Chúng tôi chỉ có ba câu hỏi dành cho bạn:
Nếu bạn giống với đa số mọi người thì phía trên có hai câu hỏi mà bạn dễ dàng trả lời. Tất cả chúng ta đều quá quen với việc giới thiệu tên họ và chỉ cần truy cập Google là biết ngay tốc độ bay của một chú chim nhạn: 24 dặm/giờ.
Giờ thì hãy bàn đến câu hỏi có phần hóc búa hơn: Điều bạn đang tìm kiếm là gì? Không khó để nhận ra rằng chúng ta vẫn thường cố tìm cách xoay xở trong cuộc sống. Một vài người trong số chúng ta thậm chí còn dành thời gian để trăn trở về đời sống nhiều hơn là thật sự sống.
Chúng ta đều lo lắng cho cuộc sống của mình, không ngừng phân tích về đời sống, thậm chí suy đoán về nó. Tiếc thay, sự lo lắng, phân tích và suy đoán không phải là những công cụ giúp ta khám phá về cuộc sống. Hầu như ai trong chúng ta cũng có lúc cảm thấy lạc lối và bối rối, đôi khi ta như mắc kẹt vào cái vòng luẩn quẩn và dành hàng tuần, hàng tháng hay thậm chí nhiều năm liền chỉ để ngồi đó, cố tìm ra điều tiếp theo mình cần làm.
Đó không phải là thiết kế cuộc sống.
Đó là bị ám ảnh về cuộc sống.
Chúng tôi có mặt ở đây để cùng bạn thay đổi điều đó.
Và cuối cùng, những câu hỏi chúng tôi đặt ra cũng chính là những câu hỏi mà người Hy Lạp cổ đại đã đặt ra từ thế kỷ thứ năm trước Công nguyên:
Nhiều năm trôi qua, con người hiện nay vẫn tiếp tục đặt ra những câu hỏi:
Thiết kế cuộc sống là một cách để bạn tìm ra câu trả lời cho những câu hỏi muôn thuở, và cũng là cách để bạn định nghĩa về cuộc sống tốt đẹp cho riêng mình. Câu trả lời của Dave cho những câu hỏi trên sẽ khác hoàn toàn so với câu trả lời của Bill. Và câu trả lời của chúng tôi tất nhiên sẽ khác với câu trả lời của bạn. Nhưng chúng ta đều có chung những câu hỏi đó. Và chúng ta đều đang kiếm tìm câu trả lời cho chính cuộc sống của mình.
Ở chương trước, bạn đã trả lời một trong những câu hỏi yêu thích của chúng tôi – “Dạo này bạn sao rồi?” – một câu hỏi mà chúng ta thường xuyên dùng để hỏi thăm nhau về công việc. Nếu bạn đã hoàn thành bảng đánh giá của mình ở phần trước, giờ bạn đã biết rằng khía cạnh nào là ổn thỏa, khía cạnh nào đang bị bỏ mặc, và bạn cũng xác định được khía cạnh mà mình cần tập trung vào đầu tiên khi bắt đầu thiết kế cuộc sống.
Bước tiếp theo chính là chế tạo một chiếc “la bàn” cho riêng bạn.
Chế tạo chiếc la bàn của riêng bạn
Để làm cho mình một chiếc la bàn, trước tiên bạn cần hiểu về quan điểm làm việc và quan điểm sống . Công việc có ý nghĩa như thế nào với bạn, bạn làm việc vì mục đích gì? Vì sao bạn lại làm công việc đó? Nếu bạn có thể tìm ra và liên kết những triết lý về công việc thì có lẽ bạn không phải là người sẽ để ai khác thiết kế cuộc sống của mình. Việc phát triển một quan điểm về công việc cho riêng mình chính là một phần trong việc chế tạo chiếc la bàn của cuộc đời, phần còn lại chính là quan điểm sống.
Bàn về quan điểm sống nghe có vẻ hơi cao siêu, nhưng thật ra điều này rất bình thường, ai trong chúng ta cũng có quan điểm sống. Có thể bạn chưa từng nghĩ đến nó trước đây, nhưng bạn còn sống tức là bạn vẫn có quan điểm sống. Quan điểm sống đơn giản là ý kiến của bạn về thế giới và cách vận hành của nó. Điều gì khiến cuộc sống này ý nghĩa? Điều gì khiến cuộc sống này có giá trị và đáng để sống? Cuộc sống của bạn liên quan thế nào đến cuộc sống của những cá thể khác, ví dụ như gia đình, cộng đồng và thế giới này? Tiền bạc, danh vọng và những thành tựu cá nhân liên quan gì đến sự hài lòng? Vai trò của kinh nghiệm, sự phát triển và sự đủ đầy trong cuộc sống của bạn?
Sau khi đã viết ra quan điểm làm việc và quan điểm cuộc sống của bạn, rồi hoàn thành bài tập vận dụng cuối chương, bạn sẽ có được một chiếc la bàn cho riêng mình và lên đường tiến đến một cuộc sống được thiết kế tỉ mỉ. Dĩ nhiên, chúng tôi hiểu là quan điểm làm việc và quan điểm sống của bạn một ngày nào đó có thể thay đổi. Hệ quan điểm của một thiếu niên, một sinh viên đại học hay một cặp vợ chồng già về cơ bản là khác nhau. Điều chúng tôi muốn nói ở đây là bạn không nhất thiết phải dành cả cuộc đời của mình để tìm hiểu tường tận về tất cả mọi thứ; bạn chỉ cần tạo ra một chiếc la bàn chỉ cho bạn thấy cuộc sống sẽ đưa bạn đi đến đâu mà thôi.
Parker Palmer, một nhà cải cách giáo dục nổi tiếng, đồng thời là tác giả quyển sách Let Your Life Speak , nói rằng có lúc ông bỗng nhận ra mình đang làm một công việc cao quý bằng cách sống cuộc đời của người khác. Parker đã tích cực noi gương những vị anh hùng của mình, đó là Martin Luther King và Gandhi – những nhà đấu tranh vĩ đại vì công bằng xã hội. Ông vô cùng tôn trọng ý kiến và mục đích sống của họ, nên ông ấy chọn đi trên con đường được dẫn lối bởi chiếc la bàn của hai vị anh hùng kia, chứ không phải chiếc la bàn của chính ông. Và cũng từ đó, Parker miệt mài cố gắng để thay đổi hệ thống giáo dục. Ông nhận học vị Tiến sĩ tại Đại học Berkeley và theo đuổi mục tiêu trở thành Hiệu trưởng tại đó. Mọi chuyện đều ổn thỏa và tốt đẹp, nhưng thật lòng Parker lại thấy ghét bỏ cuộc đời mình. Đó là khi ông nhận ra rằng mình có thể được truyền cảm hứng từ những con người vĩ đại như Martin Luther King và Gandhi, nhưng không có nghĩa là ông phải đi theo con đường của họ. Cuối cùng ông quyết định tái thiết kế cuộc sống của mình, trở thành nhà lãnh đạo tư duy và nhà văn. Ông vẫn theo đuổi mục tiêu lúc trước, nhưng theo cách của riêng mình chứ không còn đi sau bất kỳ ai.
Điều chúng tôi muốn nói đến ở đây là, rất nhiều người có tiếng nói trên thế giới này, và trong suy nghĩ của chúng ta cũng tồn tại rất nhiều tiếng nói uy lực. Chúng luôn bảo ta phải làm gì hay trở thành con người như thế nào, bởi có quá nhiều hình mẫu cuộc sống mà bản thân muốn noi theo, tất cả chúng ta đều làm liều. Parker chính là một ví dụ, ông đã vô tình sử dụng chiếc la bàn của một người khác và sống cuộc sống của một người khác. Cách tốt nhất để tránh khỏi việc này chính là nhận định rõ quan điểm làm việc và quan điểm sống của bản thân. Từ đó chúng ta có thể tạo ra chiếc la bàn độc nhất cho mình.
Mục tiêu cuộc sống của chúng ta khá là đơn giản, đó là một cuộc sống có tính chặt chẽ , gắn kết được cả ba điều này với nhau:
Nếu trong quan điểm sống của mình, bạn muốn hành tinh này trở thành một nơi tốt đẹp hơn cho thế hệ sau, nhưng bạn lại làm việc cho một công ty lớn vẫn đang gây ô nhiễm môi trường khủng khiếp; thì dù được trả lương cao bạn vẫn sẽ thấy điều mình làm đang gây lung lạc niềm tin của bản thân. Điều này dẫn đến sự thất vọng và bất mãn. Hầu hết chúng ta ai cũng phải đánh đổi và thỏa hiệp về rất nhiều thứ trong cuộc sống, bao gồm cả những điều mà bạn chẳng hề muốn. Nếu quan điểm sống của bạn là chỉ có nghệ thuật mới đáng để bản thân theo đuổi, nhưng quan điểm làm việc của bạn lại cho thấy quan trọng nhất vẫn là đồng tiền – để nuôi con và trang trải cuộc sống – thì khi đó bạn sẽ phải thỏa hiệp với quan điểm sống, vì con bạn vẫn còn phải phụ thuộc vào bạn. Nhưng điều đó vẫn ổn thôi, bởi vì đó là một quyết định dựa trên lý trí. Nó giúp bạn đi “đúng hướng” và sống chặt chẽ. Sống chặt chẽ không có nghĩa là mọi thứ lúc nào cũng phải được sắp xếp theo một trình tự hoàn hảo. Nó chỉ đơn giản là bạn sống đúng với những giá trị của bản thân và không cần phải hy sinh sự liêm khiết. Một khi bạn có một chiếc la bàn tốt để đưa đường dẫn lối, bạn sẽ có khả năng giảm thiểu những lần thỏa hiệp tương tự. Nếu bạn có thể thấy sợi dây liên kết giữa con người bạn với điều bạn tin tưởng và điều bạn làm, có nghĩa là bạn sẽ biết được khi nào mình đang đi đúng hướng, chỗ nào cần phải thỏa hiệp và ở đâu cần phải theo một định hướng rõ ràng. Kinh nghiệm mà chúng tôi có với những sinh viên của mình đã cho thấy khả năng liên kết ba điểm mấu chốt ấy với nhau sẽ giúp nâng cao năng lực nhận thức của chính bạn để tạo dựng một cuộc sống ý nghĩa hơn và đạt được mức độ hài lòng cao hơn.
Điều bạn đang tìm kiếm là cách thiết kế cuộc sống, chúng ta có thể đều muốn cùng một số thứ trong đời: sống thật khỏe mạnh và thật lâu, làm công việc mình yêu thích, được yêu thương và có những mối quan hệ ý nghĩa, cuộc sống tràn ngập niềm vui. Nhưng cách mỗi người nghĩ về việc có được chúng lại rất khác nhau. Vậy nên giờ đã đến lúc bạn cần tạo cho riêng mình một chiếc la bàn.
Suy nghĩ cá nhân về quan điểm làm việc
Hãy viết ra những suy nghĩ cá nhân về quan điểm làm việc của bạn. Chúng tôi không yêu cầu bạn phải viết cả bài báo cáo đâu và cũng không chấm điểm hay đánh giá gì. Chỉ là chúng tôi muốn bạn thật sự viết nó ra giấy, đừng chỉ nghĩ trong đầu. Trong khoảng ba mươi phút, hãy cố gắng ghi chú lại, gói gọn suy nghĩ của bạn trong hai trăm năm mươi từ.
Quan điểm làm việc cần nêu ra được những vấn đề cốt lõi liên quan đến định nghĩa của bạn về một công việc tốt và ý nghĩa của công việc đối với bạn. Không đơn giản chỉ là một danh sách những gì bạn muốn đạt được từ công việc, bạn cần đưa ra nhận định chung về quan điểm của bản thân đối với công việc, quan điểm làm việc của bạn có thể bao gồm câu trả lời cho những câu hỏi sau:
Trong những năm tháng chúng tôi giúp đỡ mọi người với bài tập này, chúng tôi để ý thấy rằng “quan điểm làm việc” là một khái niệm khá mới mẻ đối với hầu hết mọi người, và mọi người mắc kẹt trong bài tập này là do họ không thể viết ra những điều họ trông đợi ở một công việc. Nếu như đây là một tình huống tuyển dụng, điều này đồng nghĩa với việc họ không thể viết ra được một bản mô tả công việc. Thông qua bài tập này, chúng tôi vẫn không có hứng thú với việc bạn muốn làm, nhưng chúng tôi rất quan tâm đến lý do tại sao bạn lại làm công việc đó.
Điều chúng tôi theo đuổi ở đây chính là triết lý về công việc mà bạn đưa ra, bạn làm việc vì mục đích gì, và công việc đó có ý nghĩa gì. Điều bạn đưa ra có thể trở thành một bản tuyên ngôn công việc của chính bạn. Khi sử dụng cụm từ “công việc”, chúng tôi hướng đến một định nghĩa bao quát hơn: không chỉ là những công việc giúp bạn kiếm ra tiền, hay là “việc làm”. Công việc thường là yếu tố lớn nhất trong cuộc sống của mỗi người, và càng ngày chúng càng ngốn nhiều sự tập trung và năng lượng của ta hơn bất kể yếu tố nào khác trong cuộc sống. Vì thế, chúng tôi khuyên bạn nên dành thời gian để suy nghĩ thật kỹ và nắm rõ công việc cũng như thiên hướng nghề nghiệp có ý nghĩa gì đối với bạn. Hơn thế nữa, nếu có thể thì bạn hãy nêu luôn rằng công việc đó sẽ có ý nghĩa như thế nào đối với người khác.
Quan điểm làm việc có thể, và thật sự, rất đa dạng và rộng lớn. Đa dạng ở những khía cạnh họ nhắm đến, cách họ kết hợp những vấn đề khác nhau lại với nhau, ví dụ như suy nghĩ của mọi người về địa vị, về thế giới, về tiền bạc và tiêu chuẩn sống, về sự phát triển, học vấn, kỹ năng và tài năng. Tất cả những vấn đề này đều có thể là một phần của phương trình chúng ta cần giải. Chúng tôi muốn bạn chỉ ra những điều bạn cho là quan trọng. Bạn không cần phải đưa ra những câu hỏi liên quan đến tầm quan trọng của vị thế đối với mỗi người, hay bất cứ vấn đề cụ thể nào liên quan đến xã hội. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của nhà tâm lý học tích cực Martin Seligman thì những người thấy được mối liên hệ giữa công việc của họ và mục tiêu ý nghĩa về mặt xã hội sẽ dễ tìm thấy sự hài lòng hơn. Họ cũng giỏi hơn trong việc thích ứng với những áp lực thông thường và những thỏa hiệp cần có trong quá trình làm việc. Có nhiều người nói với chúng tôi rằng họ mong mỏi có được một công việc giàu ý nghĩa, tất cả những gì chúng tôi làm là khuyến khích họ đưa ra câu trả lời cho những câu hỏi trên, tức là viết ra ý kiến của họ về quan điểm làm việc. Chiếc la bàn của bạn sẽ không hoàn thiện nếu thiếu đi những bước đó.
Suy nghĩ cá nhân về quan điểm sống
Tương tự như điều bạn đã làm với quan điểm làm việc, hãy viết ra suy nghĩ của cá nhân bạn về quan điểm sống. Lần này cũng tiếp tục không nên tốn hơn ba mươi phút và viết trong phạm vi hai trăm năm mươi từ. Dưới đây là một số câu hỏi thường được đặt ra về quan điểm sống, chỉ là để giúp bạn khởi đầu dễ dàng hơn. Mấu chốt là hãy viết ra những nhận định và những yếu tố cơ bản về cách bạn hiểu về cuộc sống. Quan điểm sống sẽ cung cấp cho bạn định nghĩa về những vấn đề xoay quanh các mối lưu tâm cơ bản – những điều khiến bạn lo nghĩ nhiều nhất.
Chúng tôi nhận thấy những câu hỏi này có phần nào giống với những câu hỏi tâm lý, bạn thấy đấy, thiết kế là một công việc trung lập, và chúng tôi không nghiêng về phía lập trường nào cả. Những câu hỏi này, bao gồm luôn câu hỏi về vấn đề tâm linh, được đưa ra để kích thích tư duy của bạn, và bạn muốn trả lời câu hỏi nào là tùy thuộc vào bạn. Chúng không nhằm mục đích châm ngòi tranh luận cho các vấn đề tôn giáo và chính trị, không có câu trả lời nào là sai, không có quan điểm sống nào là lệch lạc; cách duy nhất để trả lời sai là không trả lời gì cả. Hãy tò mò và suy nghĩ như một nhà thiết kế, đặt ra những câu hỏi mà bạn thấy có ý nghĩa với mình; hãy khám phá và xem bạn sẽ tìm được những gì.
Bạn đã sẵn sàng chưa? Bắt đầu viết câu trả lời của mình ra giấy đi nào!
Mối liên hệ chặt chẽ giữa quan điểm làm việc và quan điểm sống
Giờ thì hãy đọc lại quan điểm làm việc và quan điểm sống của bạn, rồi viết ra một vài suy nghĩ của mình để trả lời các câu hỏi sau:
Xin hãy dành chút thời gian để viết ra những suy nghĩ của bạn về sự kết hợp giữa hai quan điểm này. Những sinh viên của chúng tôi nói rằng đây chính là lúc họ có được nhiều khoảnh khắc “A ha!” nhất. Vậy nên mong bạn hãy thực hiện bài tập này thật nghiêm túc và suy nghĩ kỹ càng về sự kết hợp giữa hai quan điểm của mình. Trong hầu hết các trường hợp, bài tập phản ánh suy nghĩ cá nhân này sẽ giúp bạn thay đổi vài điểm trong một bên quan điểm, đôi khi là trong cả hai. Nhờ việc kết hợp nhịp nhàng giữa quan điểm làm việc và quan điểm sống, cuộc sống của bạn sẽ trở nên rõ ràng, sáng suốt, chặt chẽ và giàu ý nghĩa hơn. Khi đó, những yếu tố như con người của tôi, niềm tin của tôi và hành động của tôi dường như hòa hợp lại thành một khối thống nhất; rồi bạn có thể tạo nên một chiếc la bàn chính xác cho cuộc sống và không bao giờ đi sai đường hay chệch khỏi hướng mà bạn muốn tiến tới.
Hướng Chính Bắc
Giờ đây bạn đã có một quan điểm sống và quan điểm làm việc rõ ràng, thích hợp, vốn dĩ hai quan điểm này được nhận định rõ ràng cũng là nhằm mục đích giúp bạn xác định được đâu là hướng Chính Bắc. Hai quan điểm này kết hợp lại giúp bạn tạo nên chiếc la bàn của riêng mình. Chúng sẽ giúp bạn biết mình có đang đi đúng hướng hay không, bởi rất hiếm khi người ta có thể nhẹ nhàng chèo thuyền trên dòng chảy cuộc sống mà vẫn giữ cho mình một trạng thái nhàn nhã. Trên thực tế, tất cả những người chèo thuyền đều biết rằng để đến đích, họ không thể hướng con thuyền đi theo một đường thẳng băng, mà còn phải trở buồm tùy theo hướng gió và điều kiện thời tiết. Để hướng đến Chính Bắc, bạn có thể đi theo hướng này, rồi lại rẽ sang đằng khác, đôi khi bạn phải cho thuyền cập sát gần bờ để tránh vùng nước nguy hiểm; nếu rủi thay bão ập đến, bạn đối diện với nguy cơ mất phương hướng, thậm chí có thể bị lật thuyền.
Có những lúc sẽ rất tốt nếu bạn có quan điểm sống và quan điểm làm việc phù hợp với việc tái định hướng bản thân. Bất cứ lúc nào bạn bắt đầu cảm thấy cuộc sống của mình đi chệch hướng, hay khi bạn phải trải qua một chuyển biến lớn, bạn nên kiểm tra lại la bàn cuộc sống của mình. Chúng ta cần làm việc này ít nhất mỗi năm một lần – kiểm tra định kỳ xem quan điểm làm việc và quan điểm sống của bạn có còn phù hợp hay không.
Bất cứ khi nào bạn thay đổi tình thế, hay theo đuổi một điều mới mẻ, hoặc thắc mắc không biết bản thân đang làm gì thì hãy dừng lại. Trước khi bắt đầu bước đi, tốt hơn hết là kiểm tra la bàn trước để định hướng, sau đó bạn chỉ cần tìm lối đi cho mình thôi.
Suy cho cùng thì đây chính là điều mỗi người trong chúng ta luôn tìm kiếm.
Niềm tin sai lệch: Tôi luôn biết mình đang đi đâu!
Tái định dạng nhận thức: Không phải lúc nào tôi cũng biết mình đang đi đâu nhưng tôi luôn xác định được liệu mình có đang đi đúng hướng hay không.
Thử nghiệm
Quan điểm làm việc và quan điểm sống
1. Viết một đoạn ngắn nêu lên suy nghĩ cá nhân về quan điểm làm việc của bạn. Gói gọn việc này trong khoảng ba mươi phút và hai trăm năm mươi từ.
2. Viết một đoạn ngắn nêu lên suy nghĩ cá nhân về quan điểm sống của bạn. Cũng gói gọn việc này trong khoảng ba mươi phút và hai trăm năm mươi từ.
3. Đọc lại một lần nữa quan điểm sống và quan điểm làm việc của bạn, sau đó trả lời từng câu hỏi sau: