Tới kỳ nghỉ hè năm 1917 thì tôi đã bước được một bước dài trên con đường…đời. Đó là một cách nói: tôi đã lùi từ đầu lớp xuống gần cuối lớp, từ nguyệt bổng tám đồng bạc xuống không đồng nào, nghĩa là tôi bị tước học bổng.
Nhưng trong quãng chín tháng ấy, tôi đã biết được rất nhiều điều nên biết, tôi học được rất nhiều điều nên học. Ngoài những tiểu thuyết tình của Theuriet, của Daudet, của George Sand, những thơ sầu của Musset, của Lamartine, tôi còn được nghe những chuyện ‘‘tán gái’’ của mấy anh học trò lớn, khiến trong tâm hồn tôi nẩy nở ra những cảm giác, những cảm tưởng, những tính tình mới lạ, dịu dàng và vơ vẩn.
Cha tôi thấy tôi bị kém sút thì lấy làm kinh ngạc, vì cha tôi vẫn yên trí rằng tôi học tập siêng năng, nhất là trong ba tháng hè về nghỉ ở nhà, tôi lại chỉ chăm có một việc: đọc sách. Nếu cha tôi biết rằng những sách ấy toàn là tiểu thuyết, đại khái như ''Cậu Paul và cô Virginie’’ ‘‘ Dưói bóng cây bồ đề’’ hay ‘‘ Tận đáy linh hồn nàng’’ thì sự kinh ngạc kia chắc sẽ không có nữa.
Hết hè, tôi rời trường ra ở ngoài. Không biết tôi nên nói được ra hay phải ra. Mất niên bổng thì cố nhiên là phải ra, trừ khi trả ký túc phí mỗi tháng tám đồng như những trò khác... Nhưng tôi, tôi cho là được ra. Tôi đã chán ngán cái đời bó cẳng ở trong trường lắm rồi. Ra ngoài được chạy nhảy vẫn sướng hơn.
Song, cái sướng thường đi liền với cái khổ, độc giả muốn biết vì sao, xin xem dưới đây sẽ rõ:
Tôi trọ nhà cô ở phố Vải thâm. Ngoài số tiền ăn, cha tôi cho tôi mỗi tháng ba đồng, hai đồng lấy ‘‘các’’ (carte = thẻ) xe điện và một đồng tiêu vặt, Song những ‘‘vặt’’ tôi tiêu hình như nhiều quá đến nỗi tháng nào cũng vậy, chưa quá ngày mồng mười, túi tôi đã nhẹ nhàng khoan khoái lắm. Tôi thì hẳn không được nhẹ nhàng khoan khoái như túi tôi. Vì thế, tôi lập mưu, lập mẹo xin tiền cô tôi nói là để mua sách vở, giấy bút, hoặc để đóng góp làm việc nọ việc kia trong lớp học.
Nhưng vẫn không đủ tiền cho tôi tiêu. Tôi liền nghĩ ra một kế rất giản dị: Hai đồng lấy ‘‘các’’ xe điện, tôi đổi ra tiền ‘‘tiêu vặt’’. Chịu khó cuốc bộ từ phố Vải Thâm đến trường Bảo Hộ, công việc ấy nào có khó khăn nặng nhọc là bao? Kìa như anh phu xe chạy mướt mồ hôi từ sáng đến tối để kiếm vài hào cơm thì đã chết đâu! Đó là một ý hay, viện ra để tự an ủi, chứ của đáng tội, hồi ấy tôi có thương hại gì anh phu xe!
Gần nhà cô tôi có mấy anh em. Chị em nhà kia luôn luôn chơi rút bất ‘‘cò con’’ với nhau. Họ thường rủ tôi sang chơi. Thế là hai đồng bạc bớt tiền xe, tiền tháng ‘‘tiêu vặt’’ vào bàn bất hết. Tôi xin thú thực ngay rằng tôi cũng chẳng thiết gì cờ bạc, tôi chỉ muốn ngồi cạnh chị gái bạn học mà thôi. Mà nào cô ả ấy có xinh đẹp chi cho cam. Song dẫu sao cô ta vẫn là con gái, mà tôi muốn yêu như những nhân vật tiểu thuyết yêu nhau...