C
âu hỏi đơn giản này xem ra thật dễ trả lời. Tuy nhiên, khi bắt đầu nghĩ về nó, ta nhận ra rằng cho người khác biết được tên tuổi hay mô tả hình dáng bề ngoài của mình thì không hề thể hiện hết được vô vàn những suy nghĩ, xúc cảm, hành động và ứng xử ... - những gì đã làm nên toàn bộ con người ta và cuộc đời ta. Ngay cả việc diễn đạt cho người khác biết "Ta làm gì?" cũng sẽ làm chúng ta lúng túng, vì mỗi ngày ta có thể khoác lên người bao nhiêu là "vai diễn" khác nhau. Chúng ta bắt đầu một ngày bằng vai trò của người vợ hoặc người chồng. Đến nơi làm việc, ta có thể là thư ký, trợ lý hay giáo viên. Buổi chiều ta đi gặp bạn bè và vui cười thoải mái trong buổi tiệc tối. Trong các "vai diễn" ấy, vai diễn nào thực sự là chính ta?
Trong mỗi phần vai ta đóng, một khía cạnh khác nhau trong tính cách của ta được bộc lộ. Đôi khi, ta cảm thấy dường như mình bị rơi vào tình thế phải đóng nhiều vai diễn xa lạ và trái ngược nhau đến nỗi ta không còn nhận biết Ta là ai. Khi gặp thủ trưởng của mình trong một bữa tiệc, hay khi cha mẹ và bạn bè ta đến thăm cùng một lúc, ta trở nên bối rối vì không biết phải ứng xử thế nào cho phải. Cái khó không chỉ là việc chọn cho mình một phương thức giao tiếp đặc biệt trước các đối tượng như vậy, mà còn ở chỗ: ngay cả trong tâm trí mình, ta cũng đã giới hạn họ trong những vai trò chính mà ta quen thuộc nhất. Ta chỉ có thể quan hệ với người được gọi là "thủ trưởng", hoặc "cha mẹ", chứ không đơn giản xem họ như những con người khác. Thế nhưng, ta hoàn toàn hiểu rằng con người thật sự của mình không thể bị định vị vào bất kỳ vai diễn nào. Ta nghĩ ra sao về chính mình? Thực sự, ta là ai?
Điều chúng ta tìm kiếm chính là một cái gì đó vĩnh hằng, an lành và bền vững. Ta thức dậy vào buổi sáng, nhìn vào gương, và nhận ra khuôn mặt mình không khác gì ngày hôm qua. Nhưng tất cả chúng ta đều biết rằng đó chỉ là ảo ảnh, bởi vì cơ thể chúng ta đang bị suy yếu dần theo năm tháng, nó không phải là bền vững và vĩnh hằng. Trong thiền Raja Yoga, thay vì chăm chú vào cơ thể hữu hình, ta hãy quan tâm đến những suy nghĩ, nhận thức hay ý thức và nhận biết nó, bởi lẽ mọi suy nghĩ của ta luôn ở đó, cho dù ta bao nhiêu tuổi. Việc ta nghĩ gì có thể thay đổi, nhưng khả năng suy nghĩ thì không bao giờ thay đổi cả.
Trước hết, ta là một thực thể tồn tại có suy nghĩ, biết trải nghiệm. Suy nghĩ không phải là một thứ vật chất mà ta có thể cảm nhận được bằng các giác quan. Ta không thể nhìn thấy, ngửi hoặc nắm được suy nghĩ. Tế bào thần kinh và các hoạt động của nó không làm ra được suy nghĩ. Chúng ta là những thực thể thuộc về tinh thần, phi vật chất. Thực thể tinh thần ấy có thể được gọi bằng nhiều tên khác nhau như "tâm hồn"(1), "năng lượng sống" hay "linh hồn".
(1) Cụm từ 'tâm hồn' được sử dụng trong quyển sách này cũng có thể được diễn tả theo nhiều cách khác nhau như: Năng lượng sống, Linh hồn, Ý thức, Bản thân,... Xin cứ hiểu theo bất cứ từ ngữ nào mà bạn cho là thích hợp nhất đối với mình. Từ gốc trong tiếng Anh là 'soul', trong tiếng Sanskrit (tiếng Phạn) là 'atma', nhưng với mục đích cần hiểu rõ để tránh gây ra nhầm lẫn và phù hợp theo tiếng Việt, chúng ta sẽ sử dụng từ 'tâm hồn' trong quyển sách này.
Như vậy, tâm hồn là một hình thức sống duy nhất không thể bị hủy diệt. Nó nhỏ đến mức không thể bị phân chia được nữa. Nó cũng không thể nào cân, đo được. Ta - một tâm hồn, một ngôi sao tinh tế, một điểm sáng năng lượng có ý thức. Hình dáng tinh tế này là nguồn gốc của mọi suy nghĩ, lời nói và hành động. Ta làm gì, hay nói gì, chính là "Ta - tâm hồn" đang thể hiện mọi hành động ấy qua cơ thể của ta. Tâm hồn giống như người lái xe, và cơ thể là chiếc xe. Để hoàn toàn làm chủ chuyến đi, người lái phải ngồi ở nơi mà anh ta điều khiển tốt nhất và thu thập toàn bộ thông tin cần thiết để quyết định cho chuyến đi của mình. Mỗi một suy nghĩ sẽ tạo ra xung động kích thích bộ não để dẫn đến lời nói và hành động. Vì vậy, tâm hồn nằm ở giữa trán, nơi rất gần bộ não. Kiến thức Raja Yoga này sẽ hướng dẫn ta tập trung chú ý khi thiền định.
Ta là một tâm hồn, và tất cả những mảnh "căn cước" khác như giáo viên, sinh viên, đàn ông, đàn bà, cha, mẹ, bạn bè, người thân, v.v. - đơn giản chỉ là những "vai diễn" khác nhau mà Ta - tâm hồn khoác vào. Một diễn viên giỏi có thể đóng bất kỳ vai diễn nào với tất cả nỗ lực lớn nhất của mình, nhưng không bao giờ họ nghĩ: "Ta là Hamlet", "Ta là Cleopatra". Họ biết rằng mình đang hóa thân vào các vai diễn, nhưng rồi cuối vở diễn, họ sẽ lại trút bỏ trang phục và trở lại con người thực sự của mình. Vậy nên, ở bất kỳ vai trò nào mà tâm hồn của chúng ta đòi hỏi được trở thành, ta phải hiểu rằng ta thực sự là một tâm hồn - một thực thể sống thiêng liêng và vĩnh cửu. Cơ thể của ta thực chất chỉ là một chiếc áo khoác phù du. Tâm hồn mới là thiên phú, an lành và sống động. Bằng thiền định, chúng ta nhận ra sự tồn tại của mình chính là tâm hồn. Ý nghĩ này dẫn đến một trải nghiệm bình an và tích cực. Và ta gọi đó là "ý thức tâm hồn". Như thế, ta không chỉ trải nghiệm những cảm giác bình an, mãn nguyện... ấy trong khi thiền định mà còn thể hiện ra thành hành động. Khi ta nhận thức rõ ràng hơn về "con người nào đó" đang điều khiển mọi hoạt động, gần như ta đã nắm chắc mọi diễn biến của tư tưởng, cảm xúc, lời nói và hành động của mình. Và khi mỗi một hành động được thực hiện với ý thức rằng ta là một thực thể bình an, niềm khao khát vươn đến Bình an Tâm trí sẽ đến một cách tự nhiên.
Trong khi thiền định, ta tập trung suy nghĩ về bản chất nguyên thủy của mình. Ta để cho những suy nghĩ về tâm hồn và các phẩm chất thánh thiện của tâm hồn tràn ngập trong tâm trí. Lúc đầu, đừng quan tâm đến việc dòng suy nghĩ trỗi dậy ào ạt ra sao, miễn là chúng vẫn di chuyển theo cách chúng ta đã định. Nếu suy nghĩ của ta đột nhiên lang thang sang hướng nào khác, hãy nhẹ nhàng mang chúng quay trở lại tư tưởng bình an. Khi ta gắn mình vào những trải nghiệm nghĩ suy đầy an lạc, tốc độ suy nghĩ sẽ chậm dần và chúng ta sẽ được đắm chìm trong trạng thái bình an. Ví như khi ăn một món ăn nào đó, hãy ăn chậm rãi, đón nhận từng miếng một với tất cả hương vị và chất liệu; cũng như thế, ta sẽ có được trải nghiệm quý giá chứa đựng trong mỗi suy nghĩ tích cực dấy lên trong ta. Khi ta cảm nghiệm sâu sắc "Tôi là một tâm hồn bình an", trải nghiệm ấy sẽ đi vào cuộc sống một cách tự nhiên, và sẽ trở thành lối sống - Bình an Tâm trí.
Đây là cách tiếp cận thiền định rất khác so với việc đọc câu khẩu niệm hoặc tập trung vào một ngọn nến hay điều hòa nhịp thở. Trong Raja Yoga, cùng với việc ngồi thiền, chúng ta hãy duy trì trạng thái ý thức tâm hồn hoàn toàn bình an từng phút từng giây cho mỗi hành động.
Nuôi dưỡng ý thức tâm hồn theo phương thức như vậy, ta có thể tiếp tục hành trình hướng về Bình an Tâm trí lâu dài. Người ta có thể chỉ cần dùng một câu khẩu niệm chuyên cho việc ngồi thiền. Song, với Raja Yoga, ta chuyển mọi tư tưởng thiền định vào chính đời sống hằng ngày của mình. Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất để làm cho thiền định trở nên thiết thực. Khi chúng ta làm bất cứ điều gì, hãy trải nghiệm ta là tâm hồn, và đóng trọn vai diễn của mình thông qua cơ thể hiện hữu này. Ý thức chúng ta trở nên tách rời khỏi cơ thể. Khi ta nhìn thấy người nào đó, cái nhìn của ta sẽ không bị giới hạn bởi tên tuổi, thân thể, chủng tộc, văn hóa, giới tính hoặc tuổi tác của họ, và với một cái nhìn bình đẳng, ta biết người ấy cũng là một tâm hồn giống như ta, nhưng lại đang diễn phần vai khác. Điều này sẽ giúp ta phát huy lòng vị tha, sự nhẫn nại, tình yêu thương và đức nhân từ - những phẩm chất mà chúng ta rất cần để duy trì bình an liên tục.
Hiểu biết và trải nghiệm những tính cách tốt đẹp thực sự của mình, bạn sẽ lấy lại niềm tự tin, lòng tự trọng, không bao giờ còn bị xô đẩy và bị lôi kéo bởi những kỳ vọng của người khác. Bằng cách duy trì ý thức tâm hồn, chắc chắn bạn sẽ ở trong trạng thái bình an thật sự. Tất nhiên, để đạt được điều ấy, bạn cần có thời gian và nỗ lực thực hành kiên trì. Nhưng phần thưởng cho sự thực hành bền bỉ ấy là chính niềm vui sống và những ích lợi sâu xa hơn ngày càng được nhân lên không ngừng.
Thực hành thiền định
Khi bạn ngồi thiền, hãy chọn nơi thanh vắng; một căn phòng ít khi lui tới cũng là một nơi thực hành lý tưởng. Nếu không tìm được một chỗ như thế, bạn cũng có thể ngồi gần những vật dụng quen thuộc để chúng không làm bạn mất tập trung. Hãy ngồi ở nơi dành riêng cho việc thiền định. Một sự chuẩn bị tinh thần chu đáo sẽ giúp bạn tập trung hơn. Khi mới bắt đầu, bạn chỉ cần thực hành trong khoảng 10 hoặc 15 phút. Dần dà, với trải nghiệm thiền định sâu hơn, bạn có thể kéo dài thời gian thêm nữa. Một chút ánh sáng dịu và nhẹ nhàng cũng rất tốt. Hãy dùng băng, đĩa có lời dẫn thiền của trung tâm Raja Yoga để luyện cho tâm trí bạn trở nên tập trung hơn.
Sau khi thiền xong, hãy nán lại một chút để suy ngẫm lại những điều bạn vừa trải nghiệm; nhận thấy trạng thái của mình đã thay đổi như thế nào. Toàn bộ quá trình ấy sẽ khắc sâu những trải nghiệm của bạn, giúp bạn đánh giá được lợi ích đạt được qua thiền định. Thêm một gợi ý rất tốt nữa dành cho bạn: không nên chỉ thiền định khi nào bạn thích. Biết đâu những bước tiến quan trọng nhất lại đến với bạn vào chính thời điểm mà bạn không thích hoặc không cần thiền định. Thực ra, đấy là lúc bạn cần đến thiền định nhất.
LỜI DẪN THIỀN
Những ý tưởng sau đây chỉ là gợi ý. Hãy sáng tạo những ý tưởng tương tự theo ý muốn của bạn. Bất kỳ ý tưởng nào dựa trên nhận thức về bản thân như là một tâm hồn đều có giá trị. Suy nghĩ chậm rãi và hướng đến trải nghiệm sâu sắc từng ý nghĩ trước khi chuyển sang ý nghĩ khác.
Tôi rút sự chú ý của mình ra khỏi thân thể và các giác quan... Tôi tập trung vào chính mình...
Tôi đang lắng nghe bằng đôi tai...
Tôi đang nhìn qua đôi mắt...
Tôi là một chấm sáng năng lượng sống vĩnh cửu...
ẩn đằng sau đôi mắt...
nơi chính giữa trán...
Tôi, một nguồn năng lượng tinh tế trao sự sống cho cơ thể...
Tôi là một thực thể phi vật chất...
một tâm hồn bất diệt...
Tôi là một diễn viên...
Cơ thể này chỉ là quần áo hóa trang...
Tôi hướng mọi ý nghĩ của mình vào chính giữa vầng trán...
Một chấm sáng thánh thiện bé nhỏ...
Tôi cảm thấy đã thoát hẳn ra khỏi thân thể mình...
bình an và nhẹ nhàng...
Tôi là một ngôi sao đang tỏa sáng...
Tôi tìm thấy bình an sâu sắc và mãn nguyện trú ngụ trong đó...
Giờ đây tôi biết rõ con người đích thực của mình...
Một tâm hồn bình an, thanh khiết và vĩnh hằng...
Tôi ở trong một đại dương bình an...
Mọi tranh cãi đã chấm dứt...
Một sự lặng lẽ chìm sâu mãi đang đến với tôi...
Om Shanti.
"Om" có nghĩa "Tôi là một tâm hồn", và "Shanti" có nghĩa "bình an". "Om Shanti" nghĩa là: "Tôi là một tâm hồn bình an".