6Khơi mở tiềm năng của người khác

- Nhân lên gấp bội

- Cố vấn - Khơi mở tiềm năng

- Khích lệ

- Nêu gương

Khi bạn đã trở thành tấm gương về sự chính trực cho người khác, đã khích lệ họ thành công, thì bạn đã sẵn sàng đi bước kế tiếp trong quá trình trở thành một người có ảnh hưởng trong đời họ. Jim có một câu chuyện mà từ đó sẽ cho bạn ý tưởng về bước đi kế tiếp:

Qua nhiều năm, Eric đã trải qua hơn ba mươi cuộc phẫu thuật não, nhưng điều đó chưa bao giờ ngăn cháu thôi sắc sảo về tinh thần và tràn đầy niềm lạc quan. Óc khôi hài tuyệt vời của cháu đã giúp chúng tôi luôn cảm thấy vui vẻ.

Giữa một trong nhiều cuộc phẫu thuật của cháu, Eric trải qua một cú đột quỵ. Biến cố khiến cháu mất cân bằng cơ bắp làm bàn tay phải của cháu bị giới hạn khả năng hoạt động và cột sống bị vẹo nghiêm trọng. Mấy năm sau đó, cháu lại phải trải qua một cuộc phẫu thuật khác, trong đó các bác sĩ thực hiện nối cột sống và ghép những thanh thép dưới cổ đến khung chậu. Eric trải qua một quá trình hồi phục kéo dài, chịu ba tháng bó bột toàn thân, và kết quả là nhiều chức năng trước đây của cháu bị suy giảm đáng kể. Nhưng Eric vượt qua tất cả với tinh thần tích cực vốn có của mình.

Sau lần phẫu thuật cột sống của Eric, Nancy không còn có thể một mình chăm sóc cháu, vì vậy chúng tôi quyết định đã đến lúc phải thuê một người chăm sóc tại gia toàn thời gian để đỡ cháu, giúp cháu trong cuộc sống hàng ngày, và trợ giúp cháu trong quá trình tái hồi phục không ngừng nghỉ. Chúng tôi biết kiểu người chúng tôi cần, nhưng chúng tôi không biết phải tìm người đó ở đâu.

Một ngày kia, trong một cuộc trò chuyện với người liên lạc y tế của chúng tôi, Nancy nghe nói về một người tên là Fernando. Có vẻ anh ta là một người tuyệt vời. “Cậu ấy là người hoàn hảo”, người bạn của chúng tôi nói, “nhưng anh chị sẽ không bao giờ thuê được cậu ấy đâu”.

Câu trả lời của Nancy là: “Cứ cho tôi số điện thoại của cậu ấy, và để chúng tôi lo liệu việc có thuê được cậu ấy hay không”.

Mấy tuần sau đó, chúng tôi đã thuê được Fernando và cậu ấy thật sự là một người tuyệt vời. Fernando từng là huấn luyện viên kỹ năng sống cho bệnh viện Sharp, và dù chỉ hơn Eric có năm tuổi, cậu đã là quản lý của một nhóm hoạt động vì trẻ em bị bạo hành và đã làm trong lĩnh vực phục hồi chức năng được bảy năm. Cậu ấy và Eric đã có thể gắn kết với nhau gần như ngay tức thì. Fernando mang đến một sự kết hợp tuyệt vời giữa kỹ năng nghề nghiệp và khả năng bầu bạn.

Thật khó lòng mô tả món quà tuyệt vời mà Thiên Chúa đã ban cho Eric và gia đình chúng tôi thông qua Fernando. Cậu xem sứ mệnh của mình là mở rộng Eric, để cháu không ngừng lớn lên, hướng đến tiềm năng tối đa của cháu. Fernando luôn học hỏi thông tin và kỹ thuật mới trong lĩnh vực của mình, và cậu đã tìm nhiều cách để đưa Eric đến với những trải nghiệm mới và đòi hỏi thằng bé lớn lên. Kết quả là cuộc sống của Eric đã có sự thay đổi. Eric đã làm được nhiều việc hơn là chỉ đi trượt tuyết hàng năm. Cháu đã học được cách đi mô tô nước – tôi chưa bao giờ có thể hình dung Eric đi trên nước với vận tốc 60 km một giờ, nhưng Fernando tin là Eric có thể làm được, và cháu thật sự đã làm được. Eric cũng tình nguyện làm gia sư cho những học sinh lớp hai, cháu còn học tiếng Đức, làm việc ở văn phòng hai ngày mỗi tuần, bơi đôi ba ngày một tuần, và đã bắt đầu tập tạ. Chúng tôi gần như quên đi việc Eric vốn bị hạn chế về thể chất, vì cuộc sống của cháu rất trọn vẹn, đầy thử thách thú vị, và mở rộng mỗi ngày.

Một trong những trải nghiệm tuyệt vời nhất của Eric kể từ khi làm bạn với Fernando là tham gia vào môn bóng đá xe lăn. Đó là một môn thể thao mới, với người chơi là những người ngồi xe lăn. Họ gặp nhau tại phòng tập, thi đấu giữa những đội bóng với nhau và ghi bàn bằng cách sử dụng một quả bóng lớn. Eric yêu thích môn này và thường muốn chơi ở vị trí thủ môn.

Cách đây không lâu, Fernando đã đưa Eric sang Vancouver, Canada, để thi đấu trong một giải bóng đá xe lăn. Đây quả là một trải nghiệm thú vị đối với Eric. Họ đã cùng nhau đi máy bay, thuê xe hơi, đặt phòng, và đi tham quan thành phố – chỉ có hai anh em mà thôi. Eric cực thích chuyến đi, đặc biệt là việc thi đấu ở một giải vô địch kéo dài năm ngày, trong đó cháu ghi hai bàn. Và trên hết, đội của cháu giành huy chương vàng.

Chúng tôi chưa bao giờ nhìn thấy Eric quá phấn khích như khi cháu quay trở về từ giải thi đấu đó. Cháu mang huy chương trên mình về đến nhà, và cho đến mấy ngày sau, cháu vẫn còn rất phấn khích. Kể từ đó, sự tự tin của cháu dâng cao đến độ cháu sẵn sàng đón nhận bất kỳ thách thức nào khác. Với thành công đó, Fernando xứng đáng với nhiều lời khen ngợi. Nếu không có niềm tin của cậu ấy vào Eric và khao khát của cậu muốn mở rộng thế giới của cháu, không có điều kỳ diệu nào trong những điều trên có thể xảy ra.

Để trở thành một người có tầm ảnh hưởng và tạo ra một tác động tích cực lên người khác, bạn phải kề cận và thực sự gắn bó vào đời họ. Đó là những gì Fernando đã làm và tiếp tục làm với con trai Eric của Jim. Và đó là những gì bạn cần làm với những người mà bạn muốn tạo ra sự khác biệt cho họ. Nêu gương một cuộc sống chính trực là bước quan trọng đầu tiên trong việc trở thành một người có tầm ảnh hưởng vì nó tạo ra cho mình một nền tảng vững vàng với người khác. Và bước tự nhiên kế tiếp là khích lệ họ. Khi bạn gầy dựng người khác, cho họ thấy lòng tin bạn đặt vào họ, lắng nghe niềm hy vọng và nỗi sợ hãi của họ, và chứng tỏ bạn hiểu họ thì bạn đã xây dựng được một sự kết nối vững chắc, cho họ sự khích lệ để thành công. Nhưng nếu bạn muốn người ta thực sự lớn lên, cải thiện và thành công, bạn phải thực hiện bước kế tiếp. Bạn phải trở thành người cố vấn cho họ.

Ý nghĩa của việc cố vấn

Cho người khác sự khích lệ để lớn lên mà không cung cấp cho họ phương tiện để thực hiện thì sẽ là một bi kịch. Quá trình cố vấn sẽ cho người ta cơ hội để biến tiềm năng thành hiện thực, biến ước mơ thành vận mệnh.

Nhà chính khách người Anh thế kỷ 19 William Gladstone đã khẳng định: “Bạn là người khôn ngoan, không phung phí sinh lực cho những theo đuổi không phù hợp với mình; và bạn còn khôn ngoan hơn nữa khi, từ những thứ bạn có thể làm tốt, bạn lựa chọn và quyết tâm theo đuổi những gì là tốt nhất”. Hầu hết người ta không bẩm sinh nhận ra những lĩnh vực tiềm năng to lớn nhất của mình. Họ cần được giúp đỡ để nhận ra điều này, đặc biệt khi họ bắt đầu lớn lên và cố đạt đến tiềm năng của mình. Và đó là lý do tại sao việc bạn trở thành người cố vấn trong cuộc đời của những người mà bạn khao khát muốn giúp đỡ lại quan trọng. Bạn cần dẫn dắt họ trong những lĩnh vực phát triển cá nhân và nghề nghiệp cho tới khi họ có thể làm việc trong những lĩnh vực này một cách độc lập hơn.

Những tác giả của cuốn The Leadership Challenge, James M. Kouzes và Barry Z. Posner, đã cho thấy sự hiểu biết thấu đáo về nghệ thuật lãnh đạo gắn liền với việc cố vấn như sau: “Người lãnh đạo là những người tiên phong. Họ là những người mạo hiểm tiến vào những vùng đất chưa khai phá. Họ dẫn dắt chúng ta tới những đích đến mới mẻ và thường là xa lạ… Lý do duy nhất khiến cần phải có người lãnh đạo – chức năng mang tính phân biệt họ với người khác – là đưa chúng ta tiến lên. Người lãnh đạo đưa chúng ta đi tới một đích đến nào đó”.

Người lãnh đạo dẫn dắt những người mà họ đang phát triển đến với sự trưởng thành và sức mạnh. Trong chương này và ba chương kế tiếp, chúng ta sẽ tập trung vào bốn cách hoàn thành công tác cố vấn cho người khác: khơi mở tiềm năng con người, giúp họ vượt qua những vấn đề của cuộc sống, kết nối với họ ở một cấp độ sâu hơn, và trao quyền cho họ đạt đến tiềm năng của bản thân.

Khơi mở tiềm năng của người khác là một khoản đầu tư

Tác giả Alan Loy McGinnis¹ đã nhận xét: “Không có nghề nghiệp nào trên thế giới này cao quý hơn là việc trợ giúp người khác – giúp người khác thành công”. Giúp người khác tự khơi mở tiềm năng là một trong những điều tuyệt vời nhất bạn có thể làm cho họ. Như tôi đã viết trong cuốn sách của mình, The Success Journey, lớn lên để đạt đến tiềm năng của mình là một trong ba thành tố của sự thành công (cùng với việc biết mục đích của mình và gieo hạt giống có ích cho người khác).

¹ Alan Loy McGinnis (1933 - 2005), người Mỹ, tác giả của nhiều đầu sách self-help.

Robert Gross, cựu chủ tịch Tập đoàn Máy bay Lockheed, từng có lần giải thích với các giám sát viên của mình như sau: “Xây dựng một sản phẩm là một chuyện, xây dựng một công ty lại là một chuyện khác, vì công ty không là gì khác ngoài con người, và những thứ đến từ công ty thì không là gì ngoài chính con người. Chúng ta không tạo ra xe hơi, máy bay, tủ lạnh, radio, hoặc dây buộc giày. Chúng ta xây dựng con người. Con người dựng nên sản phẩm”.

Khi bạn khơi mở tiềm năng của người khác, bạn đã làm rất nhiều điều:

Nâng cao tầm cuộc sống của họ

Denis Waitley² có nói: “Những thành tựu to lớn nhất là những thứ làm lợi cho người khác”. Bất cứ khi nào bạn giúp người khác mở rộng chính họ trong bất kỳ lĩnh vực nào cũng là lúc bạn mang lại lợi ích cho họ vì bạn đã đưa họ bước lên một tầm cuộc sống mới. Khi người ta phát triển được tài năng, học hỏi kỹ năng mới, và mở rộng khả năng giải quyết vấn đề thì chất lượng sống và mức độ hài lòng của họ được cải thiện đáng kể. Không ai có thể lớn lên mà không chịu ảnh hưởng gì bởi cách họ sống.

² Denis Waitley (1933-), người Mỹ, tác giả của nhiều đầu sách self-help.

Gia tăng tiềm năng thành công của họ

Doanh nhân George Crane đã tuyên bố rằng: “Không có tương lai trong bất kỳ công việc nào. Tương lai nằm ở người làm công việc đó”. Khi bạn khơi mở tiềm năng của người khác, bạn đã soi sáng tương lai của họ. Khi họ mở rộng những đường chân trời, cải thiện thái độ của họ, gia tăng kỹ năng hoặc học hỏi nhiều cách tư duy mới, họ đã làm việc và sống tốt hơn. Và điều đó giúp gia tăng tiềm năng của họ.

Gia tăng khả năng lớn mạnh của họ

Khi bạn giúp người khác mở rộng chính họ, bạn không chỉ đang cho họ một sự khích lệ tạm thời, ngắn hạn hay những công cụ chỉ giúp họ trong hôm nay. Việc khơi mở tiềm năng có những lợi ích lâu dài, nó giúp họ trang bị tốt hơn, gia tăng khả năng học hỏi và lớn mạnh. Sau khi được trang bị, bất cứ khi nào nhận được một nguồn lực hoặc một cơ hội, họ có thể sử dụng nó theo cách có lợi nhất. Và sự lớn mạnh của họ bắt đầu nhân lên bội phần.

Gia tăng tiềm năng của tổ chức

Nếu người mà bạn đang giúp khơi mở tiềm năng là một thành viên trong đội ngũ của bạn – dù đó là một công ty, trong nhà thờ, một đội bóng, hay một câu lạc bộ – thì toàn đội đều sẽ hưởng lợi từ sự lớn lên của họ. Ví dụ, nếu nhiều người trong tổ chức của bạn cùng cải thiện chính họ, cho dù chỉ đôi chút thôi, thì chất lượng của toàn tổ chức sẽ gia tăng. Nếu một số người cải thiện chính họ thật nhiều thì tiềm năng lớn mạnh và thành công cũng sẽ gia tăng nhờ tài lãnh đạo của những con người này. Và nếu xảy ra cả hai trường hợp, tổ chức của bạn sắp cất cánh rồi đấy!

Fred Smith, một người bạn của tôi, là một lãnh đạo, doanh nhân, và chuyên gia tư vấn doanh nghiệp tuyệt vời. Fred từng tư vấn cho một nhóm hai mươi CEO trẻ tuổi, và gặp họ hàng tháng trong khoảng ba năm đến khi ông quyết định rằng những người này cần dành ra một quãng thời gian để tự mình làm việc. Vì vậy, ông bảo họ rằng ông sẽ không quay trở lại để gặp họ trong một quãng thời gian. Họ tiếp tục gặp nhau mà không có ông, nhưng cuối cùng, họ yêu cầu ông quay trở lại gặp họ. Khi ông đến gặp họ, họ trình cho ông thấy một miếng pha lê Baccarat, bên trên có khắc dòng chữ: Ông đã giúp chúng tôi phát huy tối đa.

Hầu hết mọi người đều khôi hài ở chỗ họ muốn vượt lên trên và đạt thành công nhưng lại do dự không muốn thay đổi. Họ thường chỉ sẵn lòng lớn lên đủ để giải quyết những vấn đề của mình, trong khi cái họ cần là lớn lên đủ để đạt được tiềm năng của họ. Đó là lý do tại sao họ cần sự trợ giúp từ bạn. Các tác giả Helen Schucman và William Thetford đã tinh tế nhận xét: “Mọi hoàn cảnh, nếu được nhìn nhận phù hợp, sẽ trở thành một cơ hội”. Khi bạn mở rộng người khác, bạn đã nắm bắt được một cơ hội để giúp họ đạt đến tiềm năng của mình.

Nhà viết tiểu luận người Pháp Michel Eyquem de Montaigne có viết: “Giá trị của cuộc sống không nằm trong chiều dài của ngày tháng, mà ở trong việc chúng ta tận dụng chúng ra sao; người ta có thể sống thọ nhưng lại sống rất ít”. Khi bạn mở rộng người khác, bạn đã giúp họ tận dụng thời gian họ có và nâng cao chất lượng cuộc sống của họ.

Trở thành người khơi mở tiềm năng

Đối với nhiều người, chỉ vì muốn khơi mở cho người khác không có nghĩa là họ đã sẵn sàng cho việc này. Trước tiên, họ thường phải chuẩn bị bản thân. Như trong hầu hết các trường hợp, nếu bạn muốn làm nhiều hơn cho người khác, bản thân bạn cũng phải trở nên như vậy nhiều hơn. Điều đó luôn đúng trong lĩnh vực cố vấn. Bạn có thể dạy những gì mình biết, nhưng bạn chỉ có thể sản sinh ra những gì là chính mình.

Chuyên gia tư vấn nghệ thuật lãnh đạo Warren Bennis và Bert Nanus đã nói về vấn đề này như sau: “Chính khả năng phát triển và cải thiện kỹ năng của chính mình mới giúp phân biệt người lãnh đạo với những người đi theo họ”. Khi chuẩn bị đảm nhận công việc giúp người khác khơi mở tiềm năng, điều đầu tiên bạn cần làm là khơi mở chính mình, vì chỉ khi bạn lớn lên và mở rộng chính mình thì bạn mới có thể giúp người khác làm điều tương tự. Người ta sẽ không đi theo một người lãnh đạo có kỹ năng cũng yếu kém như mình, bởi họ sẽ không thể học cách lớn mạnh lên từ một người không thể lớn mạnh. Bạn không chỉ buộc phải thuộc về một cấp độ cao hơn trong phát triển cá nhân mà bạn còn phải không ngừng tiếp tục lớn lên.

Albert Schweitzer đã khẳng định: “Bí mật to lớn của thành công là sống một cuộc đời như thể một con người không bao giờ bị cạn kiệt”. Khi bạn đặt ra mục tiêu không ngừng học hỏi và mở rộng, bạn đã trở thành kiểu người không bao giờ “quá hạn sử dụng”. Bạn luôn tiếp sinh lực cho mình và tìm thấy nhiều cách tốt hơn để hoàn thành mọi việc. Để xác định liệu bạn vẫn còn đang lớn lên hay không, hãy tự hỏi bạn có đang nhìn về phía trước hay không. Nếu bạn không thể hình dung ra bất kỳ điều gì, hay bạn đang ngoái lại phía sau thay vì hướng về phía trước, thì sự lớn lên của bạn có lẽ đang bị ngưng trệ.

Có câu nói rằng: “Trở ngại to lớn nhất đối với sự khám phá không phải là sự ngu dốt mà là ảo tưởng về kiến thức”. Nhiều người đánh mất cái nhìn về tầm quan trọng của phát triển cá nhân khi họ hoàn tất phần giáo dục chính khóa của mình. Nhưng đừng để điều đó xảy ra với bạn. Hãy làm cho sự lớn lên trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của bạn và bắt đầu ngay từ hôm nay. Không có thời gian để phung phí. Như nhà văn, nhà tư tưởng Tô Cách Lan Thomas Carlyle từng nói: “Một cuộc đời, một thoáng thời gian giữa hai cực vô tận; không bao giờ có cơ hội thứ hai cho chúng ta”. Bất kỳ ngày nào qua đi mà không có sự lớn mạnh cá nhân là một cơ hội bị đánh mất để tự cải thiện chính mình và mở rộng người khác.

Cẩn trọng chọn người để khơi mở

Một khi bạn đã lớn mạnh và sẵn sàng giúp người khác tự khơi mở chính họ, bạn cần bắt đầu nghĩ về những người mà bạn sẽ chọn để làm việc cùng. Bạn cần có sự tuyển chọn. Bạn nên trở thành một tấm gương về sự chính trực với tất cả mọi người, dù họ không thân thiết hoặc hoàn toàn xa lạ. Và bạn nên đặt mục tiêu khích lệ tất cả những người có quan hệ với mình – thành viên trong gia đình, nhân viên, những tình nguyện viên nhà thờ, đồng nghiệp và bạn bè. Nhưng bạn không thể một sớm một chiều khơi mở cho tất cả mọi người trong đời mình; việc đó luôn đòi hỏi một quá trình. Đó là lý do tại sao bạn cần ưu tiên làm việc với những người hứa hẹn nhất xung quanh mình, những người có thể tiếp nhận sự lớn lên nhiều nhất.

Khi bạn nghĩ về những người mình muốn khơi mở, hãy luôn ghi nhớ những nguyên tắc sau:

• Chọn những người có triết lý sống gần với bạn. Giá trị tiềm ẩn và những ưu tiên của người mà bạn muốn khơi mở cần phải tương đồng với bạn. Nếu bạn và họ không có chung những điểm cơ bản, thì các bạn có thể “trống đánh xuôi kèn thổi ngược”, và bạn sẽ không trải nghiệm được hiệu quả mà mình muốn. Roy Disney, em trai và là đối tác của Walt Disney, có nói: “Không khó để đưa ra quyết định khi bạn biết những giá trị của mình”. Và khi bạn và những người mà bạn cố vấn có cùng những giá trị như nhau, bạn sẽ có thể đưa ra những quyết định đồng điệu khi làm việc cùng nhau.

• Chọn người thực sự tin tưởng là có tiềm năng. Bạn không thể giúp những người bạn không tin tưởng. Hãy dành sự nỗ lực của mình cho những người có tiềm năng lớn nhất – những người mà bạn có thể nhìn thấy ở họ một tương lai hứa hẹn – không phải là những người mà bạn cảm thấy thương hại. Hãy nuôi dưỡng, yêu thương và khích lệ những người bất hạnh. Nhưng hãy tưới chính mình lên những người sẽ lớn lên và tạo ra sự khác biệt.

• Hãy chọn người có cuộc sống mà bạn có thể tác động tích cực. Không phải ai bạn phát triển cũng sẽ hưởng lợi từ những gì bạn mang lại. Hãy tìm một người có sự hòa hợp giữa tiềm năng của họ và ưu điểm, cũng như kinh nghiệm của bạn.

• Đưa người khác lên những đỉnh cao. Chúng ta luôn muốn tất cả những người được mình cố vấn sẽ đạt trọn vẹn tiềm năng của họ và phát triển thành những ngôi sao. Suy cho cùng, những người cố vấn vĩ đại nhất là những người phát triển người khác đến một cấp độ vượt trên khả năng vốn có của họ. Nhưng sự thực là, trong khi mọi người đều có thể tiến đến một cấp độ cao hơn họ hiện đang có, thì không phải ai cũng có khả năng leo đến những cấp độ cao nhất. Một người mở rộng thành công là người biết coi trọng tiềm năng của người khác và đặt họ vào một vị trí để thành công.

• Bắt đầu đúng thời điểm. Hãy bắt đầu quá trình khơi mở tiềm năng cho người khác vào thời điểm thích hợp trong đời họ. Bạn hẳn đã từng nghe câu thành ngữ “nện búa khi sắt còn đang nóng”, có nghĩa là bạn cần hành động vào đúng lúc, đúng thời điểm. Bạn phải làm điều tương tự với những người mà bạn muốn khơi mở. Nếu bắt đầu quá sớm, họ vẫn chưa nhìn thấy nhu cầu lớn lên. Nếu bắt đầu quá trễ, bạn sẽ vuột mất cơ hội tốt nhất của mình để giúp họ.

Một khi đã xác định đúng người, hãy nhớ rằng bạn cần có được sự chấp nhận của họ trước khi khơi mở cho họ. Con người thường muốn được khích lệ và động viên, vì vậy bạn không cần sự đồng ý của họ để làm hai điều trên; nhưng quá trình cố vấn thực sự có hiệu quả chỉ khi cả hai bên biết rõ nghị trình, nhất trí với nó, và đưa vào đó 100٪ nỗ lực.

Xem việc khơi mở tiềm năng là một ưu tiên

Khơi mở tiềm năng của người khác có thể là một quá trình thú vị và mang lại nhiều đền đáp, nhưng nó cũng đòi hỏi thời gian, tiền của và công sức. Đó là lý do tại sao bạn phải cam kết với quá trình này và biến nó thành một ưu tiên hàng đầu. Bạn của tôi, Ed Cole, có nói: “Người ta phải trả một cái giá nào đó cho sự lớn lên. Cam kết là cái giá phải trả”. Một khi bạn đưa ra cam kết thì bạn đã sẵn sàng hành động. Những đề xuất sau đây sẽ giúp bạn tối đa hóa quá trình mở rộng:

Nhìn thấy tiềm năng của họ

Nhà soạn nhạc Gian Carlo Menotti đã khẳng định: “Địa ngục bắt đầu vào ngày Chúa cho chúng ta một cái nhìn rõ ràng về mọi thứ mà chúng ta có thể đạt được, về mọi tài năng chúng ta phung phí, về mọi thứ chúng ta lẽ ra đã có thể làm nhưng không làm”. Tiềm năng chưa được hiện thực hóa là một sự phung phí đáng buồn. Và là một người khơi mở, bạn có đặc quyền trợ giúp người khác khám phá, và rồi phát triển tiềm năng của họ. Nhưng bạn không thể làm điều đó cho tới khi bạn nhìn thấy tiềm năng của họ.

Kình ngư huy chương vàng Olympic Geoffrey Gaberino tóm tắt điều trên qua câu nói sau: “Trận đấu thực sự luôn nằm ở giữa những gì bạn đã làm và những gì bạn có khả năng làm”. Bất cứ khi nào bạn quan sát những người mà bạn muốn khơi mở, hãy cố nhận ra những gì họ có thể làm. Hãy tìm ra tia lửa đánh lên sự vĩ đại. Hãy quan sát và lắng nghe bằng đôi mắt và trái tim. Hãy tìm ra lòng nhiệt thành của họ. Hãy cố hình dung ra những gì họ sẽ làm nếu họ vượt qua những trở ngại cá nhân, trở nên tự tin, lớn lên trong những lĩnh vực hứa hẹn, và bỏ ra tối đa những gì họ có. Điều đó sẽ giúp bạn nhìn thấy tiềm năng của họ.

Phác họa một tầm nhìn cho tương lai của họ

Cựu chuyên gia soạn thảo diễn văn cho Tổng thống Robert Orben từng khuyên: “Hãy luôn nhớ rằng chỉ có hai loại người trên thế giới này mà thôi – những người sống hiện thực và những người sống mơ mộng. Người sống hiện thực biết nơi họ đang đi đến. Người sống mơ mộng đã đến nơi đó rồi”. Để đưa thêm giá trị vào cho những người mà bạn khơi mở, hãy đi trước họ bằng con mắt tâm trí của bạn và nhìn thấy tương lai của họ trước khi họ tự nhìn thấy. Bạn có thể phác họa một tầm nhìn cho tương lai của họ, để từ đó khích lệ và khơi mở cho họ.

Ai đó từng nói: “Đừng để bản thân bị áp lực bởi suy nghĩ rằng những ước mơ hoặc tài năng của mình là thiếu khôn ngoan. Chúng không sinh ra để khôn ngoan, chúng sinh ra để mang đến niềm vui và sự trọn vẹn cho cuộc đời bạn”. Đó là một lời khuyên tuyệt vời. Người ta sẽ không bao giờ thành công vượt quá những ước mơ hoang dã nhất của họ. Khi bạn tạo ra một tầm nhìn cho người khác, bạn đã giúp họ nhìn thấy tiềm năng và khả năng của họ. Và khi bạn đưa thêm vào tầm nhìn đó lòng tin của bạn, tức là bạn đã đặt họ vào bước hành động. Chính khách lỗi lạc người Anh Benjamin Disraeli từng tuyên bố: “Hãy nuôi dưỡng những ý nghĩ thật vĩ đại vì bạn sẽ không bao giờ tiến xa hơn những ý nghĩ của mình”. Hãy giúp người ta có những ý nghĩ vĩ đại về chính họ, và họ sẽ bắt đầu sống như những người mà họ có thể trở thành.

Đánh thức niềm đam mê

Là một người khơi mở tiềm năng cho người khác, bạn sẽ giúp họ có khao khát lớn lên, và một cách để làm điều này là đánh thức niềm đam mê trong họ. Mọi người, ngay cả người trầm lặng nhất và ít biểu lộ cảm xúc nhất, đều có niềm đam mê về một điều gì đó. Bạn chỉ cần tìm ra đam mê đó. Như khoa học gia Willis R. Whitney chỉ ra: “Một số người có hàng ngàn lý do để giải thích tại sao họ không thể làm những gì họ muốn làm, trong khi tất cả những gì họ cần là một lý do tại sao họ có thể”.

Khi bạn tìm kiếm niềm đam mê của người khác, bạn cần nhìn vượt lên bề mặt những ham muốn hàng ngày của họ. Hãy nhìn sâu vào bên trong họ. Harold Kushner đã viết điều sâu sắc sau: “Tâm hồn chúng ta không khao khát danh tiếng, sự thoải mái, của cải, hoặc quyền lực. Những phần thưởng đó tạo ra nhiều vấn đề cũng gần bằng những gì chúng có thể giải quyết. Tâm hồn chúng ta khao khát ý nghĩa, ý nghĩa của việc tìm ra cách để sống một cuộc đời xứng đáng, sao cho thế giới này ít nhất sẽ có phần khác đi vì từng có sự hiện diện của chúng ta”.

Một khi đã khám phá ra đam mê của họ, bạn cần khéo léo vun xới nó. Hãy cho họ thấy đam mê ấy có thể kích hoạt tiềm năng của họ ra sao, để họ có thể hiện thực hóa tầm nhìn về cuộc sống của mình. Đam mê là thứ có thể biến ước mơ của họ thành hiện thực. Và như Tổng thống Mỹ Woodrow Wilson từng nói: “Chúng ta lớn lên bằng những ước mơ. Mọi cá nhân đều là những người mơ mộng. Họ nhìn mọi việc qua màn sương mỏng của một ngày mùa xuân, hoặc trong ánh lửa đỏ vào một đêm đông dài. Vài người trong chúng ta để cho những ước mơ to lớn lụi tàn, lại có những người nuôi dưỡng và bảo vệ chúng, nuôi dưỡng chúng qua những ngày đen tối cho tới khi chúng mang đến cho họ ánh sáng và tia nắng mặt trời, vốn là những thứ luôn đến với bất cứ ai chân thành hy vọng rằng những ước mơ của mình sẽ thành hiện thực”. Đam mê là nhiên liệu giúp người ta nuôi dưỡng và bảo vệ những ước mơ của mình.

Đối mặt với những khiếm khuyết trong nhân cách

Trong lúc tìm hiểu cách để khơi mở tiềm năng của người khác, bạn cần đối mặt với bất kỳ khiếm khuyết nào trong nhân cách của họ. Như chúng tôi đã nêu trong Chương 1, lòng chính trực là nền tảng mà mọi thứ khác phải dựa trên đó. Cho dù bạn thực hiện công việc khơi mở to tát ra sao, nếu nền tảng này không vững thì sẽ xảy ra nhiều rắc rối.

Khi xem xét nhân cách của người khác, hãy nhớ nhìn vượt lên trên danh tiếng của họ. Abraham Lincoln từng phân biệt: “Nhân cách giống như một cái cây, còn danh tiếng thì giống như bóng râm của cái cây ấy. Bóng râm là những gì chúng ta hình dung ra, cái cây mới là vật có thật”. Hãy dành thời gian để tìm hiểu những người mà bạn đang khơi mở tiềm năng, quan sát họ trong nhiều hoàn cảnh khác nhau. Nếu bạn biết rõ cách họ phản ứng trong hầu hết hoàn cảnh, bạn sẽ nhận ra khiếm khuyết về nhân cách của họ nằm ở đâu.

Martin Luther King, Jr. có nói: “Thước đo của một con người không nằm ở những khoảnh khắc họ cảm thấy dễ chịu và thoải mái, mà ở khi họ đối mặt với thách thức và tranh cãi”. Mục tiêu của bạn nên là giúp cho người mình đang phát triển đứng vững vàng trong khó khăn. Nhưng bạn phải bắt đầu với những việc nhỏ. Tác giả, nhà lãnh đạo doanh nghiệp Joseph Sugarman từng nhận xét: “Mỗi khi bạn tỏ ra trung thực và cư xử với sự chân thành, một lực đẩy thành công sẽ đẩy bạn hướng đến thành công lớn hơn nữa. Mỗi khi bạn nói dối, ngay cả với lời nói dối vô hại, sẽ có những lực đẩy mạnh mẽ đẩy bạn hướng đến thất bại”. Hãy giúp người khác học cách cư xử với lòng chính trực trong mọi tình huống, và họ sẽ sẵn sàng lớn lên và đạt đến tiềm năng của họ.

Tập trung vào ưu điểm

Khi một người bắt đầu phát triển người khác, họ thường bị thu hút về phía những điểm yếu hơn là những điểm mạnh. Có lẽ đó là vì nhìn thấy những vấn đề và khuyết điểm của người khác thì quá dễ. Nhưng nếu bạn bắt đầu bằng cách dồn năng lượng của mình vào việc sửa chữa những khuyết điểm của người khác, bạn sẽ làm họ nhụt chí và vô tình hủy hoại quá trình khơi mở tiềm năng của họ.

Mới đây, chúng tôi được nghe kể về một câu chuyện nhắm vào chủ đề điểm yếu của con người. Một buổi chiều ở St. Louis, Stan Musial đã có một màn đối đầu tuyệt hay với tay ném bóng của đội Chicago là Bobo Newsom. Ban đầu, Stan chỉ chạy tới chốt 1, sau đó chạy được tới chốt 3, và rồi thực hiện được một vòng trọn vẹn. Khi Stan bắt đầu đánh gậy thứ tư, huấn luyện viên của đội Chicago là Charlie Grimm quyết định rút Bobo ra và đưa tay đánh bóng mới vào nghề vào thay. Khi tay đánh bóng trẻ tuổi này đi tới vị trí ném bóng từ hàng ghế dự bị và nhận bóng từ Newsom, cậu ta hỏi: “Này, Musial có điểm yếu gì không?”.

“Có”, Newsom đáp, “nó không đánh doubles được”.

Rõ ràng, Newsom đã tập trung vào điểm yếu của Stan. Thay vì tập trung vào những điểm yếu, hãy chú ý tới ưu điểm của người khác. Hãy mài dũa kỹ năng đang có. Hãy khen ngợi những phẩm chất tích cực. Hãy tìm ra những tài năng vốn có trong họ. Những điểm yếu có thể nhắc tới sau – trừ phi chúng là những khuyết điểm về nhân cách. Chỉ sau khi bạn đã phát triển được một mối quan hệ vững vàng với họ và họ đã bắt đầu lớn lên, gặt hái được sự tự tin thì bạn mới nên đề cập đến những điểm yếu của họ. Rồi hãy nhẹ nhàng xử trí mỗi lúc một khuyết điểm thôi.

Khơi mở từng bước

Ronald Osborn từng nhận xét: “Bạn sẽ không bao giờ lớn lên được trừ phi bạn cố làm một điều gì đó vượt ra ngoài những gì bạn đã thành thạo”. Để khơi mở tiềm năng của người khác, hãy giúp họ thực hiện những bước lớn lên, những bước làm căng sức họ ra mà không khiến họ choáng ngợp hoặc nhụt chí.

Quá trình này sẽ khác nhau với mỗi người. Nhưng bất kể xuất phát điểm và đích đến của họ là ở đâu, họ đều sẽ cần lớn mạnh lên ở một vài lĩnh vực nhất định. Chúng tôi khuyên bạn nên đưa bốn lĩnh vực sau đây vào quá trình phát triển:

1. Thái độ. Hơn bất kỳ thứ gì khác, thái độ xác định liệu người ta có thành công và có thể tận hưởng cuộc sống hay không. Và thái độ tác động không chỉ đến mọi lĩnh vực của cuộc sống mà còn ảnh hưởng đến người khác nữa.

2. Các mối quan hệ. Thế giới này được tạo nên gồm những con người, vì vậy mọi người phải học cách tương tác hiệu quả với người khác. Khả năng quan hệ và giao tiếp với người khác có thể ảnh hưởng đến đời sống hôn nhân, chức trách làm cha mẹ, nghề nghiệp, tình bạn, và nhiều hơn thế. Nếu người ta có thể hòa hợp với nhau, họ có thể tiến về phía trước trong bất kỳ lĩnh vực nào của cuộc sống.

3. Nghệ thuật lãnh đạo. Mọi thứ thăng hay trầm tùy thuộc vào tài lãnh đạo. Nếu những người mà bạn đang phát triển có kế hoạch làm việc với người khác, họ phải học cách lãnh đạo. Nếu không, họ sẽ tự rước lấy gánh nặng trong mọi việc họ làm.

4. Những kỹ năng cá nhân và nghề nghiệp. Bạn có thể ngạc nhiên khi thấy chúng tôi xếp mục này ở cuối cùng. Nhưng sự thật là nếu suy nghĩ không tích cực và thiếu kỹ năng hợp tác cùng người khác thì mọi kỹ năng nghề nghiệp trên thế giới này sẽ chỉ mang lại rất ít lợi ích. Khi bạn giúp người khác lớn lên, hãy làm việc từ trong ra ngoài. Việc xảy đến với người ta không tạo nên sự khác biệt mà chính là cái từ bên trong họ.

Đặt những nguồn lực vào tay họ

Để giúp người khác lớn lên, cho dù lĩnh vực bạn đang nhắm đến là gì, hãy đặt những nguồn lực vào tay họ. Bất cứ khi nào gặp ai đó chúng ta đang phát triển, bạn nên cho họ một thứ gì đó – sách, băng đĩa, tạp chí, bài báo, những thứ có thể nâng đỡ và hướng dẫn họ. Không gì cho chúng ta niềm vui to lớn hơn là biết rằng mình vừa giúp một người tiến lên một bước trong sự phát triển. Đó là lý do mà hai chúng tôi không ngừng tạo ra những nguồn lực cho sự lớn lên của con người. Nếu bạn không thể tìm ra chính xác những gì mình đang tìm kiếm để giúp người khác, bạn có thể cho đi những kinh nghiệm của mình.

Lần sau, khi bạn gặp người mà bạn muốn khơi mở tiềm năng của họ, hãy bắt tay ngay vào quá trình này. Hãy chọn những bài báo hay về một trong những lĩnh vực họ quan tâm. Hãy trao cho họ những cuốn sách từng tác động lên cuộc sống của chính bạn. Hoặc đặt vào tay họ những băng đĩa có thể dạy và truyền cảm hứng cho họ. Nếu bạn cứ tiếp tục làm điều đó, những người mà bạn đang phát triển không chỉ trân trọng thời gian họ dành ra với bạn, mỗi khi các bạn gặp nhau, bạn sẽ thấy rằng họ đã lớn lên thêm một chút nữa trên con đường hướng đến tiềm năng của họ.

Đặt họ vào những trải nghiệm khơi mở tiềm năng của bản thân

Tiến hành một kế hoạch phát triển sẽ giúp khơi mở tiềm năng con người, nhưng đôi khi họ cần nhiều hơn thế để cho họ một sự bùng phát năng lượng và cảm hứng mới mẻ. Helen Keller³ có nói: “Người ta hẳn không bao giờ chấp nhận bò lết khi họ cảm nhận một lực đẩy giúp họ vụt bay lên cao”. Khi bạn đặt người khác vào những trải nghiệm khơi mở tiềm năng, bạn đã gieo vào họ niềm khao khát vụt bay lên cao.

³ Helen Keller (1880 - 1968) là nhà văn, nhà hoạt động xã hội, nhà diễn thuyết người Mỹ. Bà bị mù và điếc từ nhỏ sau một đợt sốt viêm màng não, nhưng đã sống một cuộc đời rực rỡ và là người khiếm thị, khiếm thính đầu tiên nhận được bằng cử nhân nghệ thuật.

Những hội nghị và những buổi họp chuyên đề, những buổi gặp gỡ với những người kiệt xuất, và những sự kiện đặc biệt tạo ra một tác động to lớn lên chúng ta. Chúng luôn đưa chúng ta ra khỏi vùng thoải mái, dẫn dắt chúng ta suy nghĩ vượt lên trên bản thân mình, hoặc thách thức chúng ta tiến đến những cấp độ sống mới. Nhưng nên nhớ rằng những sự kiện và các cuộc họp không làm cho người ta lớn lên. Chúng truyền cảm hứng cho người ta đưa ra những quyết định quan trọng có thể làm thay đổi hướng đi của đời họ. Bản thân sự lớn mạnh sẽ đến từ những gì người ta làm hàng ngày, sau khi họ đã đưa ra quyết định.

Dạy họ tự khơi mở tiềm năng của bản thân

Theo Philip B. Crosby, “Có một lý thuyết về hành vi con người cho rằng con người, một cách vô thức, tự trì hoãn tiến trình lớn lên về trí tuệ của mình. Họ tin vào những sáo ngữ hoặc thói quen. Một khi đạt tới độ tuổi cảm thấy thỏa mãn cá nhân với thế giới này thì họ không học hỏi nữa và trí óc họ tìm đến sự nhàn nhã trong phần đời còn lại của mình. Họ có thể tiến bộ về mặt tổ chức, họ có thể giàu tham vọng và hăng hái, và họ thậm chí có thể làm việc ngày đêm, nhưng họ không học tập nữa”.

Một khi bạn khiến người ta coi trọng sự lớn lên đủ để bắt đầu mở rộng bản thân thì bạn đã đột phá xuyên qua một rào cản vững chắc. Nhưng bước kế tiếp là làm cho họ không ngừng tự mình lớn lên. Người ta nói rằng mục tiêu của những người thầy nên là trang bị cho học sinh khả năng tiến lên mà không có họ. Điều này cũng đúng với những người tìm cách mở rộng người khác. Khi bạn làm việc với người khác và giúp họ mở rộng chính mình, hãy cho họ những gì họ cần để học cách tự chăm lo lấy chính họ. Hãy dạy họ tìm ra những nguồn lực. Hãy khích lệ họ tự mình bước ra khỏi vùng an toàn của họ, và hướng dẫn họ tìm đến những người có thể giúp họ học tập và lớn lên. Nếu bạn có thể giúp họ trở thành những người học tập suốt đời, bạn đã cho họ một món quà vô giá.

Chúng ta vẫn hay nghe câu nói: “Không ai trở nên giàu có trừ phi họ làm giàu cho người khác”. Khi bạn làm giàu cho người khác bằng cách giúp họ tự lớn lên và mở rộng chính họ, bạn đã không chỉ mang lại niềm vui cho họ và cho chính mình, mà bạn còn gia tăng ảnh hưởng của bạn và khả năng chạm tay đến cuộc sống của những người khác.

Ở đầu chương này, chúng tôi có kể câu chuyện Fernando đã làm phong phú cuộc sống của Eric, con trai của Jim và Nancy ra sao. Nhưng còn có nhiều chi tiết thú vị khác về câu chuyện này:

Từ khi Eric chơi trong giải bóng đá xe lăn đó, cháu đã thực sự thay đổi. Cháu đã trở nên quyết đoán hơn và cháu hiện đang theo đuổi những mục tiêu của cháu với nhiều sự hăng say hơn. Ví dụ, Eric quyết định thử chơi quần vợt, vì vậy Fernando đã chuẩn bị cho cháu. Như tôi đã nêu ở phần trước, Eric đã bắt đầu tập tạ rồi. Nhưng cháu cũng tiến thêm một bước nữa để làm cho việc chơi quần vợt trở nên có thể, một bước mà ban đầu làm cho Nancy và tôi sợ hãi.

Từ khi cháu bị đột quỵ, bàn tay phải của Eric cực kỳ hạn chế khả năng hoạt động, vì vậy cháu đã tận dụng bàn tay trái của mình. Nhưng để chơi quần vợt, cháu sẽ phải sử dụng bàn tay trái để cầm vợt, đồng nghĩa với việc cháu không thể điều khiển xe lăn bằng tay trái của mình. Giải pháp của Fernando là gì? Chờ cho tới khi Nancy và tôi đi công tác xa nhà, cậu chuyển bộ điều khiển xe lăn của Eric qua phía bàn tay kém hoạt động của cháu. Chúng tôi không nghĩ là có thể, nhưng lại hoàn toàn ổn. Eric điều khiển xe lăn bằng tay phải, và ngay khi cháu đã sẵn sàng, cháu sẽ bắt đầu chơi quần vợt.

Eric cũng làm được những việc khác khiến chúng tôi rất ngạc nhiên. Ví dụ, cháu làm việc trong văn phòng, và cháu tự đặt mình lên giường ngủ vào buổi tối. Nhưng điều này không thể so sánh được với một số mục tiêu khác của cháu: Eric muốn một ngày kia cháu có thể lái xe hơi.

Việc cố vấn và huấn luyện của Fernando là một quá trình tuyệt diệu. Chúng tôi luôn muốn những điều tốt đẹp nhất cho Eric, nhưng chúng tôi nhận ra rằng chúng tôi đã quá phòng vệ. Toàn bộ quá trình này đã mở rộng chúng tôi và phóng to những đường chân trời. Và dĩ nhiên là nhìn thấy Eric lớn lên và thay đổi như cháu hiện nay là một điều ngoài sức tưởng tượng. Nhưng cháu, Nancy và tôi không đơn độc trong việc này. Thậm chí người mở rộng cũng trở nên được mở rộng. Fernando cũng đang thay đổi và lớn lên. Cậu ấy luôn là một chuyên gia tài ba, nhưng chúng tôi hiện đang nhìn thấy một khía cạnh đáng yêu hơn và dịu dàng hơn mà trước kia còn ẩn giấu. Mới đây, cậu nói với Nancy: “Cháu đang hiểu ra rằng cháu phải thực sự cho đi để có niềm vui trong đời mình”.

Thi sĩ, triết gia người Mỹ Ralph Waldo Emerson đã nói thật đúng: “Một trong những đền bù đẹp đẽ nhất của cuộc đời này là không người nào chân thành cố giúp người khác mà không tự giúp chính mình”. Nếu bạn tự cho mình đi để mở rộng người khác và trợ giúp họ trong việc đạt đến tiềm năng của họ, những đền đáp bạn gặt hái được cũng to lớn như những đền đáp của những người mà bạn trợ giúp.

Bảng kiểm tra sự ảnh hưởng

KHƠI MỞ TIỀM NĂNG CỦA NGƯỜI KHÁC

• Bạn sẽ khơi mở tiềm năng cho ai? Hãy viết ra giấy tên của ba ứng viên hàng đầu để bạn khơi mở. Nhớ chọn người có triết lý sống tương tự như bạn, có tiềm năng mà bạn tin tưởng, có cuộc sống bạn có thể tác động tích cực lên họ, và là người sẵn sàng cho quá trình này.

1. ……………………………………………………………

2. ……………………………………………………………

3. ……………………………………………………………

• Nghị trình khơi mở. Hãy sử dụng bảng dưới đây để phát triển chiến lược mở rộng cho ba người mà bạn đã chọn: