Lần đầu tiên nhìn thấy Tiểu Phàm (tên giả), tôi cảm thấy rõ ràng hai chữ: Lo âu.
Đôi lông mày nhăn tít lại, đôi kính gọng đen bản to trên gương mặt gầy gò, cô đưa cho tôi một tấm danh thiếp, chức vụ “quản lí bộ phận Logistics của công ty nào đó”.
Sau khi tự giới thiệu sơ qua về bản thân, chúng tôi chính thức bước vào phần tư vấn.
1.
Qua tìm hiểu được biết, gần đây Tiểu Phàm gặp căng thẳng lo âu trong công việc, cô làm việc trong ngành Logistics được khoảng tám năm, bây giờ khó khăn lắm mới lên được chức quản lí, nhưng lại không hề cảm thấy phấn khởi vui vẻ chút nào, ngược lại, cô vô cùng lo lắng căng thẳng.
Cảm giác lo lắng căng thẳng này nói như miêu tả của Tiểu
Phàm là: “Em cảm thấy mình cuối cùng cũng đạt được mục tiêu ban đầu, nhưng tiếp theo lại không biết nên nỗ lực theo hướng nào? Ngoài ra công việc hiện tại cũng có nhiều thay đổi so với công việc trước kia, em dần cảm thấy lực bất tòng tâm, cảm thấy mình cực kì kém cỏi. Em không biết nên tiếp tục kiên trì hay nên đổi nghề”.
“Có thể thấy dường như em rất bất mãn với cái tôi lo âu này, đúng không?” Là một chuyên viên tư vấn nghề nghiệp, điều đầu tiên tôi phải làm không phải là vội vàng đưa ra đáp án, mà cần phải làm rõ phía sau tâm trạng của người xin tư vấn ẩn giấu sự thực gì.
Tiểu Phàm nghĩ một lát: “Cũng không thể nói là bất mãn, nói chính xác là một cảm giác bất an, em không biết nên diễn tả cảm giác này thế nào, cảm giác này gần đây mới xuất hiện”.
“Vậy em cảm thấy như vậy khoảng bao lâu rồi? Sau khi đảm nhiệm chức quản lí mới xuất hiện à?” Tôi hỏi.
Cô gật đầu: “Có thể nói như vậy, năm ngoái em được đề bạt làm quản lí, lúc đó còn cảm thấy rất mới mẻ, đầy thách thức, nhưng bắt đầu từ năm nay, nhất là nửa năm trở lại đây, đơn hàng của công ty ngày càng ít, nghiệp vụ của bộ phận Logistics cũng giảm mạnh, em chợt cảm thấy một nguy cơ trước nay chưa từng có, em rất lo lắng không biết có thể làm công việc này bao lâu, thế nhưng bây giờ vẫn chưa gặp được cơ hội tốt hơn”.
“Thông qua miêu tả của em, tôi có thể cảm nhận được, thực ra em vốn hi vọng sau khi lên chức quản lí, có thể phát huy khả năng của bản thân tạo ra thành tích, nhưng bây giờ dường như tình hình thay đổi, hơn nữa đó không phải là sự thay đổi mà em mong muốn, điều này khiến em cảm thấy rất sợ hãi, rất bất lực, thế là em bắt đầu nghi ngờ chính mình, không tìm thấy giá trị của sự nỗ lực, đồng thời cũng không tìm thấy cơ hội tốt hơn, có đúng vậy không?”.
Trong một cuộc tư vấn nghề nghiệp hiệu quả, điều mà chuyên viên tư vấn không được phép làm nhất chính là đưa ra nhận định chủ quan, cho nên phải xác nhận lại nhiều lần với người xin tư vấn về tình thế họ đang gặp phải trong thực tế và tâm trạng của họ, đây là một tiền đề quan trọng.
Thực ra nói đến cùng, lo âu là một cơ chế phòng ngự nguyên thủy, nhìn động vật trong thế giới hoang dã bạn không khó phát hiện, những loài vật không có cảm giác lo âu thường trở thành miếng mồi ngon của các con vật hung dữ; còn đối với loài người – động vật tiến hóa cao cấp mà nói, nỗi lo sinh tồn này cũng đi theo con người như hình với bóng, đồng thời trên cơ sở nỗi lo sinh tồn, còn diễn biến ra nhiều hình thức lo âu cao cấp hơn như nỗi lo thành tựu.
Bản thân lo âu không có tốt và xấu, nhưng sự xuất hiện của lo âu quả thực là một tín hiệu quan trọng, dùng đúng cách sẽ khiến bạn có thêm sức mạnh và sự trưởng thành, dùng không đúng cách sẽ làm phân tán quá nhiều thời gian và tinh lực của bạn.
Cho nên điều phải làm kế tiếp chính là làm rõ sự thực.
2.
Câu hỏi đầu tiên của tôi là, đặt lo âu sang một bên, bây giờ chúng ta cùng xem xem những việc gì chúng ta không thể thay đổi hoặc điều khiển được?
Từ cuộc trò chuyện vừa rồi, tôi cảm thấy có một số áp lực rất lớn phía sau sự lo âu căng thẳng của Tiểu Phàm, ở đây chúng ta cần làm một động tác, đó là phân giải những áp lực này, xem xem áp lực nào có thể thay đổi bằng cách nỗ lực, áp lực nào không thể thay đổi bằng cách nỗ lực.
Tiểu Phàm nghĩ một lát rồi nói: “Em cảm thấy môi trường ngành nghề là thứ em không thể thay đổi được, trước mắt tổng thể cả ngành này đều đi xuống rất mạnh, ngay cả công ty lớn nhất trong ngành năm nay cũng làm ăn kém đi rất nhiều, đây là phần em không thể thay đổi. Điều em có thể nỗ lực làm được chính là nghĩ cách cùng công ty vượt qua nguy cơ”.
Những lời Tiểu Phàm nói khiến tôi rất cảm động, tôi có thể cảm nhận được tình cảm sâu sắc cô dành cho doanh nghiệp cô làm từ trong đó.
“Có thể thấy em rất có tình cảm với công ty em, tôi rất muốn biết khi em mới vào công ty, tình hình thế nào?” Tôi hỏi.
“Lúc mới vào công ty này, nói thực cũng phải mất rất nhiều công sức. Hồi đại học em học chuyên ngành thương mại điện tử, nên cũng là làm trái nghề, lúc đó công ty này mới thành lập được khoảng hai năm, có điều công ty nắm giữ phần lớn cổ phần là một doanh nghiệp nổi tiếng. Lúc đó bộ phận Logistics đang thiếu nhân viên thống kê, em nộp hồ sơ với tâm thế thử xem sao, sau đó không ngờ em được vào vòng phỏng vấn, sau khi em hồi hộp phỏng vấn xong, chỉ nhớ người phỏng vấn mỉm cười hỏi, có chịu thi chứng chỉ hành nghề thống kê không? Lúc đó em mừng lắm, nhanh chóng đi làm, vừa đi làm vừa đi học, năm thứ hai thi đỗ chứng chỉ hành nghề.” Tiểu Phàm nói.
Ở đây, về cơ bản tôi đã làm rõ được vấn đề của Tiểu Phàm nằm ở đâu. Không phải cô không yêu công việc, cũng không phải không có tình cảm với công ty, mà là ở trong hoàn cảnh kinh tế đi xuống hiện nay, cô có một nghi vấn không nói thành lời, đó là, giả sử công ty này cuối cùng bị đóng cửa, mọi nỗ lực hiện giờ của mình có ý nghĩa gì đây?
3.
Câu hỏi thứ hai tôi đưa ra là giả dụ trong tay em có một chiếc đũa thần, em có thể dùng nó thi triển ma thuật, giúp công ty thoát khỏi tình thế khó khăn, em cảm thấy cách có hiệu quả nhất là gì?
Đây rốt cuộc là một vấn đề vô cùng tồi tệ, hay là một vấn đề có thể giải quyết bằng sự nỗ lực của chúng ta, nhiều khi chính vì chúng ta lún sâu trong đó, nảy sinh rất nhiều cảm xúc, tâm trạng, từ đó gây nhiễu phán đoán đối với tình thế của chúng ta.
Bị hỏi câu này, Tiểu Phàm suy ngẫm rất lâu.
“Em cảm thấy, việc này cũng giống như là đời sống của một gia đình vậy. Trước kia làm ăn được, có thể tiêu tiền thoải mái một chút, nhưng bây giờ tình hình không được như trước nữa, doanh số bán hàng giảm, tiền kiếm được ngày càng ít đi, chúng ta phải tiết kiệm. Nói từ góc độ này, nếu em có thể giúp công ty giảm thiểu các khoản chi phí kho bãi không cần thiết, có thể nghĩ cách giải quyết hàng tồn kho, tăng tốc độ thu hồi tiền về, có lẽ đó là cách hiệu quả nhất đối với công ty hiện nay.” Tiểu Phàm nói.
Bạn thấy chưa, Tiểu Phàm đã từ từ tìm thấy trọng điểm công việc tiếp theo rồi.
4.
Câu hỏi thứ ba, em cho rằng bây giờ có những ai có thể giúp em thực hiện bước tiếp theo?
Tiểu Phàm ngẫm nghĩ một lúc, nói với tôi kế toán Lưu ở phòng kế toán có quan hệ khá tốt với cô ấy, có lẽ có thể cung cấp một số dữ liệu tài chính, hỗ trợ cô rà soát hàng tồn kho.
Đồng thời Tiểu Phàm cũng hiểu người cần thuyết phục nhất là sếp tổng, e là ông ấy là người lo lắng nhất, chỉ khổ nỗi không biết nên bắt đầu từ đâu. Nếu có thể, sau khi làm xong báo cáo hàng tồn kho, đầu tiên kiểm tra rà soát thật kĩ nguyên nhân tồn kho, tính ra số vốn bị chiếm dụng, sau đó trình cho sếp, khiến sếp chú trọng vấn đề này.
Như vậy, việc tiếp theo phải làm có lẽ là tập hợp các phòng ban có liên quan như bộ phận kinh doanh, bộ phận mua hàng, bộ phận kĩ thuật tổ chức họp bàn, thảo luận xem nên giải quyết hàng tồn như thế nào.
Sau khi hoàn thành bước này, tiếp theo phải lập ra quy trình nhập xuất kho thật chặt chẽ, không cho phép các nguyên liệu không đạt yêu cầu nhập kho, càng không cho phép những hàng hóa không đạt chỉ tiêu xuất kho, trong hoàn cảnh thị trường u ám như thế này, bỏ ngay thói quen chi tiêu phung phí, bảo vệ uy tín và danh tiếng của công ty, có lẽ có thể giúp công ty vượt qua cửa ải khó khăn này.
Sau khi đã tìm ra bước đi rõ ràng, đôi mắt Tiểu Phàm chợt sáng lên, cô phát hiện vấn đề làm mình đau đầu trước kia dần biến mất.
5.
Câu hỏi cuối cùng, nếu sau khi đã cố gắng mà công ty vẫn không vượt qua được khó khăn, vậy thì sự nỗ lực và thử sức ngày hôm nay có ý nghĩa gì với em?
Tiểu Phàm nói với tôi vẻ vô cùng kiên định, chắc chắn là có ý nghĩa, chính nguy cơ trước mắt của công ty mới cho cô cơ hội thể hiện bản lĩnh của mình, có thể giúp công ty vượt qua khó khăn thông qua nỗ lực, cho dù cuối cùng công ty vẫn không thoát khỏi số phận bị đóng cửa, nhưng ít nhất mình đã từng cố gắng, khi tìm công việc mới nếu bị hỏi tại sao nghỉ việc, cô có thể dõng dạc vỗ ngực nói bản thân đã từng cố gắng làm những gì, trong quá trình đó, cô chứng kiến quá trình thăng trầm của một công ty, dù là kinh nghiệm hay bài học xương máu cũng đều có thể áp dụng vào công việc kế tiếp, cung cấp sự tham khảo quý báu cho công ty ở phương diện đề phòng rủi ro và tạo lập giá trị.
“Em từng cố gắng hết sức mình, thì không sợ họ điều tra quá trình làm việc trước kia của mình, ngược lại, lúc đó em còn mong họ có thể điều tra, xem xem em là một nhân viên như thế nào.” Khi nói đến đây, giọng Tiểu Phàm có phần kích động, tôi biết, cô đã tìm được động lực làm việc bị mất đã lâu của mình.
“Cho nên, em cho rằng cho dù kết quả không như ý, sự nỗ lực này vẫn có ý nghĩa của nó, phải không?” Tôi nói.
“Vâng.” nét mặt Tiểu Phàm giãn ra, “Trước khi tư vấn, em cảm thấy mình vô cùng hoang mang, rối loạn, sắp không tìm được ý nghĩa của sự nỗ lực nữa, nhưng hôm nay nói chuyện với chị em mới phát hiện, hóa ra ý nghĩa của sự nỗ lực luôn ở đó, khi em hiểu rõ cục diện có thể xuất hiện trong tương lai, em liền hiểu rất rõ mỗi bước tiếp theo có ý nghĩa thế nào với tương lai, tự nhiên em không còn thấy sợ hãi nữa”.
Tiểu Phàm ngẩng cao đầu ra về với gương mặt tươi cười, tôi nhớ mãi dáng lưng thẳng và tính cách cương nghị đó của cô.
6.
Trong thời đại kinh tế biến động hiện nay, mỗi chúng ta hoặc ít hoặc nhiều đều cảm thấy lo lắng trong công việc, cảm giác lo âu này thường là tổng hợp của hai nỗi lo, một là nỗi lo sinh tồn, hai là nỗi lo thành tựu.
Nỗi lo thành tựu hình thành một sức mạnh to lớn trong lòng chúng ta, khiến chúng ta có động lực vô cùng lớn và trở nên nỗ lực hơn nữa, đồng thời nỗi lo sinh tồn lại ngăn cản chúng ta tiến bước, nó luôn đặt ra câu hỏi trong lòng chúng ta, đừng ngốc nữa, mày nỗ lực thế này có ai công nhận không? Cuối cùng vẫn là nước đổ lá khoai mà thôi.
Hai sức mạnh này giằng co trong cơ thể chúng ta, khiến chúng ta tiến thoái lưỡng nan, do dự ngập ngừng, đồng thời lại không thấy được cơ hội tốt hơn.
Trong tình hình này, cho dù là đi hay ở, thực ra chúng ta đều nên làm gì đó, không phải để đạt được cái gì, mà là để bản thân không thấy hối tiếc về sau.
Trong tình yêu có câu nói: “Đừng bao giờ yêu vì cô đơn”.
Dùng trong công việc thì câu đó là “Đừng bao giờ đưa ra quyết định bồng bột vì lo âu nhất thời”.
Khi gặp lo lắng trong công việc lại không có lựa chọn tốt hơn, bạn có thể:
1. Nếu bạn muốn tự mình đánh giá phân tích tình hình, có thể làm theo các bước sau:
Phân biệt cảm xúc và thực tế, đặt cảm xúc sang một bên, nhìn rõ thực tế;
Nghĩ xem lúc đầu tại sao mình chọn công việc này, lúc đó dự định của mình là gì, bây giờ đã thực hiện được chưa;
Tìm ra phần có thể cải tiến trong công việc, xem mình có thể nỗ lực làm gì;
Nếu kết quả không thể như ý, vậy thì những nỗ lực này có thể mang lại những gì cho mình;
Ngoài ra, xem bản thân có mục tiêu mới không, vì mục tiêu đó cần nỗ lực những gì.
2. Nếu bạn quá căng thẳng lo lắng, không thể tự mình tiến hành đánh giá, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ của các chuyên gia.