C
ách đây mấy hôm tôi về quê, ghé thăm nhà người bạn. Bạn nói tau tưởng mi về quê ở lại chơi đêm ni luôn thì hai thằng lên làng Vân Trình làm mấy chai… Chỉ cần nhắc đến hai chữ Vân Trình là tôi nghĩ ngay đến cái quán nhậu của anh Phú đen bên cạnh ngã ba sông Ô Lâu, luôn có sẵn món ốc bươu đen chính hiệu...
Làng Vân Trình, một làng quê ven sông Ô Lâu, được xem là cái rốn lũ, sông chảy qua vùng này tạo thành một đường cong mềm mại ôm ấp ruộng đồng, vườn tược, rồi sau đó chảy thẳng một mạch ra phá Tam Giang. Cũng vì thế, làng này còn có tên là làng Rào (tiếng địa phương gọi rào có nghĩa là sông). Làng Rào và những làng quê ven sông như Siêu Quần, Phò Trạch, Vĩnh An… thấp lé đé. Nước sông luôn mấp mé mặt đường và chỉ cần mấy trận mưa to thì nước đã tràn qua mặt đường. Vì thế nên ở đây, người ta đã xây dựng một con đê cao hơn mặt đường cả mét để chống ngập cho lúa.
Còn người dân ở đây thì đã biết sống chung với lụt từ xa xưa mà rõ nét nhất là cả rú cây xanh tốt từ mưng, cừa, tra… được trồng ở đầu các làng, theo giải thích của dân bản địa là để chắn lụt to, chứ không của cải, đồ đạc trôi ra sông mất… Với địa thế bên sông như thế nên làng quê này luôn có những đặc sản là các loại cá sông. Mùa mưa về đây thường phải di chuyển bằng những chiếc đò nhỏ và chúng tôi vẫn gọi vui vùng đất này là “tiểu miền Tây Nam Bộ”.
Có lần tôi hỏi anh Phú, vì răng quán anh có được món ốc ni hay rứa? (Hình như ở đây, chỉ quán của anh là có món đặc sản ốc bươu đen.) Anh Phú giải thích: “Cũng đơn giản thôi, mền đặt mấy ngư dân sông Ô Lâu, họ đi làm nghề từ ba giờ sáng, chờ đến khi trời tờ mờ sáng, ốc nổi lên ở đầu nguồn con nước thì vớt về...”
À thì ra cái giống ốc bươu đen này đã không còn trụ được ở những cánh đồng lúa hạ nguồn từ khi xuất hiện ốc bươu vàng, thế là chúng ngược con nước tìm nơi sinh sống mới...
Món ốc bươu đen quán anh Phú đen ngã ba sông Ô Lâu chế biến cũng khá đơn giản. Ốc luộc chín, lấy cái tăm tre nhọn khơi ra từng con một, kẹp rau sống, chấm nước lèo… Tất nhiên rau sống phải đúng điệu, là các loại rau mùi từ tía tô, húng quế đến rau thơm, có thêm ít tần ô, xà lách… Nước lèo là một loại nước cay, thấm, là bí quyết riêng của vợ chồng anh Phú đen… Không phải như con hến con hàu có thể nấu canh, xào hay luộc để ăn trong bữa cơm hằng ngày, cái món ốc bươu đen chỉ để ăn chơi lai rai và dăm bữa nửa tháng người ta mới ăn một lần. Tất nhiên ăn ốc bươu mà không có cút rượu gạo làng thì chẳng khác chi ca hát mà thiếu tiếng đờn.
Hồi trước ốc bươu đen ở quê tôi nhiều lắm lắm. Bước xuống bờ ruộng là gặp ngay mấy con ốc bươu đang vươn cái đầu ra khỏi vỏ để bò tìm thức ăn. Nhưng người làng tôi thường khi mô cũng đi vớt ốc bươu đen ở mấy ô ruộng cồn bên kia sông Ô Lâu, bởi ốc ở đó con mô con nấy to, lại sống ở nguồn nước sạch… Thường khi có ốc thì người trong xóm phải tụ tập để cùng vui. Người hái lá chanh, người làm món nước lèo để chấm, người hái rau sống… Để ăn ốc cho an toàn, phải dầm ốc với nước vo gạo qua đêm và khi luộc ốc phải có thêm lá chanh hoặc lá bưởi...
Mùi ốc luộc quyện hương chanh, hương bưởi, màu nâu vàng sóng sánh của chén nước lèo và “lễ hội” của các loài rau vườn từ tía tô đến xà lách, húng quế được bày lên mâm thiệt là hấp dẫn. Nhưng hồi đó, trẻ con cũng ít được ăn ốc chỉ vì ốc có tính mát, dễ gây đau bụng. Người lớn thì cứ ăn vô tư đi vì đã có mấy vị nóng của ớt, của rượu khắc chế được. Bởi rứa món ốc bươu đen không phải là món ăn hằng ngày, mà chỉ là món ăn chơi của người lớn làng tôi một thuở...