé ăn dặm bằng phương pháp bón thìa, và có thể không hiểu tại sao bạn lại không vui lòng để họ cho con bạn ăn theo cách “thông thường” khi bé ở với họ. Nếu họ chưa từng nhìn thấy em bé 6 hoặc 7 tháng tuổi tự ăn, có thể họ còn e sợ không dám để con bạn tự cầm thức ăn.
“Khi nghĩ lại, tôi nghĩ lợi ích lớn của BLW là dành cho cha mẹ tôi, vì ông bà chăm sóc Natalya từ nhỏ, khi tôi phải đi làm. Tôi biết, đối với họ, phương pháp này nghĩa là họ không cần phải chế biến gì, ngoài việc thêm một chút xíu thức ăn cho một cái miệng nhỏ xinh nữa. Tôi nghĩ cha mẹ tôi thực sự ngạc nhiên trước sự đơn giản của phương pháp này.”
Chị Julie, mẹ bé Natalya 4 tuổi
Nếu họ có con nhỏ, bạn cũng nên nhắc họ khuyến khích cho bé tập làm quen với việc bốc thức ăn từ khi 6 tháng tuổi và nên hi vọng bé bắt đầu tập nhai khi bước vào độ tuổi này. Tất cả những gì bạn làm (và đề nghị họ làm) là bỏ qua giai đoạn xay nhuyễn.
“Ai ai cũng hình dung ra hình ảnh một em bé bắt đầu ăn dặm, và đối với nhiều người, hình ảnh đó là một em bé còn nằm ngửa mới 16 tuần tuổi. Nhưng khi bạn giải thích rằng bạn không nói về em bé đó, bạn đang nói về em bé lớn hơn và biết ngồi, biết nhặt các mẩu thức ăn lên và nhai, người ta bắt đầu hiểu rõ vấn đề.”
Chị Katie, mẹ Sammy 5 tuổi và Elvis 2 tuổi
Nếu bạn để người khác trông nom con cái ngay từ khi bắt đầu áp dụng BLW, cần đảm bảo họ hiểu rõ phương pháp này, rằng trong giai đoạn này, bữa ăn là thời gian để bé học hỏi và chơi đùa, rằng rất ít em bé chịu ăn món gì đó trong những tuần đầu tiên. Có thể họ sẽ thấy bé mất rất nhiều thời gian làm quen với thức ăn và họ sẽ bớt lo hơn nếu bạn giải thích phương pháp này là hoàn toàn bình thường.
Đôi lúc bọn trẻ trở nên không mấy hào hứng với thức ăn khi các bé đang trải qua các giai đoạn căng thẳng, vì vậy rất có thể trong những tuần đầu tiên sau khi bạn đi làm trở lại, bé chỉ muốn một số món quen thuộc. Có thể bé sẽ không thèm món gì khác ngoài sữa. Sau khi bé ổn định với thói quen mới, bé sẽ quay trở lại là chính mình.
Quan trọng là hãy đảm bảo người chăm sóc bé hiểu rõ rằng họ không nên cho bé ăn món ăn dặm khi bé đang thèm sữa.
Hãy đảm bảo họ biết rằng bạn muốn bé được cho phép có nhiều thời gian để chơi với thức ăn và rằng bạn thực sự không quan tâm đến lượng thức ăn mà bé ăn - hầu hết các bà, các bà vú và người trông trẻ đều cảm thấy họ đang bỏ qua một nhiệm vụ cơ bản nếu họ không đảm bảo em bé mà họ trông nom không ăn nhiều như họ nghĩ là bé ăn nên ăn.
Người chăm sóc bé cần hiểu rõ về phản xạ ọe và cách nhận biết (rất nhiều người nhầm ọe với nghẹn và hốt hoảng không cần thiết). Đảm bảo họ hiểu rõ tại sao lại quan trọng đến vậy khi các bé phải biết ngồi thẳng và phải có người ngồi cạnh bé trong khi bé cầm thức ăn, và tại sao bé phải là người kiểm soát thứ được đưa vào miệng. Những người chăm sóc các trẻ khác cũng cần được cảnh báo trước nguy cơ trẻ lớn hơn đút thức ăn vào miệng bé. (Tất cả những người chăm sóc trẻ đều nên được đào tạo cơ bản về sơ cứu).
Dù là ai đang chăm sóc con bạn, rất có thể họ sẽ trân trọng các bí quyết BLW mà bạn giới thiệu. Cũng nên cập nhật cho họ khi khả năng và vị giác của bé phát triển - và đề nghị họ cập nhật điều tương tự cho bạn.
Nuôi con bằng sữa mẹ khi bạn đi làm trở lại
Một số bà mẹ vắt sữa để ở nhà cho con bú; những người khác thấy sẽ dễ dàng hơn nếu để trẻ uống sữa công thức khi bé ở với người trông trẻ. Quyết định của bạn có thể phụ thuộc vào các yếu tố như số giờ mỗi ngày bạn phải xa con, cũng như sự ủng hộ của sếp và đồng nghiệp. Rất nhiều bà mẹ nhận thấy cho con bú vào buổi sáng và buổi tối khi họ đi làm về là phương án tối ưu để kết nối trở lại với con khi họ phải làm việc cả ngày.
Bạn nên nhớ rằng, khi bé dưới 1 tuổi, sữa vẫn là nguồn dinh dưỡng chính của bé. Một số bé vẫn vui vẻ khi cả ngày không có giọt sữa và bú nấy bú để khi bé được về với mẹ. Rất nhiều bà mẹ hết sức ngạc nhiên trước khả năng thích nghi của con và sự linh hoạt của phương pháp nuôi con bằng sữa mẹ. Tuy nhiên, nếu bạn xa con lâu và không thể vắt sữa cho con, có lẽ tốt hơn là bạn nên cho bé uống sữa công thức, thay vì hi vọng bé đột nhiên ăn nhiều thức ăn dặm hơn.
Để có lời khuyên cụ thể về phương pháp nuôi con bằng sữa mẹ khi đi làm, hãy trò chuyện với chuyên gia dinh dưỡng, tư vấn viên về phương pháp nuôi con bằng sữa mẹ tại địa phương hoặc đường dây tư vấn miễn phí.
“Khi đi làm tôi vắt sữa cho con, vì vậy tôi thấy rõ là sau vài tháng, sữa tôi ít dần. Khi Olivia 11 tháng tuổi, mỗi ngày tôi chỉ vắt được khoảng 50g. Vì vậy tôi nghĩ có lẽ tôi nên ngừng vắt sữa và có thể bù đắp cho con vào buổi tối. Bé vẫn rất ngoan – vì vậy tôi chỉ cho con bú vào buổi sáng và buổi tối.”
Chị Farida, mẹ bé Olivia 2 tuổi
Bạn có thể phải đi làm cả ngày, nhưng có lẽ bạn cũng muốn chắc chắn rằng ít nhất cũng có bữa bé được ăn với bạn. Nếu là người khác chăm con ngay từ khi con mới bắt đầu làm quen với BLW, bạn không muốn bỏ lỡ bất kì cuộc thí nghiệm mới mẻ nào của bé với thức ăn, bạn nên cùng bé ăn bữa sáng và bữa tối, cho bé bú sữa trong ngày trong khoảng một tuần đầu bạn đi làm, cho đến khi bạn sẵn sàng để người trông trẻ cho bé ăn. Trong vài tháng đầu, bé sẽ không cần phải ăn ba bữa mỗi ngày và bé sẽ không bị đói nếu bạn không giảm các cữ sữa của bé.
Một số cha mẹ có thể lo lắng về việc cho bé “tập ăn dặm” trước khi mẹ đi làm trở lại và có thể bị cám dỗ phải cho bé tập ăn dặm trước khi bé được 6 tháng, hoặc nhanh chóng giảm lượng sữa của bé. Điều này quả là không tốt - và khó đem lại thành công nếu như bạn áp dụng BLW. Nếu bé chưa sẵn sàng, bé sẽ không hề hứng thú với thức ăn và nếu bạn cố thuyết phục bé, có thể bé sẽ bắt đầu căm ghét toàn bộ ý tưởng này. Rất nhiều doanh nghiệp khá là linh hoạt về ngày đi làm của nhân viên nếu họ được thông báo trước, vì vậy bạn có thể đi làm chậm 1 hoặc 2 tuần so với dự kiến nếu bạn thực sự muốn ở nhà với con trong hai tuần đầu bé tập ăn dặm.
Nếu người chăm sóc bé không muốn áp dụng BLW, có thể bạn và họ sẽ phải đạt được một thỏa thuận. Bé thích nghi và mặc dù ban đầu có thể bé sẽ thấy lúng túng vì khi bé ở với người khác, mọi việc không còn như cũ nữa, nhưng bé sẽ nhanh chóng học được cách kì vọng điều khác biệt từ những con người khác nhau. Điều quan trọng nhất là người chăm sóc bé phải tôn trọng quan điểm của bạn về việc cho phép bé nói “không” khi bé đã no bụng. Nếu họ thường xuyên khuyến khích bé ăn nhiều hơn nhu cầu, có thể bé sẽ giảm lượng sữa quá sớm và phụ thuộc vào món xay để thỏa mãn cơn đói. Việc này có thể khiến bé cáu bẳn trong những bữa ăn BLW tại nhà. Tuy nhiên, chỉ khoảng 1 hoặc 2 tháng sau đó, người chăm sóc bé sẽ cảm thấy tự tin khi cho phép bé tự cầm thức ăn.