22Hiểu đúng hiểu sai
Chính trị gia đọc một bài diễn văn, bài diễn văn ấy liền được giới chính khách và nhân dân tự hiểu theo cách của mình. Công văn và các hiệp ước ký kết giữa hai quốc gia cũng có nhiều cách hiểu bất đồng. Một câu thơ cổ, một câu thành ngữ thì cũng có rất nhiều cách hiểu khác biệt. Đặc biệt hơn là vào thời hiện đại, con người đối với sự vật có rất nhiều cách hiểu, muôn hình muôn vẻ. Sự hiểu biết đúng sai cũng rất khác nhau, nên nói rằng “sai một ly đi nghìn dặm” là vậy.
Các nhà tôn giáo, các nhà chính trị có cách lý giải về nhân sinh vũ trụ khác xa nhau. Các nhà khoa học, các nhà tự nhiên học cũng đưa ra lý giải khác nhau về sông núi đất đai. Nhiều người có cách nhìn nhận khác nhau về chiến công của các nhân vật lịch sử; các sự kiện lịch sử cũng thường được lý giải theo nhiều góc nhìn khác biệt. Ví như chuyện hoàng đế Thuận Trị1 không muốn làm vua, chỉ mong muốn được sống cuộc đời đạm bạc của một vị tăng sĩ, từ xưa đến nay cũng có nhiều cách lý giải khác nhau. Khi xưa phụ nữ Trung Quốc có tục bó chân, nam nhân phục vụ trong cung đình thì phải “tịnh thân” làm thái giám, v.v. những việc này người xưa đều cho đó là bình thường, nhưng người thời nay lại cho đó là vô nhân đạo. Mà người thời hiện đại thì chỉ bận tâm tới tiền đồ của bản thân, đưa cha mẹ vào viện dưỡng lão, coi đó là lẽ đương nhiên, nếu xét theo cách hiểu của người xưa thì đây chính là việc làm bất hiếu.
1 Tức Thanh Thế Tổ, ông là hoàng đế thứ hai của nhà Thanh cũng là hoàng đế đầu tiên cầm quyền ở Trung Quốc.
Người hiện đại có rất nhiều cách lý giải khác nhau xung quanh các vấn đề thuộc phạm trù giáo dục, kinh tế, chính trị, v.v. Máy bay gặp nạn thì cần phải tìm ra hộp đen để tìm hiểu nguyên nhân tai nạn. Thế hệ trẻ GEN Z1 hiện nay cũng có cách lý giải rất mới lạ về từ ngữ, tạo ra một hệ thống “tiếng lóng” rất mới lạ, ví dụ người vợ thì gọi là “nóc nhà”; tham gia các hoạt động giải trí thì gọi là “đi quẩy”, đặt hàng rồi không nhận gọi là “bom hàng”2, v.v.
1 Tiếng Anh: Generation Z, viết tắt Gen Z hay còn gọi là Thế hệ Z, là thuật ngữ dùng để chỉ những người vào khoảng thời gian từ 1996 đến 2010.
2 Ví dụ đã được chuyển đổi cho bạn đọc dễ hình dung.
Người với người giao tiếp với nhau, từ lời nói đến tâm ý đều rất cần phải được đôi bên hiểu cho đúng. Nếu dùng tâm ý tốt đẹp để lý giải vấn đề của người khác thì mọi chuyện đều thành nhẹ nhàng; nếu như dùng tâm ý xấu để lý giải thì mọi chuyện sẽ trở nên tối tăm. Cách lý giải sự tình của thẩm phán có thể đặt mạng người vào giữa lằn ranh sống chết, lời dạy nghiêm khắc vì muốn tốt cho con của cha mẹ nếu bị lý giải sai đi sẽ khiến ân thành oán. Âu Dương Tu1 thích bình về rượu, còn dựng tòa “Túy Ông đình” nhưng những lời tự thuật lại trong bài thơ Túy Ông ca của ông lại cho thấy ông không phải hạng mê rượu:
1 Âu Dương Tu (1007 - 1072), hiệu Túy Ông, là nhà thơ nổi tiếng thời Tống ở Trung Quốc.
Túy Ông đâu say bởi rượu ngon
Mà say bởi cảnh nước non hữu tình2.
2 Nguyên văn Hán Việt: “Túy Ông chi ý bất tại tửu; nhi tại hồ sơn thủy chi gian”.
Tưởng Kinh Quốc3 vì không hiểu được tư tưởng làm người của Lý Đăng Huy1, dẫn tới Lý Đăng Huy bỏ Quốc Dân Đảng, đây là điều mà Tưởng Kinh Quốc không thể ngờ tới.
3 Tưởng Kinh Quốc (1910 - 1988) là một nhà chính trị. Ông là con trai Tưởng Giới Thạch. Ông kế nhiệm cha làm Thủ tướng Trung Hoa Dân Quốc từ năm 1972 - 1978, rồi làm Tổng thống Trung Hoa Dân Quốc từ năm 1978 tới khi mất, năm 1988.
1 Lý Đăng Huy (1923 - 2020) là Tổng thống thứ 21 của Trung Hoa Dân Quốc trong các nhiệm kỳ thứ 7, 8, 9.
Những người có tín ngưỡng tôn giáo và những người không có tín ngưỡng đối với tôn giáo có cách hiểu khác hẳn nhau về việc ăn chay; chính trị gia của đảng phái khác nhau đều có cách hiểu khác biệt đối với các vấn đề của xã hội; cách hiểu của nam và nữ trong mọi vấn đề cũng lại không giống nhau; người không cùng lứa tuổi, không cùng dân tộc, không cùng quốc gia thì sẽ có cách hiểu khác nhau về cùng một vấn đề. Giải thích vấn đề thì cần phải có trí tuệ, Đức Phật giơ lên cành hoa ở hội Linh Sơn, ngài Ca Diếp mỉm cười, là do ngài Ca Diếp hiểu được bản ý truyền tâm của Đức Phật.
Cho nên, mỗi người đều có mỗi cách hiểu riêng của mình, cỏ cây hoa lá cũng có cách hiểu riêng của chúng, trên thế gian này, cuộc đời này, cái gọi là ranh giới giữa mê và ngộ thì phải xem cách hiểu của mỗi người!
