Đối với tôi, Văn tuệ là rất quan trọng. Thầy của chúng ta, Đức Phật, dạy rất rõ Văn - Tư - Tu tức là bước 1 phải có Văn tuệ, nghĩa là phải đọc, phải nghe, phải học hỏi để có hiểu biết đúng rồi mới đến bước 2 là tư duy, suy ngẫm để rồi bước 3 là tu, tức là thực hành. Điều này cũng đúng như 3 từ Niệm – Định – Tuệ trong con đường Thánh Tám Ngành (Bát Chánh Đạo), tức là chúng ta phải có Chánh niệm đầu tiên, không có Chánh niệm thì làm sao mà có Định và Tuệ được.
Vậy nên Ngũ Uẩn là một thứ mà những ai thật sự muốn tu tập để có Tâm Giải Thoát và Tuệ Giải Thoát, muốn bớt khổ tiến đến hết khổ, muốn đi vững chắc từng bước trên con đường thoát khỏi sinh tử luân hồi thì phải biết, phải hiểu ngọn ngành và phải nắm chắc. Chắc như đinh đóng cột. Chắc như bánh xe tàu hỏa chạy và bám chắc trên đường ray.
Nhân tiện mấy hôm qua có một số bạn hỏi về Ngũ Uẩn, nên nay viết ra đây chia sẻ và trải nghiệm. Nói thật nhé, rất nhiều thứ ta có thể hiểu rất rõ, có thể thực hành tốt, có thân chứng nhưng dùng ngôn từ để viết ra thì khó phết đấy. Khó miêu tả, khó giải thích lắm đấy. Nhưng thôi cứ tìm cách viết ra mộc mạc kiểu nhà quê nhé.
Uẩn là tiếng Trung Quốc. Uẩn nếu dịch ra tiếng Việt, sẽ tạm dịch là nhóm. Ngũ là 5. Điều đó có nghĩa Ngũ Uẩn là 5 nhóm.
Hôm trước tôi có nói qua rồi đấy, con người quá phức tạp nên đặt quá nhiều tên. Đàn ông rồi đàn bà. Cây bưởi rồi cây chuối. Cái bàn rồi cái xe. Buồn rồi vui. Sướng rồi khổ. To rồi bé. Giàu rồi nghèo… Từ điển ghi lại cả vạn từ. Vậy mà Đức Phật, người Thầy tuyệt vời của chúng ta chỉ dùng 2 từ thôi. Đó là Danh và Sắc. Hay chưa? Thú vị chưa? Chuẩn chưa?
Thế bạn lại hỏi, loài người gọi Danh và Sắc là gì, nhất là những ai chưa học Phật. Xin thưa, tất cả mọi sự vật và mọi hiện tượng, con người chia làm 2 nhóm là vật chất và tinh thần. Vật chất là Sắc. Tinh thần là Danh.
Bạn ơi, nếu bạn có chút kiến thức về tu tập rồi thì nhớ giúp, nhớ nằm lòng, nhớ không được quên rằng tất cả mọi sự vật và hiện tượng gọi là Pháp. Tất cả các Pháp, mà như tôi đã nói ở trên, ta chia các Pháp ra thành 2 nhóm là Sắc pháp và Danh pháp. Thế thôi. Bạn đã hiểu rồi chứ ạ.
Bây giờ quan sát tiếp nhé. Sắc uẩn, tức là nhóm Sắc là vật chất, ta không chia. Nhóm thứ 2 là Danh uẩn, tức nhóm Danh thì được chia thành 4 nhóm nhỏ là Thọ, Tưởng, Hành và Thức. Bây giờ ta tổng hợp cả 2 nhóm Danh và Sắc, tức thân và tâm thì có 5 Uẩn, tức là 5 nhóm. 5 nhóm này bao gồm Sắc, Thọ, Tưởng, Hành, và Thức. Bạn đã rõ rồi chứ ạ?
Bây giờ chúng ta lại quan sát tiếp nhé. Sự thật là 6 Căn tiếp xúc với 6 Trần phát sinh ra 6 Thọ (trong đó có Pháp trần thuộc nhóm Danh, thuộc tinh thần, 6 Căn và 5 Trần còn lại thuộc nhóm Sắc, thuộc vật chất). Như vậy là có nhóm Thọ. Gọi là Thọ uẩn.
Tiếp này, 6 Căn tiếp xúc với 6 Trần cũng đồng thời phát sinh 6 Tưởng. Như vậy có nhóm Tưởng. Gọi là Tưởng uẩn.
Tiếp nhé. Nếu chúng ta không tu, chẳng thiền thì đâu có Chánh niệm, chẳng có Chánh định. Và thế là có ngay Tà niệm, thất niệm, Tà tư duy, Tham Sân Si, Tà định, Dục, Tà tinh tấn,… rồi sầu bi khổ ưu não,… Tất cả gọi là các tâm hành. Như vậy có nhóm tâm Hành. Gọi là Hành uẩn.
Cuối cùng, còn lại tâm biết ý thức nữa đúng không. Tâm biết ý thức được xếp một nhóm riêng. Như vậy có nhóm Thức. Gọi là Thức uẩn.
Bây giờ bạn đã rõ hơn chưa? Bạn phải nhớ một điều nữa và không bao giờ được quên nhé: Tu là tu Tâm chứ không tu Cảnh. Tu là tu cái Thấy, cái Biết nhé.
Và nhất định bạn phải hành thiền mỗi ngày. Nhất định bạn phải từng bước thực hành để có thói quen mở mắt là thiền, thiền từ khi mở mắt ngủ dậy đến đêm khi lên giường đi ngủ, thiền trong từng phút giây nhé. Thiền là có hỷ lạc, tức hỷ và lạc, tức là có niềm vui và sự an yên. Và đó gọi là Lạc. Mà Đức Phật khen ngợi ai bạn có biết không. Đức Phật khen ngợi những ai Lạc tu nhanh chứng.
Nếu xem kỹ lại kinh Nikaya, trong Tăng Chi Bộ (Anguttara Nikaya), chương IV - Bốn Pháp, Phẩm Đạo hành, do Hòa thượng Thích Minh Châu dịch thì sẽ thấy rằng Đức Phật phân chia ra làm bốn đạo hành. Đó là Ðạo hành khổ, thắng trí chậm; Ðạo hành khổ, thắng trí nhanh; Ðạo hành lạc, thắng trí chậm; Ðạo hành lạc, thắng trí nhanh.
Rồi Đức Phật giảng rất rõ rằng những ai sống quán bất tịnh trên thân, với tưởng nhàm chán đối với các món ăn, với tưởng không hoan hỷ đối với tất cả thế giới, quán vô thường đối với tất cả hành, với tưởng chết, khéo an trú nội tâm. Những ai sống y cứ trên năm hữu học lực, tức là tín lực, tàm lực, quý lực, tấn lực, tuệ lực. Với họ, năm căn này hiện ra rất mềm yếu, tức là tín căn ... tuệ căn. Do năm căn này hiện ra rất mềm yếu, đạt được Vô gián định một cách chậm chạp để đoạn diệt các lậu hoặc. Đây Đức Phật gọi là Đạo hành khổ, thắng trí chậm.
Thứ 2, Đức Phật giảng đến đạo hành khổ, thắng trí nhanh. Đó là những ai sống quán bất tịnh trên thân, với tưởng nhàm chán đối với các món ăn, với tưởng không hoan hỷ đối với tất cả thế giới, quán vô thường đối với tất cả hành, với tưởng chết, khéo an trú nội tâm. Họ sống y cứ trên năm hữu học lực, tức là tín lực ... tuệ lực. Với họ, năm căn này hiện khởi rất dồi dào, tức là tín căn ... tuệ căn. Do năm căn này hiện ra rất dồi dào, chứng được Vô gián định một cách nhanh chóng để đoạn tận các lậu hoặc. Đây Đức Phật gọi là Đạo hành khổ, thắng trí nhanh.
Thứ 3, Đức Phật giảng đến đạo hành lạc, thắng trí chậm. Đó là những ai ly dục, ly pháp bất thiện ... chứng và trú Thiền thứ nhất; làm cho tịnh chỉ tầm và tứ ... chứng và trú Thiền thứ hai; ly hỷ trú xả ... chứng và trú Thiền thứ ba; xả lạc, xả khổ, chấm dứt khổ ưu đã cảm thọ trước, chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ, không lạc, xả niệm thanh tịnh. Họ sống y cứ trên 5 hữu học lực, tức là tín lực ... tuệ lực. Với vị ấy, 5 căn này hiện khởi rất mềm yếu, tức là tín căn ... tuệ căn. Do năm căn mềm yếu này, đạt được Vô gián định một cách chậm chạp để đoạn tận các lậu hoặc. Đây Đức Phật gọi là Đạo hành lạc, thắng trí chậm.
Cuối cùng, Đức Phật giảng về Đạo hành lạc, thắng trí nhanh. Đó là những ai ly dục, ly pháp bất thiện ... chứng và trú Thiền thứ nhất ... chứng và trú Thiền thứ hai ... chứng và trú Thiền thứ ba ... chứng và trú Thiền thứ tư ... Họ sống y cứ trên năm hữu học lực này, tức là tín lực ... tuệ lực. Năm căn này hiện khởi rất dồi dào, tức là tín căn ... tuệ căn. Do năm căn hiện khởi rất dồi dào này, họ chứng được Vô gián định một cách nhanh chóng để đoạn tận các lậu hoặc. Đây Đức Phật gọi là Đạo hành lạc, thắng trí nhanh.
Nhưng bạn có biết điểm quan trọng nhất, mấu chốt nhất là gì không? Nghĩ 1 chút ngay nào!
…
…
…
Đức Phật dạy rằng 3 đạo hành đầu tiên đều là hạ liệt.
Ngài dạy rằng, đạo hành lạc, thắng trí nhanh, đạo hành này cả hai phương diện, được gọi là thù thắng. Ðạo hành này lạc, do duyên này, đạo hành được gọi là thù thắng. Ðạo hành này nhanh chóng, do duyên này, đạo hành được gọi là thù thắng. Này các Tỷ-kheo, đạo hành này cả hai phương diện, được gọi là thù thắng.
Đức Phật chỉ ca ngợi đạo hành thứ 4 mà thôi.
Đấy, bây giờ bạn đã hiểu về Ngũ Uẩn tức 5 nhóm rồi. Bây giờ bạn đã hiểu về Sơ thiền, Nhị thiền, Tam thiền, Tứ thiền rồi. Bây giờ bạn đã hiểu về hạ liệt và thù thắng rồi. Việc còn lại là tu tập, là hành thiền. Đức Phật đã tìm ra con đường. Ngài là bậc Độc nhất vô nhị đã tìm ra đường còn chỉ cho chúng ta cặn kẽ con đường ấy mà chúng ta không thực hành nữa thì bó tay chấm com.
Nói thật nhé, bạn cứ nghĩ kỹ mà xem, thời Đức Phật, cách đây còn lạc hậu, cổ hủ, thiếu phương tiện, thiếu điều kiện lắm. Thế mà hàng ngàn học trò của Ngài đã giác ngộ, đã hết khổ, đã giải thoát, đã chấm dứt sinh tử luân hồi. Đọc và nghe lại mỗi lần là tôi ứa nước mắt. Ngẫm và thấy mình kém cỏi quá, hèn nhát quá, lười biếng quá, dễ dui quá,… không xứng đáng là học trò của Ngài.
Vậy nên tôi muốn và tôi cần bạn tu cùng với tôi, với chúng tôi. Hiện nay chúng tôi đã có một nhóm nhỏ gồm 18 thành viên quyết tâm tu tập rồi đấy. Bạn có muốn tham gia không? Hỏi thật đấy.
Mà thôi. Thiền đi. Hành thiền đi. Ngay đi. Ngày mai đọc tiếp phần 16 nhé.